اجرای پروژه های الگو در محدوده های بازآفرینی شهری پایدار
مهندس امیر عباس افتخاری معاون فنی و نظارت شرکت مادر تخصصی عمران وبهسازی شهری ایران بازآفرینی شهری پایدار فرایند توسعه ای همه جانبه در عرصه های اجتماعی، اقتصادی، محیطی و کالبدی به منظور ارتقای کیفیت زندگی در محدوده‌ها و محله های هدف در پیوند با کل شهر است. به منظور تعریف چارچوبی جامع از چگونگی تحقق این فرایند، از مرحله چشم انداز تا تعریف برنامه ها، شناخت مسائل و چالش های بیرونی در محله ها و محدوده های هدف گامی آغازین و بنیادی به شمار می رود. گزارش زیر بخشی از فعالیت های معاونت فنی و نظارت شرکت عمران و بهسازی شهری ایران است که به اطلاع خوانندگان گرامی می رسد .
مهندس امیر عباس افتخاری معاون فنی و نظارت شرکت مادر تخصصی عمران وبهسازی شهری ایران بازآفرینی شهری پایدار فرایند توسعه ای همه جانبه در عرصه های اجتماعی، اقتصادی، محیطی و کالبدی به منظور ارتقای کیفیت زندگی در محدوده‌ها و محله های هدف در پیوند با کل شهر است. به منظور تعریف چارچوبی جامع از چگونگی تحقق این فرایند، از مرحله چشم انداز تا تعریف برنامه ها، شناخت مسائل و چالش های بیرونی در محله ها و محدوده های هدف گامی آغازین و بنیادی به شمار می رود. گزارش زیر بخشی از فعالیت های معاونت فنی و نظارت شرکت عمران و بهسازی شهری ایران است که به اطلاع خوانندگان گرامی می رسد .
بیش از ۵۶هزار هکتار محلات نابسامان میانی،۲۱هزار هکتار از عرصه های تاریخی مراکز شهرها و ۵۳ هزار هکتار سکونتگاه های غیررسمی که رقمی بالغ بر ۳۰ درصد بافت‌های شهری موجود کشور را در بر گرفته و جمعیتی درحدود ۲۰ میلیون نفر(حدود ۲۰ درصد جمعیت شهری کشور)را در خود جای داده اند، از مسائل و مشکلات عدیده ای رنج می برند. دولت و شهرداری ها تاکنون تلاش های زیادی برای حل معضلات این مناطق انجام داده اند ولی متاسفانه روند افت منزلت مکانی- اجتماعی این مناطق رو به افزایش بوده است. بر اساس بررسی تجارب انجام شده در محدوده های هدف، اهم چالش های پیش رو در مواجهه با مسائل و مشکلات این محدود ه ها و محله ها به شرح زیر شناسایی و استخراج شدند:
- توجه صرف به ابعاد کالبدی و زیباشناسی در امر ساماندهی و بهسازی محدوده های هدف و عدم توجه اقدامات به سرزندگی اجتماعی و اقتصادی و ملاحظات زیست محیطی
- عدم ایفای نقش صحیح کنشگران مختلف دخیل، به ویژه درگیری ها و مداخله های اجرایی مستقیم دولت و شهرداری ها درفرایند بهسازی و نوسازی شهری
- عدم توجه به توانمندسازی ساکنان این محله ها و محدوده ها برای حضور و مشارکت در فرایند بهسازی و نوسازی وهمچنین پایین بودن سطح آگاهی عمومی نسبت به اهمیت و ضرورت برنامه های بازآفرینی شهری
- عدم همگرایی برنامه های مختلف توسعه شهری به ویژه برنامه های تامین مسکن، باتوجه به ظرفیت ها و فرصت های موجود درمحلات و هدف برنامه های بهسازی و نوسازی شهری
- همسو نبودن دستگاه های دخیل در فرایند بهسازی و نوسازی و درنتیجه اتلاف منابع و ایجاد ناهماهنگی در برنامه ها
در این راستا و بر اساس مسائل و چالش های شناسایی شده و با توجه به سند چشم انداز توسعه ۱۴۰۴ و سند ملی بازآفرینی شهری ، چهار محور کلیدی زیر به عنوان اهداف کلان دولت در فرایند تدوین برنامه بازآفرینی پایدار شهری مد نظر قرار گرفته است:
-کاهش فقر شهری با رویکرد توانمند سازی ساکنان محدوده های هدف و پیشگیری از بازتولید فقر در این محدوده ها
-ارتقای تاب آوری شهری، تجهیز و مقاوم‌سازی شهرها در مواجهه با سوانح
-ارتقای هویت و منزلت مکانی و حفاظت از ارزشها در محدوده ها و محله های هدف
-تحقق حکمروایی شهری در راستای احیا و ارتقای انسجام اجتماعی ساکنان
بنابراین ، تحقق بازآفرینی شهری پایدار درقالب تعریف پروژه های نمونه از طریق توسعه اجتماع محور (مشارکت مردمی)، شهرنگر ، تقاضا محور و زمینه گرا در تمامی مراحل و اقدامات با تاکید بر نقش حمایتگر و تسهیلگردولت و با رعایت اولویت بندی محله‌ها و محدود ه های هدف دنبال می شود. در این فرایند از رویکردهای یکسویه و از بالا به پایین و مداخلاتی که منجر به از هم گسیختگی بافت اجتماعی- اقتصادی و کالبدی محدودههای هدف می شود، پرهیز شده وهمچنین این فرایند با تاکید ویژ ه بر توسعه درونی و پایدار اجتماعات ساکن، تحقق حقوق شهروندی و نقش محوری مدیریت شهری دنبال می شود.
درچشم انداز پیش بینی شده برای پروژه های نمونه، ساکنان محدوده های هدف اقدامات عمران و بهسازی شهری ایران، از محیط زندگی مناسب، فرصتهای برابر اشتغال و درآمد، استانداردهای مسکن ، سرانه فضاهای عمومی ، خدما ت شهری و زیرساختهای شهری در سطح میانگین شهر محیط برخوردار می شوند. میراث تاریخی و محیط زیست مورد صیانت و حفاظت قرار گرفته و به طور کلی مردم از سطح مطلوبی از کیفیت زندگی برخوردار خواهند بود.
همچنین راهبردهای کلیدی مدنظر شرکت مادر تخصصی عمران وبهسازی شهری ایران درتعریف پروژه های نمونه ،مشتمل است بر: ایجاد و ارتقای سرمایه اجتماعی ،ارتقای کارایی و بهره وری در فرایند تحقق بازآفرینی پایدار شهری، ظرفیت‌سازی اجتماعی در تمامی کنشگران فرایند بازآفرینی شهری پایدار، ارتقای رضایتمندی سکونتی در ساکنان محله ها و محدوده های هدف، حفاظت پایدار و احیای میراث فرهنگی، تاریخی و هویت فرهنگی شهرها ، توسعه اجتماع محلی و ارتقای تاب آوری اجتماعی در برابر تغییرات، حفظ زیست بوم ها و اکوسیستم ها، ارتقای ایمنی و پایداری ابنیه در برابر بلایا و خطرات در محدودههای هدف ، ترویج و بسط اندیشه تاب آوری شهری به عنوان سبک زندگی پایدار در تمامی اقدامات بازآفرینی شهری.
ازجمله پروژه های نمونه ای که براساس اهداف ، سیاست ها وراهبردهای اشاره شده، مراحل طراحی واجرای آن درحال انجام است، می توان به پروژه های زیر اشاره کرد:
طرح بازآفرینی محورتاریخی آب انبار نو درساری، محله سبزه مشهد درگرگان ، محله های کلوان نو وچهل دختران نایین، محله دوشنبه بازار خمینی شهر اصفهان، طرح بازآفرینی محورتاریخی قلندرها دراصفهان ،محورتاریخی کوتی در بوشهر، محور تاریخی سنگ سیاه درشیراز، محورتاریخی محتشم درکاشان، محلات کبابیان ، حاجی وکلپا درهمدان ، طرح توانمند سازی محله نایسرسنندج ومرمت خانه ملک التجار وتبدیل آن به خانه هنرمندان سنندج، طرح اسکان پایا (نوسازی محله محور با رویکرد توانمندسازی )در سه محله تبریز.
اجرای این پروژه های نمونه باعث تامین و توسعه خدمات شهری و تاسیسات زیربنایی و روبنایی در محله ها و محدوده های هدف، حفاظت از بافت های واجد ارزش و میراث تاریخی و هویتی ، تجهیز و توسعه قلمرو و فضاهای عمومی محدوده های هدف با مشارکت شهرداری و بخش خصوصی با تاکید بر تامین نیازهای تمامی افراد و گروه های اجتماعی، حفاظت و احیای مراکز محلات در محدوده های هدف ، حفاظت و احیای تک بناها، مجموعه ها و عرصه های تاریخی و عناصر هم پیوند و بلافصل آن ها با مشارکت با ارگان های مرتبط، الگوسازی مسکن در محدوده ها و محله های هدف، بهره گیری از اراضی ناکارآمد، ناهمگون و متخلخل واقع در محدوده شهرها به مثابه اراضی ذخیره برنامه های احیا، بهسازی و نوسازی شهری در چارچوب طرح‌های توسعه شهری ، ساماندهی شبکه معابر نفوذ ناپذیر با حداقل تخریب کالبدی ، همکاری مشترک با نهادها و ارگان های دولتی، غیردولتی و خدمات رسان به منظور ارتقای آمادگی نهادها در برابر بلایا و تغییرات خواهد شد.
بیش از ۵۶هزار هکتار محلات نابسامان میانی،۲۱هزار هکتار از عرصه های تاریخی مراکز شهرها و ۵۳ هزار هکتار سکونتگاه های غیررسمی که رقمی بالغ بر ۳۰ درصد بافت‌های شهری موجود کشور را در بر گرفته و جمعیتی درحدود ۲۰ میلیون نفر(حدود ۲۰ درصد جمعیت شهری کشور)را در خود جای داده اند، از مسائل و مشکلات عدیده ای رنج می برند. دولت و شهرداری ها تاکنون تلاش های زیادی برای حل معضلات این مناطق انجام داده اند ولی متاسفانه روند افت منزلت مکانی- اجتماعی این مناطق رو به افزایش بوده است. بر اساس بررسی تجارب انجام شده در محدوده های هدف، اهم چالش های پیش رو در مواجهه با مسائل و مشکلات این محدود ه ها و محله ها به شرح زیر شناسایی و استخراج شدند:
- توجه صرف به ابعاد کالبدی و زیباشناسی در امر ساماندهی و بهسازی محدوده های هدف و عدم توجه اقدامات به سرزندگی اجتماعی و اقتصادی و ملاحظات زیست محیطی
- عدم ایفای نقش صحیح کنشگران مختلف دخیل، به ویژه درگیری ها و مداخله های اجرایی مستقیم دولت و شهرداری ها درفرایند بهسازی و نوسازی شهری
- عدم توجه به توانمندسازی ساکنان این محله ها و محدوده ها برای حضور و مشارکت در فرایند بهسازی و نوسازی وهمچنین پایین بودن سطح آگاهی عمومی نسبت به اهمیت و ضرورت برنامه های بازآفرینی شهری
- عدم همگرایی برنامه های مختلف توسعه شهری به ویژه برنامه های تامین مسکن، باتوجه به ظرفیت ها و فرصت های موجود درمحلات و هدف برنامه های بهسازی و نوسازی شهری
- همسو نبودن دستگاه های دخیل در فرایند بهسازی و نوسازی و درنتیجه اتلاف منابع و ایجاد ناهماهنگی در برنامه ها
در این راستا و بر اساس مسائل و چالش های شناسایی شده و با توجه به سند چشم انداز توسعه ۱۴۰۴ و سند ملی بازآفرینی شهری ، چهار محور کلیدی زیر به عنوان اهداف کلان دولت در فرایند تدوین برنامه بازآفرینی پایدار شهری مد نظر قرار گرفته است:
-کاهش فقر شهری با رویکرد توانمند سازی ساکنان محدوده های هدف و پیشگیری از بازتولید فقر در این محدوده ها
-ارتقای تاب آوری شهری، تجهیز و مقاوم‌سازی شهرها در مواجهه با سوانح
-ارتقای هویت و منزلت مکانی و حفاظت از ارزشها در محدوده ها و محله های هدف
-تحقق حکمروایی شهری در راستای احیا و ارتقای انسجام اجتماعی ساکنان
بنابراین ، تحقق بازآفرینی شهری پایدار درقالب تعریف پروژه های نمونه از طریق توسعه اجتماع محور (مشارکت مردمی)، شهرنگر ، تقاضا محور و زمینه گرا در تمامی مراحل و اقدامات با تاکید بر نقش حمایتگر و تسهیلگردولت و با رعایت اولویت بندی محله‌ها و محدود ه های هدف دنبال می شود. در این فرایند از رویکردهای یکسویه و از بالا به پایین و مداخلاتی که منجر به از هم گسیختگی بافت اجتماعی- اقتصادی و کالبدی محدودههای هدف می شود، پرهیز شده وهمچنین این فرایند با تاکید ویژ ه بر توسعه درونی و پایدار اجتماعات ساکن، تحقق حقوق شهروندی و نقش محوری مدیریت شهری دنبال می شود.
درچشم انداز پیش بینی شده برای پروژه های نمونه، ساکنان محدوده های هدف اقدامات عمران و بهسازی شهری ایران، از محیط زندگی مناسب، فرصتهای برابر اشتغال و درآمد، استانداردهای مسکن ، سرانه فضاهای عمومی ، خدما ت شهری و زیرساختهای شهری در سطح میانگین شهر محیط برخوردار می شوند. میراث تاریخی و محیط زیست مورد صیانت و حفاظت قرار گرفته و به طور کلی مردم از سطح مطلوبی از کیفیت زندگی برخوردار خواهند بود.
همچنین راهبردهای کلیدی مدنظر شرکت مادر تخصصی عمران وبهسازی شهری ایران درتعریف پروژه های نمونه ،مشتمل است بر: ایجاد و ارتقای سرمایه اجتماعی ،ارتقای کارایی و بهره وری در فرایند تحقق بازآفرینی پایدار شهری، ظرفیت‌سازی اجتماعی در تمامی کنشگران فرایند بازآفرینی شهری پایدار، ارتقای رضایتمندی سکونتی در ساکنان محله ها و محدوده های هدف، حفاظت پایدار و احیای میراث فرهنگی، تاریخی و هویت فرهنگی شهرها ، توسعه اجتماع محلی و ارتقای تاب آوری اجتماعی در برابر تغییرات، حفظ زیست بوم ها و اکوسیستم ها، ارتقای ایمنی و پایداری ابنیه در برابر بلایا و خطرات در محدودههای هدف ، ترویج و بسط اندیشه تاب آوری شهری به عنوان سبک زندگی پایدار در تمامی اقدامات بازآفرینی شهری.
ازجمله پروژه های نمونه ای که براساس اهداف ، سیاست ها وراهبردهای اشاره شده، مراحل طراحی واجرای آن درحال انجام است، می توان به پروژه های زیر اشاره کرد:
طرح بازآفرینی محورتاریخی آب انبار نو درساری، محله سبزه مشهد درگرگان ، محله های کلوان نو وچهل دختران نایین، محله دوشنبه بازار خمینی شهر اصفهان، طرح بازآفرینی محورتاریخی قلندرها دراصفهان ،محورتاریخی کوتی در بوشهر، محور تاریخی سنگ سیاه درشیراز، محورتاریخی محتشم درکاشان، محلات کبابیان ، حاجی وکلپا درهمدان ، طرح توانمند سازی محله نایسرسنندج ومرمت خانه ملک التجار وتبدیل آن به خانه هنرمندان سنندج، طرح اسکان پایا (نوسازی محله محور با رویکرد توانمندسازی )در سه محله تبریز.
اجرای این پروژه های نمونه باعث تامین و توسعه خدمات شهری و تاسیسات زیربنایی و روبنایی در محله ها و محدوده های هدف، حفاظت از بافت های واجد ارزش و میراث تاریخی و هویتی ، تجهیز و توسعه قلمرو و فضاهای عمومی محدوده های هدف با مشارکت شهرداری و بخش خصوصی با تاکید بر تامین نیازهای تمامی افراد و گروه های اجتماعی، حفاظت و احیای مراکز محلات در محدوده های هدف ، حفاظت و احیای تک بناها، مجموعه ها و عرصه های تاریخی و عناصر هم پیوند و بلافصل آن ها با مشارکت با ارگان های مرتبط، الگوسازی مسکن در محدوده ها و محله های هدف، بهره گیری از اراضی ناکارآمد، ناهمگون و متخلخل واقع در محدوده شهرها به مثابه اراضی ذخیره برنامه های احیا، بهسازی و نوسازی شهری در چارچوب طرح‌های توسعه شهری ، ساماندهی شبکه معابر نفوذ ناپذیر با حداقل تخریب کالبدی ، همکاری مشترک با نهادها و ارگان های دولتی، غیردولتی و خدمات رسان به منظور ارتقای آمادگی نهادها در برابر بلایا و تغییرات خواهد شد.
ارسال نظر