مسعود زارع واژه بازار قدمت بسیاری دارد و در فارسی میانه به صورت «وازار» و در پارتی به صورت «واژار» مورد استفاده قرار می‌گرفته است.
این واژه فارسی به زبان‌های عربی، ترکی، عثمانی و برخی از کشورهای اروپایی نیز راه یافته است. تاریخچه بازار با شکل گیری شهرنشینی در ایران همزمان است و قدمت بازار به ده ها هزار سال پیش باز می گردد. آنچه که امروزه به اسم بازارهای سنتی شناخته می شود بیشتر مربوط به دوران صفویه به بعد است. در دوران پهلوی به دلیل طرز تفکر خاص رضاخان، کم کم پای بازارهای نوین به ایران باز شد و سبک معماری بازارها تغییر کرد. رفته رفته بازارها از حالت تیمچه، راسته، چهارسوق و ... خارج شدند و حالت پاساژ، مجتمع و ... را به خود گرفتند. کم کم تفاوت های موجود بین بازارهای سنتی و نوین نمایان شد. شاید مهمترین تفاوت این بازارها با یکدیگر را بتوان در نقش هایی که در جامعه ایفا می کردند و می کنند، خلاصه کرد.
بازارهای سنتی، به لحاظ نقش  آفرینی در جامعه دارای گستره وسیعی نسبت به بازارهای مدرن بودند. نقش هایی که بازارهای سنتی در گذشته ایفا می کردند را می توان به چهار نقش عمده تقسیم بندی نمود که عبارتند از: نقش اقتصادی، نقش سیاسی، نقش اجتماعی و نقش مذهبی. بازارهای نوین تنها در نقش اقتصادی با بازارهای سنتی مشترک هستند و سایر نقش ها یا در بازارهای نوین از بین رفته اند یا بسیار کمرنگ شده‌اند. نقش فراغتی - تفریحی تنها در بازارهای نوین مورد توجه واقع شده است و بازارهای سنتی این نقش را ایفا نمی کنند. در زیر به بررسی این نقش ها پرداخته می شود.
۱-نقش اقتصادی: این مهمترین و اصلی ترین نقش بازارها در هر عصر و زمانی است و عمدتاً بازارها به این دلیل به وجود آمده اند که برطرف کنندۀ نیازهای مردم باشند. همان گونه که در بالا ذکر شد این نقش را می توان وجه مشترک بازارهای سنتی و بازارهای نوین دانست.
۲-نقش سیاسی: بازارها در گذشته عمدتاً مکانی برای اطلاع رسانی و مطلع شدن از اخبار شهر و حتی کشور بوده‌اند و بحث های سیاسی همیشه در آن ها جریان داشته است. به دلیل اینکه بازار رکن اصلی اقتصادی شهر بوده،همیشه حکومت ها خود را ملزم به توجه به در خواست های بازاریان می دانستند لذا صاحبان حرفه های گوناگون و اصناف در بحران‌های پیش آمده در کشور حضوری فعال داشته اند. نمونه های فراوانی از جریان های سیاسی- تاریخی را می توان یافت که بازار و بازاریان سنتی در متن آن حضور داشته اند. از تحریم تنباکو در دوران قاجار گرفته تا تامین مالی جریان ملی شدن صنعت نفت در زمان پهلوی.
۳-نقش اجتماعی: در گذشته بازار مکانی برای انتقال آداب، سنن، اندیشه ها و شیوه های رفتار اجتماعی بود و حیات اجتماعی به صورت بارزی در آن جریان داشت. از جمله سنت های زیبای رایج در بازارهای سنتی می توان به حرکت های خودجوش اشاره کرد. نمونه های این حرکت های خودجوش را می توان درکمک به ازدواج جوانان و پیوندها و مناسبات خانوادگی و همچنین جمع آوری کمک های مالی جهت آزادی زندانیان یا بازسازی شهرهای آسیب دیده از بلایای طبیعی دید.
۴-نقش مذهبی: بازارها در گذشته یا دارای یک مکان مذهبی چون مسجد بودند و یا در نزدیکی یک مکان متبرکه چون حرم ها، امامزاده ها و مساجد دایر می شدند. البته این موضوع فقط به شهرها و بازارهای دائمی و اصلی آن ها اختصاص نداشت بلکه در روستاها و بازارهای روز نیز مشاهده می شد. برای مثال در برخی موارد بازار روز در حیات امامزاده  یک روستا برگزار می شد و مردم برای تامین نیازهای روزمره خود از روستاهای اطراف به آن امامزاده مراجعه می کردند. این امر نشان دهنده تلفیق دو عنصر مذهب و اقتصاد در بازارهای سنتی ایران است.
۵-نقش تفریحی- فراغتی: این نقش تنها در بازارهای نوین و مجتمع های تجاری مشاهده می شود و در بازارهای سنتی کمتر به آن پرداخته شده‌است. در معماری مجتمع های تجاری جدید ساختن مکان هایی برای بازی کودکان و همچنین کافی شاپ ها و رستوران ها نشان دهنده  این امر است که سعی شده این مکان ها علاوه بر برطرف کردن نیازهای اقتصادی مشتری، نیازهای فراغتی آنان را نیز تا حدی برآورده نماید و باعث برطرف کردن خستگی های ناشی از کار روزمره شود و ساعاتی همراه با تفریح و شادی برای مشتریان به وجود آورد. از طرفی دیگر می توان به این نکته ی اساسی نیز اشاره نمود که خود مفهوم خرید امروزه نوعی تفریح و گذران اوقات فراغت محسوب می شود، زیرا در گذشته اغلب افراد برای برطرف کردن نیازهای خود به بازار مراجعه می کردند اما امروزه افراد بسیار بیشتر از نیاز خود خرید می کنند.