شروع فصل نوین ایرانی فرانسوی
جناب مهندس خواهشمند است سابقه همکاری بین دو کشور ایران و فرانسه بعد از انقلاب را توضیح داده و نظرتان را درباره پارامترهای تاثیرگذار بر تصمیم‌گیری‌های دولت فرانسه بیان کنید؟
نگاهی به ترازوی فراز و فرودهای روابط بین دو کشور، کفه منفعت کوتاه‌مدت به نفع فرانسوی‌ها را پایین‌تر از کفه منفعت طرف ایرانی از این روابط و حتی منفعت دو طرف نگاه می‌دارد.
جناب مهندس خواهشمند است سابقه همکاری بین دو کشور ایران و فرانسه بعد از انقلاب را توضیح داده و نظرتان را درباره پارامترهای تاثیرگذار بر تصمیم‌گیری‌های دولت فرانسه بیان کنید؟
نگاهی به ترازوی فراز و فرودهای روابط بین دو کشور، کفه منفعت کوتاه‌مدت به نفع فرانسوی‌ها را پایین‌تر از کفه منفعت طرف ایرانی از این روابط و حتی منفعت دو طرف نگاه می‌دارد. هر چند که بر اساس اسناد و سوابق تاریخی در قرون گذشته از فرانسوی‌ها ذهنیت استعماری چندانی در ذهن ایرانی‌ها نیست ولی با نگاه موشکافانه این حقیقت آشکار می‌شود که روابط اقتصادی و سیاسی بین دو کشور بیش از پیش متاثر از حداکثر استفاده فرانسه از بازار بزرگ ایران بوده است. این اتفاق در حالی بروز می‌یابد که در مقایسه با ملل دیگر اروپایی مانند آلمان این منفعت‌طلبی کوتاه‌مدت دیده نشده و روابط دو طرف بر اصل مورد تاکید این روزهای دولت ایران یعنی برد- برد بنا نهاده شده است. با مروری بر حوادث و روابط بین دو کشور چه در قبل و چه در بعد از انقلاب اسلامی شاهد نکات خاکستری فراموش نشدنی در رفتار طرف فرانسوی به‌رغم مدعای آزادی‌طلبی جهانی آنها هستیم.
یکی از مهمترین زمینه‌های مورد همکاری دوطرف صنعت خودرو است. لطفا نظر خود را درباره سابقه همکاری و چگونگی آن بیان کنید؟
بیشترین سهم از واردات ایران از فرانسه مربوط به صنعت خودرو در دوران قبل از تحریم‌ها است. بررسی چند و چون این تجارت ابعاد جالبی را در مورد چگونگی همکاری فرانسوی‌ها با ایران‌خودرو آشکار می‌کنند. پژو با قراردادهای منعقد شده با طرف ایرانی، در واقع سهم بسیار زیادی از بازار آسیا و ایران را به خود اختصاص داد و بازار ایران به دومین بازار فروش محصولات پژو بعد از فرانسه در دنیا در آن سال‌ها تبدیل شد. به نحوی که در چند سال ابتدای تولید و فروش پژو 206 در ایران، این شرکت توانست مقام اول تولید در اروپا را کسب کند.
در مورد بدعهدی و عملکرد نامطلوب و در قراردادهای منعقده پژو با طرف ایرانی مثال‌ها و موارد فراوانی وجود دارد که در ادامه به تعدادی از آنها اشاره می‌شود: به عنوان مثال همین مشارکت در تولید خودروی 206، قرارداد پژو با ایران به‌صورت Buyback (بای بک) بسته شده که البته در عمل، قرارداد Buyback انجام نشد. این نوع قرارداد یکی از شیوه‌های تجارت متقابل است که در زبان فارسی آن را «خرید بازیافتی» و«بازخرید» نیز ترجمه کرده‌اند. در معاملات بای بک از یک‌سو ماشین‌آلات، تجهیزات تولیدی یا یک کارخانۀ کامل از سوی یک عرضه‌کننده به کشور دیگری صادر می‌شود و در مقابل، محصولاتی که به‌طور مستقیم یا غیر مستقیم به‌وسیله همین تجهیزات تولید شده، بابت تمام یا بخشی از بهای این تسهیلات، در مدت زمان معینی دریافت می‌شود. به عبارت دیگر، از محل صدور محصولات تولیدی در داخل کشور به کشور سرمایه‌گذار، مبلغ سرمایه‌گذاری بازپس داده می‌شود که البته این روند در ایران به هیچ وجه اتفاق نیفتاد.
در موارد مشابه نیز می‌توان اشاره کرد به خودداری از تحویل نقشه کامل قطعات به قطعه‌سازان داخلی و یا در اختیار قرار دادن نقشه غیر واقعی که لاجرم شرکت‌های قطعه‌ساز داخلی چاره‌ای جز مهندسی معکوس برای ساخت برخی قطعات نداشتند. بنابراین قطعات تولیدی توسط شرکت‌های قطعه ساز داخلی کیفیت ساخت از روی نقشه را نداشته و به نتیجه مطلوب نمی‌رسیدند. همچنین کوتاهی در آموزش و تربیت نیروی انسانی بومی برای انتقال تکنولوژی و یا کارشکنی در روند صادرات خودروهای تولیدی ایران خودرو به بازارهای روسیه، البته طبق قرارداد را نیز می‌توان به موارد فوق اضافه کرد. با توجه به شرایط ذکر شده، پژو فرصت بسیار زیادی در بازار تقاضای ایران پیدا کرد تا صرفا به ارائه و ارسال قطعات منفصله به ایران اقدام و بالاترین سود را نصیب خود و شرکت‌های قطعه ساز فرانسوی کند. در واقع در صنعت خودروی ایران نوعی تجارت به نام «تولید» انجام شده و شرکت‌های خودروسازی ما محمل ورود کالا شدند که این امر درست خلاف استراتژی جایگزینی واردات و
توسعه صادرات است.
بخش عمده خودروسازی در ایران، تجارت است نه تولید و نمونه آن خودروی پژو ۲۰۶ است. تا سه یا چهار سال اول تولید ۲۰۶ در ایران، فقط معادل ۱۵۰ هزارتومان قطعات آن داخلی شد و بقیه کاملا از خارج می‌آمد و در طول تقریبا دوازه سالی که تولید آن در ایران صورت می‌گرفت نیز هیچ‌گاه تولید داخلی آن، به‌صورت کامل شکل نگرفت؛ به نحوی که پس از خروج نابهنگام پژو از ایران در مقطعی تولید آن، به صفر رسید و به‌دلیل نبود قطعات، تولید آن کاملا متوقف شد. تمامی این موارد در شرایطی اتفاق افتاد که در خوش‌بینانه‌ترین حالت، ۲۰ درصد ودر بدبینانه‌ترین حالت نیز ۱۰ درصد از سود کل پژو فرانسه، از محل بازار بدون دردسر و تقریبا بدون رقیب و انحصاری ایران تامین می‌شد و جالب اینکه شرکت پژو از بابت این سود هنگفت، هیچ گونه سرمایه‌گذاری در بازار ایران انجام نداده است.
عکس‌العمل پژو در زمان تحریم را چگونه توصیف می‌کنید؟
با وجود همه موارد یاد شده و در شرایط سخت تحریم، شرکت پژو با کوچک‌ترین اشاره جنرال موتورز و برخلاف تمامی قراردادهای رسمی‌اش، ایران را ترک کرد و با این کار، در یک مقطع زمانی، باعث افزایش قیمت خودرو و کاهش تیراژ تولیدشد که خوشبختانه در ادامه و با همت قطعه سازان داخلی و شرکای بین‌المللی قابل اعتماد، تیراژ تولید به سطح قابل قبولی رسید و البته این بار بدون حضور پژو این اتفاق رخ داد هرچند براساس تخمین کارشناسان، شرکت ایران خودرو مبلغ 800میلیون یورو از این بابت متضرر شد. شرکت پژو، تحریم را برای خروج ناگهانی از بازار ایران بهانه کرد؛ در صورتی که همه شاهد بودیم که در همین شرایط بسیاری از شرکت‌های خارجی، حضور خود را در ایران حفظ کردند و علت اصلی خروج، تنها خریده شدن 7 درصد از سهام آن شرکت از سوی جنرال موتورز آمریکا و قول آن مبنی بر در اختیار قرار دادن سهمی از بازار خودروی ایالات متحده به فرانسوی‌ها بود که البته در عمل و پس از مدت کوتاهی، جنرال موتورز علاوه‌بر فروش سهام خود در پژو، هیچ سهمی هم از بازار خودروی آمریکای شمالی را در اختیار فرانسوی‌ها قرار نداد پس از حدود یک سال سهام 7 درصد پژو را به شرکت دانگ فنگ چین واگذار کرد و تنها ماحصل آن برای پژو اخراج 8 هزار کارگر آن به‌خاطر بیکاری ناشی از عدم ارسال قطعات تولیدی به ایران و ورود پژو به یک بحران اساسی که باعث نزول جایگاه آن در فرانسه و جهان شد.
در کنار موارد یاد شده اعم از استثمار صنعت خودرو و مصرف‌کنندگان داخلی، عدم انتقال تکنولوژی، عدم سرمایه‌گذاری مستقیم، عهدشکنی و تنهاگذاردن طرف ایرانی در شرایط تحریم، زمینه سازی برای افزایش ناگهانی قیمت خودرو و کاهش تیراژ تولید خودروی داخلی، می توان به دشمنی‌های دولت فرانسه در طول سالیان نیز اشاره کرد. البته ناگفته پیداست که تمامی اتفاقات ناگواری که در زمان شراکت بین پژو و ایران خودرو افتاده از و عدم آگاهی حرفه‌ای ایران‌خودرو بر قراردادهای منعقده با پژو و همچنین عدم اراده کافی بر اجرای مفاد آنها بود. مسلما تا زمانی که دو عامل اصلی در بازار خودرو ایران وجود داشته باشد هم شاهد چنین اتفاقاتی خواهیم بود. اولین عامل دولتی بودن دو مجموعه بزرگ خودروساز داخلی است که تمام مدیران آنها از طریق دولت منصوب شوند و در خیلی از مواقع بین منفعت مدیران و دولت و مصرف کننده تضاد وجود دارد که با توجه به آن تصمیمات به نفع دولت و مدیران دولتی و ذی‌نفعان و نه مصرف کننده گرفته می‌شود. دومین عامل عمده هم تعرفه بالای واردات خودرو به کشور است. تعرفه واقعی ورود خودرو به ایران با احتساب عوارض، مالیات، حقوق گمرکی و غیره حدود 100 درصد است؛ درحالی‌که تعرفه ورود خودرو به تمام کشورهای پیشرفته زیر 25 درصد است و تا زمانی که حاشیه سود 100 درصدی وجود داشته باشد دلیلی برای بالابردن بهره‌وری و استفاده از تکنولوژی روز و به کارگیری مدیران لایق وجود ندارد.
بر اساس قرارداد اخیر ایران خودرو با پژو که قرار است در سفر رئیس جمهوری به فرانسه امضا شود، سه خودرو 301، 208 و 2008 قرار است در ایران تولید شود و صحبت از سه خودروی 308 و 508 و 5008 در میان است که در آینده وارد خط تولید ایران خودرو شود. در ضمن دیگر شرایط عقد قرارداد نیز صادرات 30 درصدی به خارج از کشور و سرمایه‌گذاری 250 میلیون یورویی پژو در ایران ذکر شده است. تمام خودروهای فوق الذکر از خودروهای نسبتا به‌روز پژو بوده و برای شروع تولید در ایران قابل قبول است. در مقایسه بین تیراژ تولیدی پژو در ایران و چین در هر دو کشور تیراژ تولید تقریبا 400 هزار است؛ ولی سرمایه‌گذاری پژو در چین 800 میلیون یورو بوده است و در ضمن در سایت پژو در چین 9 مدل خودرو تولید می‌شود؛ درحالی‌که در ایران فعلا 3 مدل خودرو تولید خواهد شد. در ضمن اجازه تولید خودروهای چینی روی پلت‌فرم خودروهای پژو وجود دارد و امیدواریم که در قرارداد ایران خودرو نیز این نکته لحاظ شده باشد.
به نظر شما چه زمینه‌های دیگری برای همکاری اقتصادی بین دوطرف وجود دارد؟
شاید اکثر مخاطبان شما بدانند که رتبه اول جذب جهانگرد در دنیا ازآن فرانسه و شهر زیبا و تاریخی پاریس است و جاذبه‌های تاریخی و گردشگری زیبا و کهن در کنار سرویس‌دهی عالی و وجود زیرساخت‌های مناسب سه رکن اساسی لازم را در کسب این موفقیت عهده دار بوده‌اند. ایران عزیز نیز طبق اعلان مراکز فرهنگی جهانی جزو ده کشور اول دنیا از لحاظ مراکز و نقاط دیدنی، تاریخی و زیبا است. با توجه به سابقه بالا و تکنولوژی روز فرانسوی‌ها در فراهم کردن شرایط حضور گردشگران خارجی و همچنین رونق صنعت گردشگری به عنوان سومین صنعت پولساز دنیا می توان از تجارب آنها در امر هتل سازی به شرط انتقال تکنولوژی استفاده نمود. از دیگر زمینه‌های همکاری نیز می‌توان صنعت هوانوردی و خرید هواپیماهای ایرباس را نام برد که حتی المقدور باید تلاش شود از طریق فاینانس و یوزانس خریداری شود و در نهایت صنعت نفت و فرآورده‌های پتروشیمی که با توجه به سابقه همکاری شرکت نفتی توتال با ایران در قبل از تحریم‌ها می‌تواند یکی از زمینه‌های جذاب برای سرمایه‌گذاری و تولید مشترک باشد.
در پایان اگر صحبتی دارید، بفرمایید ؟
ضمن تشکر از جنابعالی و عرض ارادت خدمت مخاطبان روزنامه وزین «دنیای اقتصاد» با توجه به تمام تفاسیر فوق الذکر در این دهکده جهانی که متاسفانه به‌رغم شعارهای پوچ و پرطمطراق رسانه‌های جهانی منفعت حرف اول را برای دولت‌ها در تمامی تصمیم‌گیری‌ها می‌زند و بعد از هجوم گسترده کشورها پس از توافق بزرگ هسته‌ای، خوشبختانه قدرت چانه‌زنی زیادی برای کسب تکنولوژی فراهم شده است. پس باید قدر این فرصت طلایی را دانست و با برنامه‌ریزی خردورزانه و با چشمانی کاملا باز و همچنین پرهیز از هرگونه شتابزدگی و شعاری برخورد کردن سعی کرد از فرصت‌های پیش رو بهترین استفاده را کرد و با استفاده از متخصصان داخلی و خارجی شرایط انتقال تکنولوژی روز و سبز را به کشورمان فراهم کرد.
ارسال نظر