چابکی، نوآوری و انحصار شکنی
نو‌ع‌آوری اپراتورهای تلفن همراه در ارائه خدمات متنوع فرصت‌های شغلی و رفاهی قابل‌توجهی را برای بخش‌های مختلف یک جامعه به وجود آورده است. طی سال‌های اخیر تغییر تمرکز اپراتورهای مختلف تلفن همراه از سرویس صوت به دیتا و خدمات ارزش افزوده مبتنی بر باند پهن به یک روند جهانی تبدیل شده است. حالا کاربران به کمک تکنولوژی‌های نسل سومی و بالاتر سیم‌کارت خود می توانند صدها خدمت و سرویس پرکاربرد را در اختیار داشته باشند. برای مثال می توانند به سرعت در حین کار و یا حرکت از نقطه‌ای به نقطه‌ای دیگر پاسخگوی ایمیل‌های خود باشند، در کنفرانسی آنسوی شهر یا کشور خود شرکت‌ کنند، مسیر مکانی که باید در آن باشند را پیدا کنند، در شبکه‌های اجتماعی مختلف حاضر و برای دوستانشان پیام بگذارند و اما داستان تحولات خدمات اپراتورهای تلفن‌همراه به کاربرانشان در ایران کمی متفاوت تر است. البته در این بین و به تازگی با شکست انحصار ارائه خدمات نسل سوم تلفن‌همراه توسط اپراتور سوم، دو اپراتور قالب کشور پا به دنیای جدید ارائه خدمات تلفن‌همراه گذاشته اند. ایرانسل تنها اپراتور تلفن همراه کشور با پوشش سراسری است که تابحال موفق به اجرای شرایط وزارت ارتباطات و کسب پروانه دائمی و رسمی ارتقا شبکه به نسل های بالاتر شده است. اپراتوری که پیش از این نیز با حضور خود در بازار باعث شکست انحصار خدمات از سوی شرکت مخابرات و گسترش استفاده از سیم‌کارت در کشور شده بود.
بسیاری از مسوولان دولتی و خصوصی حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات کشور معتقدند که ورود ایرانسل به عنوان اپراتور دوم تلفن همراه به کشور قدرت محدود انتخاب کاربران را بیشتر کرد . به باور این گروه ایرانسل اپراتوری است که طی چند سال گذشته با ارائه سیم‌کارت‌های خود به کاربران ایرانی انحصار دولتی در بازار ارتباطی کشور را شکست و توانست با ارائه خدمات و سرویس­های متنوع، تحول بزرگی را در بازار ارتباطات کشور به همراه داشته باشد.
پیش‌قدم در ارائه خدمات نوین
با وجود تمام این مشکلات اما ایرانسل توانسته درارائه خدمات نوین ارتباطی روی نسل های سوم و بالاتر نیز پیش قدم باشد. به طوری که این اپراتور همراه کشور اولین اپراتوری بود که با فراهم کردن شرایط سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی، توانست مجوز و پروانه ارائه نسل سوم همراه و بالاتر را بعد از شکست انحصار این نسل از خدمات همراه توسط اپراتور سوم دریافت کند.
محمود واعظی وزیر ارتباطات در هنگام ارایه مجوز خدمات نسل‌های بالاتر موبایل به ایرانسل گفته بود:‌ در زمینه نسل سوم ایرانسلی‌ها با علاقه بیشتری به استقبال دریافت مجوز این تکنولوژی آمدند.
وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات همچنین گفته است: جلسات ارتقای نسل‌های ارتباطاتی بین اپراتورهای موجود کشور و رگولاتوری کاملا شفاف بوده اما علاقه‌مندی ایرانسل در دریافت مجوزهای نسل‌های بالاتر بیش از همراه اول بوده است.
به باور وزیر ارتباطات، در شرایط کنونی اپراتوری هوشمند است که با تعرفه پایین‌تر و کیفیت بالاتر بتواند مشترک خود را به شکل دائمی حفظ کند و از این جهت هدف ما برای دستیابی به چنین آمالی طرح‌ریزی شده است.
وی به ارایه آماری از اجرای دوره راه اندازی آزمایشی ارایه خدمات نسل سوم تلفن همراه از سوی ایرانسل در سه هفته اول راه اندازی گفت: در این مدت حجم دیتای جابجا شده نسبت به قبل دو برابر شده است در حالی که ظرفیت ترافیک بین‌الملل تغییر چندانی نکرده و به این معنی است که بستری که فراهم شده در خدمت محتوای داخل و اپلیکیشن‌های داخلی است و این آمار آن نگرانی که برخی داشتند را از بین می‌برد.
واعظی افزود: میانگین مصرف پهنای باند موبایل هر کاربر ایرانسل در قم در طول سه هفته اول راه اندازی خدمات نسل سه این اپراتور پنج برابر کاربران تهرانی بوده است چرا که در قم تولید محتوا از همه جای ایران بیشتر است و گروه‌های مختلفی درحال تولید محتوا هستند و نشانه خوبی برای توسعه پهنای باند موبایل و ارایه خدمات روی نسل‌های بالاتر تلفن همراه است. در همین زمینه نیز علی اصغر عمیدیان، معاون وزیر و رییس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی در جلسه اعطای الحاقیه پروانه خدمات نسل سوم و بالاتر به ایرانسل گفته بود: ما بر اساس مصوبه ۱۸۶ سازمان حدود ۳۰ جلسه با شرکت ایرانسل و ۳۰۰ نفر ساعت بحث و آنالایز در داخل رگولاتوری داشتیم و بر اساس آن به این شرکت اعلام کردیم که می‌تواند به عنوان اولین اپراتور نسبت به ارایه خدمات نسل سوم و بالاتر اقدام کند.
به گفته عمیدیان اهدافی که کمیسیون و سازمان از ارایه این الحاقیه دنبال می‌کرد رسیدن به برنامه پنجم توسعه باند پهن بود که جزو وظایف وزارتخانه بود. همچنین توسعه خدمات قابل ارایه بر بستر تلفن همراه، افزایش نوآوری در خدمات ، ایجاد فضا برای رشد تولید محتوا ، پاسخگویی به نیازهای جدید جامعه، تحرک بازار ، افزایش رقابت، افزایش سهم تولید ناخالص داخلی، کاهش هزینه تعرفه‌ها و حفظ سرمایه‌گذاری‌های موجود در کشور هم ازدیگر اهداف سازمان تنظیم برای ارائه این پروانه به اپراتور دوم بوده است . عمیدیان گفته بود که کلیات ضوابط و شرایط این الحاقیه برای ایرانسل شامل تخصیص باند فرکانسی، تعیین حق امتیاز، در اختیارگذاشتن فناوری وای فای، اصلاح پروانه‌ها و شفاف‌سازی حقوق دارندگان برای خدمات رسانی به مردم هم بوده است.
وی گفت : در سه سال گذشته موبایل پهن باند در جهان افزایش قابل توجهی پیدا کرده و سرمایه گذاری در ۷ سال اخیر به شکل قابل توجهی افزایش پیدا کرده است.
معصوم فردیس: توسعه
در انتظار همکاری دولت
گزارش‌های بین‌المللی از جمله گزارش اخیر بیزنس‌مانیتور در خصوص صنعت مخابرات ایران، نقاط قوت این صنعت در کشور را ضریب نفوذ بالای تلفن همراه ، رشد و نوآوری اپراتورها به دلیل وجود رقابت می‌داند.
در این گزارش از افزایش متوسط درآمد ایرانسل به ازای هر کاربر بر حسب ریال در سه ماهه چهارم سال ۲۰۱۴ است. بر اساس گزارش این مرجع متوسط ترکیبی درآمد به ازای هر کاربر برای ایرانسل به میزان ۲.۴ درصد رشد داشته است.
بیزنس مانیتور همچنین از وجود بیش از ۱۰میلیون کاربر گوشی‌های هوشمند در شبکه ایرانسل تا پایان سال ۲۰۱۳ خبر داده و آن را به عنوان یکی از پیشرفت‌های کلیدی بازار مخابرات ایران دانسته است. بسیاری از مدیران و فعالان صنعت مخابرات از حضور ایرانسل در بخش مخابراتی کشور به عنوان یک تجربه مثبت و اثر بخش یاد می‌کنند .
معصوم فردیس، رییس سابق سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی که پروانه ایرانسل در زمان مدیریت او بر رگولاتوری واگذار شد، معتقد است که با حضور ایرانسل، برای اولین بار سرمایه‌گذاری و جذب سرمایه خارج در کشور به صورت موفقیت‌ آمیز اتفاق افتاد. وی در ادامه می‌گوید:« زمانی که ایرانسل شروع به کار کرد توانست ظرف کمتر از یک سال سرویس‌های متنوع و جدیدی را به کاربران عرضه کند که تا پیش از آن امکان دسترسی به آن‌ها وجود نداشت.» وی در ادامه می‌افزاید:« ایرانسل با حضورش صف‌های انتظار برای خرید یک سیم‌کارت را جمع کرد و توانست با یک رقابت سالم هزینه های ارتباطی مردم را کاهش دهد و خدمات خوبی را نیز در اختیار آن‌ها بگذارد.» به باور وی پروژه موفق ایرانسل حسن آزادسازی و ایجاد فضای رقابتی در کشور بوده است.
فردیس اعلام می کند که این اپراتور با سرمایه‌گذاری و فضایی که در اختیار دارد می تواند خدمات گوناگون و متنوعی را در اختیار بخش‌های مختلف دانشگاهی، پژوهشی، صنعتی و.. بگذارد . به باور وی توسعه این بخش‌ها به کمک خدمات این اپراتور تنها در گرو فراهم کردن شرایط فعالیت از سوی دولت و نهادهای قانونگذار میسر می‌شود.


داننده: بهبود دهنده خدمات ارتباطی
آزاده داننده، رییس سازمان نظام صنفی رایانه‌ای استان تهران، با اعلام اینکه به عنوان یک مصرف‌کننده، تلفن‌همراه و امکاناتش بخش اعظمی از احتیاجات کاربران را می تواند برطرف کند می‌گوید:« فارغ از اینکه برای انتخاب یک اپراتور برتر باید ارزیابی‌های فنی صورت بگیرد اما می توان گفت که ایرانسل از زمان ورودش به بازار باعث بهبود شرایط سرویس‌دهی شده و توانسته با شکست انحصار میزان پوشش دهی شبکه تلفن‌همراه در کشور را گسترش دهد.» به باور وی حضور ایرانسل در بازار ارتباطی بسیار موثر و باعث شکل گیری یک فضایی رقابتی سالم شده است. وی تاکید می‌کند که نوع سرویس‌دهی و خدمات متنوع ایرانسل سببب شد تا اپراتور دیگر نیز به تکاپو افتاده و شرایط ارائه خدمات و سرویس‌های خود را بهبود ببخشد.
داننده تصریح می کند که حضور ایرانسل به معنای تمام یک تجربه خوب در بخش خصوصی سازی بوده است. در واقع با حضور این اپراتور در کشور رقابت در بازار معنا پیدا کرد. او همچنین پیشنهاد می کند برای ساکن نماندن و ادامه پیشرفت بهتر است این شرکت در بخش دیتا و ارائه خدمات مولتی‌مدیا سرمایه گذاری بیشتری انجام دهد.


سبوحی: ورود ایرانسل باعث تغییر نگاه به ارائه و نوع خدمات شد
حالا و در شرایطی که انحصار ارائه خدمات نسل سوم در کشور شکسته شده بسیاری از فعالان ارتباطی معتقدند که این شرایط می‌تواند رقابت‌ اپراتورهای همراه کشور را وارد حوزه جدیدتری کند. در همین زمینه لطف‌الله سبوحی، قائم مقام سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی می‌گوید:« بستر ارتباطات کشور نسبت به سال های گذشته و مخصوصا روی شبکه تلفن همراه با ارائه خدمات نسل سوم و چهارم با پیشرفت های قابل محسوسی روبه رو بوده است. در این شرایط بحث کاربردها و اپلیکیشن‌ها بسیار مهم شده است . در چنین شرایطی اپراتورهای تلفن‌همراه با ارئه خدمات و سرویس‌های متنوع بر بستر اینترنت می توانند به توسعه بخش‌های مختلف کشور کمک کنند.»
وی با اشاره به عملکرد ایرانسل در بخش ارائه خدمات منتوع می‌افزاید:« ورود ایرانسل به این بازار باعث شد که نگاه به ارائه و نوع خدمات تفاوت زیادی پیدا کند. در واقع این یک موضوع کاملا طبیعی است که وقتی رقابت ایجاد شود بازار رو به توسعه و پیشرفت قدم بردارد. » به باور وی ورود ایرانسل باعث تحرک بیشتر بازار برای ارائه خدمات بهتر شد و تنوع خدمات و سرویس ها نیز بسیار افزایش پیدا کرد. همچنین قیمت‌ سیم‌کارت نیز به شدت کاهش پیدا کرد.
سبوحی در ادامه می‌گوید:« ورود تکنولوژی در ایران همیشه به این صورت بوده است که کسی که دیرتر و در واقع اخر سر به این حوزه وارد می‌شود معمولا به شکل ویژه و بهتری می‌آید چرا که می تواند از تجهیزات و خدمات بهتری استفاده کند و در مقابل نیز خدمات بهتر و با کیفیت‌تری به کاربران ارائه دهد. اما کسی که از قدیم بوده مجبور به بازسازی و جایگزینی تجهیزات خود است و باید هزینه زیادی برای به روزرسانی خود پرداخت کند .» قائم مقام سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی تاکید می کند که در حال حاضر ارائه خدمات در برخی بخش‌ها از طرف همراه اول بهتر است و در برخی خدمات دیگر ایرانسل بهتر فعالیت کرده است اما به صورت کلی ایرانسل توانسته در ارائه خدمات نوین و سرویس‌های جدید بهتر از اپراتور دیگر وارد عمل شود . همچنین از نظر پوششی تقریبا به حد برابری رسیده اند، کما اینکه در برخی مناطق ایرانسل برتر و دارای مزیت است و در برخی مناطق دیگر نیز همراه اول بهتر است .
مشاهدات و گزارش‌های گوناگون یکی از مشکلات حال حاضر اپراتورهای تلفن همراه کشور را گسترش شبکه‌های اجتماعی پیام رسان اینترنتی معرفی می‌کند که به صورت رایگان خدمات صوتی و تصویری در اختیار کاربران می‌گذارند. بسیاری از کارشناسان خارج شدن از این بحران را سرمایه‌گذاری بیشتر اپراتورها در بخش اپلیکیشن‌های جدید و با کیفیت عنوان می کنند. در همین زمینه سبوحی با اعلام اینکه قرار گرفتن در چنین شرایطی مشکل کل دنیاست چرا که شکل تجارت‌ها در حال تغییر است می‌گوید:« پایه درآمدی ما در بخش ارتباطات همیشه صوت بوده است که این درامد هم به شبکه‌های اجتماعی پیام رسان منتقل می‌شود . ورود چنین شبکه‌هایی قطعا برای اپراتورهای تلفن همراه کشور یک تهدید محسوب می‌شود.ما این استدالال را داریم که حجم ترافیک دیتا در شبکه به صورت نمایی در حال افزایش است اما از آن سو در امد اپراتورها در حال کاهش است . این یعنی اپراتورها باید طرح تجاری و نگاه به درآمدزایی را تغییر دهند.» وی در ادامه می‌افزاید:« از طرف دیگر نیز باید شرایط رقابتی بین سرویس‌ها ایجاد کنیم. برای مثال خود اپراتورها باید اقدام به تهیه اپلیکیشن‌های پیام رسان باکیفیت کنند و مردم دست به مقایسه بزنند و به این نتیجه برسند که استفاده از اپ های خود اپراتورها برایشان به صرفه تر است .» به باور وی مردم دنبال پرداخت کم و دریافت سرویس باکیفیت هستند. تامین نیاز مردم نگرانی را به دنبال ندارد.