«دنیای اقتصاد» از روند کند بازسازی پیچیده ترین بافت فرسوده کشور گزارش می‌دهد؛
کمبود اعتبار، کم‌توجهی به مشارکت محلی و ...
دنیای اقتصاد، فاطمه رافع- اگر گشتوگذاری در شهر داشته باشی، حتما گذرت به کوچهها و محلههایی می‌افتد که گذر زمان باعث فرسایش آن‌ها شده و حالا مهر «بافت فرسوده» بر پیشانی آن‌ها خورده است و اگر تنها نفوذناپذیری این بافت‌ها را در نظر بگیریم، همین دلیل کافی است برای اینکه ضرورت اجرای پروژههای نوسازی و بازسازی این بافت‌های فرسوده را در شهرها نشان دهد. به گواه آمار، شهر مشهد در حال حاضر ۱۰ درصد بافت‌های فرسوده کشور را در خود جای داده است؛ ویژگیهای خاص شهر مشهد از جمله پذیرش سالانه حدود ۲۵ میلیون زائر در این شهر ضرورت توجه بیش از پیش مسئولان به اجرای پروژههای بازسازی و نوسازی در این بافت‌ها را نشان می‌دهد؛ اجرای پروژههای نوسازی و بازسازی در بافت‌های فرسوده مشهد به حدود سال ۷۲ برمی‌گردد و نخستین پروژه‌ها در بافت پیرامونی حرم مطهر رضوی آغاز شده است؛ اگرچه در طول این مدت اقداماتی برای بازسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده انجام شده اما با وجود گذشت بیش از یک دهه، میزان پیشرفت فیزیکی در این پروژه‌ها چندان چشمگیر نبوده است.
دنیای اقتصاد، فاطمه رافع- اگر گشتوگذاری در شهر داشته باشی، حتما گذرت به کوچهها و محلههایی می‌افتد که گذر زمان باعث فرسایش آن‌ها شده و حالا مهر «بافت فرسوده» بر پیشانی آن‌ها خورده است و اگر تنها نفوذناپذیری این بافت‌ها را در نظر بگیریم، همین دلیل کافی است برای اینکه ضرورت اجرای پروژههای نوسازی و بازسازی این بافت‌های فرسوده را در شهرها نشان دهد. به گواه آمار، شهر مشهد در حال حاضر ۱۰ درصد بافت‌های فرسوده کشور را در خود جای داده است؛ ویژگیهای خاص شهر مشهد از جمله پذیرش سالانه حدود ۲۵ میلیون زائر در این شهر ضرورت توجه بیش از پیش مسئولان به اجرای پروژههای بازسازی و نوسازی در این بافت‌ها را نشان می‌دهد؛ اجرای پروژههای نوسازی و بازسازی در بافت‌های فرسوده مشهد به حدود سال ۷۲ برمی‌گردد و نخستین پروژه‌ها در بافت پیرامونی حرم مطهر رضوی آغاز شده است؛ اگرچه در طول این مدت اقداماتی برای بازسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده انجام شده اما با وجود گذشت بیش از یک دهه، میزان پیشرفت فیزیکی در این پروژه‌ها چندان چشمگیر نبوده است.
برخی کارشناسان کمبود اعتبار و کم‌توجهی به بحث مشارکتهای مردمی و جذب سرمایه‌های بخش خصوصی را دلایل پیشرفت اندک پروژه‌ها در بافت‌های فرسوده میدانند و برخی دیگر بر این باورند که برنامهریزی نادرست، ناهماهنگیهای مدیریتی، دوبارهکاریها و ... روند این پروژه‌ها را کند کرده است؛ دشوار بودن تملک اراضی، رویکرد درآمدی به این بافت‌ها، نبود مکانیزمهای اجرایی، نبود یک مدل کارآمد و ... از دیگر عواملی است که برای روند کند پروژههای بافت‌های فرسوده ذکر می‌شود.
مشارکت بخش خصوصی، فروش اوراق مشارکت و تسهیل فرآیند مشارکت ساکنان این بافت‌ها، تحقق الزامات دولتی برای حمایت از نوسازی بافت‌های فرسوده، ایجاد مدیریت واحد شهری، تخصیص ردیف بودجه ویژه نوسازی بافت‌های فرسوده در بودجه سالانه کشور، استفاده از تجربیات گذشته و پرهیز از دوبارهکاری، برنامهریزی صحیح و تعریف مکانیسم اجرایی و ... برخی از راهکارهایی است که برای تسریع در روند اجرای پروژههای بازسازی و بهسازی این بافت‌ها مطرح می‌شود.pic۱
کارشناسان و صاحبنظران این حوزه در خصوص دلایل کندی و راهکارهای تسریع پروژههای بافت‌های فرسوده با «دنیای اقتصاد» گفتوگو کردهاند:
مشهد و بیش از 2200 هکتار بافت فرسوده
مدیر ساماندهی بافت‌های فرسوده و سکونتگاههای غیررسمی شهرداری مشهد مساحت بافت‌های فرسوده مصوب شهر مشهد را ۲۲۹۲ هکتار عنوان می‌کند و میگوید: مناطق سه، چهار و شش شهرداری بالاترین مساحت بافت‌های فرسوده مصوب شهر را در خود جای داده‌اند و در شمال شرق، شرق و جنوب شرق مشهد قرار دارند که ۵۳۳ هزار نفر در این بافت‌ها سکونت دارند.
مسعودرضا مشرقی با بیان اینکه با توجه به طرح‌های مصوب برای هر یک از پهنههای فرسوده، نوع اقدام در این بافت‌ها متفاوت است، اظهار می‌کند: برای مثال در پهنه آبکوه، میدان شهدا و منطقه ثامن رویکرد مورداجرا بازسازی کل پهنه است اما در محمدآباد، سعدی، مدرس و هاشمینژاد نوع رویکرد بر بهسازی بافت فرسوده و بهبود وضعیت محیطی استوار است. وی ادامه می‌دهد: برای نوسازی این بافت‌ها از شیوههای تأمین منابع مالی به ویژه فروش اوراق مشارکت بهره گرفته می‌شود اما رویکرد در بهسازی بافت‌های فرسوده، ارائه تخفیفات و تراکم مازاد، افزایش سطح اشغال و احیانا تبدیل به کاربریهای انتفاعی است.pic2
مدیر ساماندهی بافت‌های فرسوده و سکونتگاههای غیررسمی شهرداری در خصوص میزان پیشرفت این پروژه‌ها تصریح می‌کند: تا انتهای سال ۹۲ پروژه بافت فرسوده اطراف حرم مطهر ۱۱۵ هکتار و حدود ۵۴ درصد، میدان شهدا ۳.۵ هکتار و حدود ۷۰ درصد و مجد ۱۰ هکتار و حدود ۱۰ درصد پیشرفت داشته است؛ پروژه آبکوه در مرحله تملک است که حدود ۲۰ درصد تملک داشته و برای قطعاتی از بافت نیز مجوز ساختمانی صادر شده است؛ همچنین مجموع سایر مناطق شهرداری براساس مجوزهای ساختمانی صادره برای نوسازی قطعات واقع در بافت‌های فرسوده مصوب نیز ۳۳ هکتار پیشرفت داشته است.
مشرقی به این نکته اشاره می‌کند که به طور میانگین نوسازی هر هکتار بافت فرسوده معادل یک میلیارد تومان هزینه در بردارد و عنوان می‌کند: طبق قانون دولت مکلف است سالانه 10 درصد از بافت‌های فرسوده شهرها را نوسازی و بهسازی کند و تخفیفات ارائه شده توسط شهرداری‌ها برای صدور مجوزهای ساختمانی در بافت‌های فرسوده را عیناً به شهرداری شهر مربوطه مسترد کند اما تاکنون با وجود مطالبات متعدد و پیگیریهای صورت گرفته این امر محقق نشده و کلیه هزینههای انجام شده برای نوسازی و بهسازی بافت‌های فرسوده توسط شهرداری‌ها تأمین و پرداخت شده است.
مدیر ساماندهی بافت‌های فرسوده و سکونتگاههای غیررسمی شهرداری با بیان اینکه صرفاً در زمینه مساعدت در سود اوراق مشارکت واگذار شده برای نوسازی بافت‌های فرسوده کلان‌شهرها، دولت تا حدودی مساعدت کرده است، میافزاید: بدهی دولت به شهرداری مشهد بابت تخفیفات ارائه شده به متقاضیان ساخت بنا در بافت‌های فرسوده حدود شش میلیارد تومان است .pic۳
مشرقی در خصوص میزان اوراق مشارکت فروخته شده برای بازسازی این بافت‌ها در شهر مشهد اظهار می‌کند: مجموع این اوراق از سال 87 تا 91 معادل یک هزار و 130 میلیارد تومان بوده است .وی سود تخصیص یافته مناسب به صورت علیالحساب و قطعی به اوراق مشارکت خریداری شده، تخفیف 50 درصدی عوارض شهرداری برای متقاضیان ساخت در پهنههای فرسوده مصوب و اولویتبخشی به سهام‌داران و مشارکت‌کنندگان در نوسازی بافت‌های فرسوده مصوب در هنگام واگذاری واحدهای احداثی را به عنوان برخی از مشوقهای در نظر گرفته شده برای متقاضیان مشارکت در این بافت‌ها برمیشمارد.
مدیر ساماندهی بافت‌های فرسوده و سکونتگاههای غیررسمی شهرداری معتقد است اولویتبخشی به بافت‌های فرسوده مصوب شهرها برای احداث مسکن اجتماعی، مسکن مهر، مسکن حمایتی، دولتی، استیجاری و ... یکی از اقداماتی است که برای تسریع روند بازسازی بافت‌های فرسوده باید انجام شود و خاطرنشان می‌کند: تحقق الزامات دولتی برای حمایت از نوسازی بافت‌های فرسوده، تخصیص ردیف بودجه مخصوص نوسازی این بافت‌ها به صورت مستقل در بودجه سالانه کشور، ایجاد مدیریت واحد شهری با مشارکت کلیه دستگاه‌های مدیریت شهری برای اتخاذ و اقدام واحد در این بافت‌ها، تخفیف و تقسیط حق تقدیمی آستان قدس رضوی و اداره کل اوقاف و امور خیریه برای متقاضیان رسمیت‌بخشی به قطعات ساخته شده در اراضی این موقوفات واقع در بافت‌های فرسوده، حمایت مالی و ارائه تسهیلات و تخفیفات ویژه برای انبوه‌سازان مسکن در بافت‌های فرسوده مصوب شهرها و تسهیل در روند صدور اسناد مالکیت متقاضیان ثبتنامکننده در سامانه ذیربط در اداره کل ثبت اسناد و املاک از دیگر اقداماتی است که در این زمینه باید انجام شود.
بخش خصوصی و بانک‌ها وارد شوند
مدیر پژوهشکده امیرکبیر اظهار می‌کند: طولانی شدن روند پروژههای بازسازی و بهسازی بافت‌های فرسوده به این دلیل است که این مسأله کهنه و طولانی است؛ به عبارت دیگر فرسوده شدن یک منطقه ظرف مدت یک یا دو سال صورت نمی‌گیرد بلکه این امر در طول سالیان طولانی اتفاق افتاده است. pic4
دکتر محمدحسین پاپلی‌یزدی با بیان اینکه فرسوده شدن یک منطقه تنها به معنای کهنه شدن ساختمانها نیست بلکه در این روند بافت اجتماعی منطقه نیز فرسوده می‌شود، خاطرنشان می‌کند: بحث اصلی در بافت‌های فرسوده نبود اعتبار و پیچیدگی مسائل اجتماعی است؛ یکی از راه‌های رفع کمبود اعتبار مشارکت بخش خصوصی است؛ انتظار میرود بانک‌ها و مؤسسات مالی با شهرداری مشارکت کنند و حقوق مردم به صورت نقدی یا غیرنقدی پرداخت شود و در این بافت‌ها ساختوساز صورت گیرد. مساله را در دو بخش حقوقی و اجتماعی و کمبود اعتبار می‌بینم.
استاد بازنشسته دانشگاه فردوسی مشهد با اعتقاد بر اینکه باید برای بافت‌های فرسوده طرح‌های همزمان داشته باشیم، به دشوار بودن تملک اراضی در محدوده این بافت‌ها اشاره و تصریح می‌کند: اینگونه نیست که ساکنان این بافت‌ها ملک خود را به سادگی بفروشند و بروند؛ باید با مردم مذاکره کنیم و در جایی آپارتمان‌های قابل قبولی در حد اعتبار آن‌ها برای آنان بسازیم و از آن‌ها بخواهیم به این مناطق نقل مکان کنند؛ اقدامات مختلفی در مشهد در این زمینه انجام شده اما این امر به راحتی قابل انجام نیست زیرا قانون اجازه نمی‌دهد به مردم فشار وارد شود.
پاپلی‌یزدی بافت فرسوده مشهد را پیچیدهترین بافت فرسوده در کشور میداند و میافزاید: بخشی از این زمینها متعلق به آستان قدس، اداره اوقاف، شهرداری و مردم است و این‌ها حقوقی دارند. وی با بیان اینکه روند بازسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده در مشهد طولانی شده اما اقدامات خوبی هم صورت گرفته است، تصریح می‌کند: مدیریت شهر مشهد در طول ۱۰ سال گذشته تلاش خود را انجام داده‌اند اما اعتبارات کافی نیست؛ باید شهرداری و معاونت اقتصادی بتواند زمینه سرمایهگذاری مشترک بین‌المللی، داخلی، اهالی و ... را فراهم کند.
استاد مدعو دانشگاه سوربن فرانسه در پاسخ به برخی انتقادات مبنی بر خروج بخشی از جمعیت ساکن از بافت‌های فرسوده، عنوان می‌کند: نمی‌توان نگاه مطلق‌گرایی داشت که بافت‌های فرسوده آباد شود و هیچ اتفاق بدی نیفتد؛ بخشی از جمعیت خواه یا ناخواه از منطقه خارج شده و جابه‌جا می‌شوند اما میتوان بخشی از جمعیت را به صورت مشارکت در منطقه نگاه داشت؛ با تبدیل بافت فرسوده به یک بافت جدید و مدرن یک سری جابه‌جایی جمعیت اتفاق می‌افتد و در تمام دنیا هم به همین صورت است و این یک مکانیسم جهانی است اما باید آسیب‌ها را کاهش داد و راهکار این مسأله مذاکره با مردم است؛ سرمایه‌گذاران هم نباید خیلی طمع کرده و باید به مسائل اجتماعی نیز توجه کنند.
پاپلی‌یزدی در خصوص تعهدات دولت برای بازسازی بافت‌های فرسوده نیز میگوید: احیاء و بازسازی این بافت‌ها کار دولت نیست زیرا دولت اعتبار لازم را برای این کار ندارد. وی با تأکید بر اینکه باید بخش خصوصی و بانک‌ها به بازسازی بافت‌های فرسوده ورود پیدا کنند، خاطرنشان می‌کند: بانک‌ها برنامه منسجمی برای کمک به شهرداری‌ها و بافت‌های فرسوده ندارند؛ در حال حاضر بانک شهر اقدامات خوبی انجام می‌دهد و مدل بانک شهر می‌تواند برای چند بانک دیگر نیز اجرا شود. وی ادامه می‌دهد: بانک‌ها در حال حاضر به جای مشارکت در بافت‌های فرسوده برای اجرای پروژه‌ها، باغها را تخریب می‌کنند؛ برای مثال به جای اینکه مشهدمال در بلوار خیام احداث شود، می‌توانستند در بافت آبکوه این پروژه را بنا کنند؛ به جای سرمایهگذاری در بافت فرسوده آبکوه که نزدیک خیام است، این بنا را در باغ احداث کردند که آلودگی هم ایجاد کرده است. شهرداری نمی‌توانست مجوز مشهدمال را در زمینهای آبکوه صادر کند؟ یا آستان قدس نمی‌توانست باغ خود را نگه دارد و سهم خود را از قلعه آبکوه بگیرد؟
مدیر پژوهشکده امیرکبیر با بیان اینکه دولت باید تسهیلات قانونی را فراهم کند، تصریح می‌کند: اگر دولت کارها را به مردم و شهرداری‌ها واگذار کند، روند کارها تسریع می‌شود؛ بزرگترین خدمت دولت در وضعیت فعلی کاهش تصدیگری و واگذاری اختیارات خود به مقامات محلی و مردم است.
پاپلی‌یزدی با انتقاد از افرادی که اقدامات انجام شده را نادیده میگیرند، عنوان می‌کند: افرادی که انتقاد می‌کنند به جای انتقاد کمی هم در ساختوساز یا بهبود وضعیت اجتماعی کمک کنند. مقامات مربوطه خیلی هم بیکار نبوده‌اند؛ نباید گفت هیچ اقدامی انجام شده است؛ اقدامات خوبی انجام شده اما هنوز مشکلات عدیدهای وجود دارد که این مشکلات با همکاری شهرداری، آستان قدس، اداره اوقاف، مردم و سرمایه بخش خصوصی رفع خواهد شد.
ضرورت مشارکت محلی
عضو هیأت علمی گروه جغرافیای دانشگاه فردوسی مشهد هم در گفتوگو با «دنیای اقتصاد» با بیان اینکه بازسازی بافت‌های فرسوده روند تکاملی و طولانی را طی کرده تا از یک نگاه صرفا کالبدی به سمت توجه به مسائل اجتماعی و هویت محلی و بازپیرایی اجتماعی و فرهنگی روند تغییر یافته است، میگوید: به نظر میرسد رویکرد به بافت‌های فرسوده یک رویکرد اقتصادی، کالبدی، غیرمشارکتی و یک نگاه از بالا به پایین بوده و سرنوشت فعالیتها و مشاغل و ساکنان این بافت‌ها خیلی برای مدیران و مسئولان مطرح نبوده است.
دکتر محمدرحیم رهنما با اشاره به اینکه این بافت‌ها ظرفیت توسعه بالایی دارد و می‌تواند ارزش افزوده بالایی ایجاد کند، خاطرنشان می‌کند: بر اساس اعداد و ارقام، سرمایهگذاری در این بافت‌ها نسبت به خارج از آن‌ها حدود ۳۰ درصد سودآوری بیشتری دارد؛ سیاست‌های جدید توسعه شهری به سمت توسعه درون شهر است و این بافت‌ها ظرفیت بسیاری برای این امر محسوب می‌شود.pic۵
عضو هیأت علمی دانشگاه فردوسی مشهد با بیان اینکه حدود 70 هزار هکتار بافت فرسوده در 250 شهر کشور شناسایی شده است، میگوید: بیش از 10 میلیون نفر در این بافت‌های فرسوده و حاشیهای ساکن هستند. وی سهم بودجه دولتی را برای احیای آن‌ها بسیار اندک میداند و تصریح می‌کند: بر اساس برنامه پنجم توسعه سالانه باید 10 درصد این بافت‌های فرسوده احیاء شود که در صورت اجرا باید ظرف مدت 10 سال تمام بافت‌های فرسوده احیاء می‌شد اما عملا این اتفاق نیفتاده است.
رهنما با اعتقاد بر اینکه پروژههای بازسازی و بهسازی بافت‌های فرسوده باید به سمت مشارکت محلی برود، تأکید می‌کند: باید از توان ساکنان محلی برای احیای این بافت‌ها استفاده شود. وی ادامه می‌دهد: ضوابط این پروژه‌ها باید متناسب با شرایط فعلی و منعطف باشد؛ همچنین باید سیاست‌های تشویقی برای ترغیب شهروندان به مشارکت به کار گرفته شود؛ باید امنیت خاطر برای سرمایه‌گذاران تأمین شود تا در این پروژه‌ها مشارکت کنند.
لزوم جذب سرمایه‌های خرد و کلان
رئیس مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی شهر مشهد نیز در این‌باره با بیان اینکه در کلان‌شهرها با بخش قابل‌توجهی از بافت‌های فرسوده به ویژه در مراکز شهر مواجه هستیم، میگوید: ضرورت مداخله در این بافت‌ها به منظور استفاده بهینه و حداکثری از ظرفیت‌های درون شهری احساس می‌شود و بر همین اساس به منظور نوسازی بافت‌های فرسوده شهری سیاست‌هایی در گذشته اتخاذ شده و برنامه‌هایی در دستور کار قرار گرفته است. pic6
براتعلی خاکپور با اشاره به اینکه با بررسی پیشرفت فیزیکی این پروژه‌ها، کند بودن روند آن‌ها مشخص می‌شود، خاطرنشان می‌کند: فرآیند تملک اراضی در این بافت‌ها از یک طرف با مشکلات حقوقی و مالکیتی مواجه است و از طرف دیگر نارضایتی مالکان را در برخی موارد به دنبال دارد که این امر باعث کندی روند اجرای این پروژه‌ها شده است.
این عضو شورای شهر مشهد ادامه می‌دهد: اجرای این پروژه‌ها منابع مالی زیادی می‌طلبد که بخشی از این منابع توسط مدیریت شهری تأمین می‌شود و بخشی نیز به منابع دولتی برمی‌گردد که این امر نیز باعث کند شدن روند اجرای این پروژه‌ها می‌شود. وی معتقد است بیتوجهی به مشارکت بخش خصوصی و شهروندان در زمینه تأمین منابع مالی از دیگر عواملی است که باعث کندی این پروژه‌ها شده است.
خاکپور با اعتقاد بر اینکه برای تسریع در روند نوسازی بافت‌های فرسوده باید بتوانیم از منابع مالی مختلف استفاده کنیم، اظهار می‌کند: اوراق مشارکت یکی از این منابع است که باید بتواند در زمینه تسریع در روند اجرای این پروژه‌ها مورد استفاده قرار گیرد و ارزش افزوده داشته باشد؛ سرعت بخشیدن به این پروژه‌ها جذب سرمایه‌های خرد و کلان را می‌طلبد.
عضو هیأت علمی دانشگاه فردوسی مشهد با اشاره به اینکه در گذشته تملک اراضی باعث خروج مالکان از این بافت‌های فرسوده می‌شد و در نتیجه هویت اجتماعی این بافت‌ها عملا از بین می‌رفت، تصریح می‌کند: برای کمک به حفظ هویت کالبدی باید بتوان صاحبان اراضی و ساکنان را به نوعی در منطقه نگه داشت؛ با مشارکت اهالی، هویت اجتماعی این بافت‌ها حفظ می‌شود؛ باید اعتمادسازی اجتماعی صورت گیرد و شهروندان از اراضی خود به عنوان سرمایه برای مشارکت در بازسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده استفاده کنند تا هم فضا و فیزیک و کالبد این بافت‌ها تغییر کند و هم بخشی از جمعیت ساکن در این فضا حفظ و ارتباطات و تعاملات اجتماعی تقویت شود.
خاکپور در خصوص اصولی بودن ساختوسازهایی که در بافت‌های فرسوده صورت می‌گیرد، با بیان اینکه احداث بنا در این بافت‌ها بر اساس طرح‌های توسعه‌ای و فیزیکی مصوب است، عنوان می‌کند: کم‌توجهی به کیفیت ساختوسازها واقعیتی است که به طور کلی در چند سال گذشته در تمام ساختوسازهای شهری اتفاق افتاده است. متأسفانه در طول چند سال اخیر در ساختوسازها به دلیل مسائلی که ریشه در مشکلات اقتصادی و منفعتطلبی سازندگان دارد، به کیفیت ساختمانها توجهی نشده است و نظارتهای دقیق و فنی اعمال نمی‌شود و در نتیجه باعث شده میزان آسیبپذیری بسیاری از ساختمانها در برابر زلزله بالا باشد.
این عضو شورای شهر در خصوص ارائه مدل کارآمد و کاربردی برای بافت‌های فرسوده مشهد میگوید: اگر بخواهیم منافع شهروندان را در نظر بگیریم، میتوان یک مدل ارائه کرد اما اگر بحث تسریع در روند نوسازی را داشته باشیم، میتوان مدل دیگری را ارائه کرد؛ طبیعی است که باید مردم را به عنوان ذینفعان در نظر گرفت و بر اساس این مسأله مدل مناسب را ارائه کرد؛ باید با مشارکت اجتماعی شهروندان و مدیریت شهری نسبت به اجرای پروژه در این بافت‌ها اقدام کنیم؛ باید اعتمادسازی عمومی به پروژه‌ها افزایش یابد تا مردم همکاری و همراهی کنند زیرا در غیر این صورت این پروژه‌ها با کندی پیش خواهد رفت.
عمل نکردن دولت به تعهدات خود
معاون معماری و شهرسازی شهردار مشهد با بیان اینکه حدود ۲۰۰۰ هکتار از بافت‌های فرسوده مشهد در کمیسیونهای ماده پنج مصوب شده است، اظهار می‌کند: بخشی از بافت‌های فرسوده شهر هنوز مراحل تصویب را طی نکرده است و با در نظر گرفتن سه ویژگی ریزدانه بودن، نفوذناپذیر بودن و مستحکم نبودن برای بافت‌های فرسوده، حداقل حدود ۴۰۰۰ هکتار دیگر به این رقم اضافه شده و بافت‌های فرسوده مشهد در مجموع ۶۰۰۰ هزار هکتار از مساحت شهر را شامل می‌شوند که این بافت‌ها حدود یک میلیون نفر را در خود جای داده‌اند.
محمدرضا حسیننژاد علت طولانی شدن روند اجرای پروژههای نوسازی و بازسازی بافت‌های فرسوده شهر را عمل نکردن دولت به تعهدات خود میداند و خاطرنشان می‌کند: این امر باعث شده مردم نتوانند از انتفاع لازم در اخذ تسهیلات برخوردار شوند؛ همچنین اعتباراتی که برای بازگشایی برخی معابر این بافت‌ها لازم بوده در اختیار شهرداری‌ها قرار نگرفته است، در نتیجه شهرداری‌ها میخواهند با تراز صفر این پروژه‌ها را اجرا کنند و این مساله روند را کند کرده است.pic7
معاون معماری و شهرسازی شهردار مشهد با بیان اینکه بافت‌های فرسوده علاوه بر اصلاح کالبد، مباحث امنیتی، اجتماعی، اشتغال و ... دارند، میگوید: اجرای پروژههای بازسازی و بهسازی آن‌ها نیازمند این است که اعتبارات چند سویی به دستگاه‌های اجرایی استان اختصاص یابد و متولی تنها شهرداری نیست. وی در خصوص مشارکت ساکنان بافت‌های فرسوده در این پروژه‌ها تصریح می‌کند: مشارکت مردم به عنوان یک اصل در اقدامات شهرداری وجود دارد چه در پروژههای سرمایهگذاری و چه در بافت‌های فرسوده زیرا اگر مشارکت مردم در تمام ابعاد نباشد تحقق‌پذیری طرح جامع ممکن نخواهد بود.
حسیننژاد به این نکته نیز اشاره می‌کند: با مذاکره با مردم سعی بر این است که مردم در احیای بافت مشارکت کنند و احساس کنند خروجی این موضوع به بهبود فضای سکونت آن‌ها کمک خواهد کرد؛ سعی کردیم ابعاد قطعات به گونهای باشد که مردم توان خرید را داشته باشند و حرکت بولدوزری را برای خروج مردم نداشته باشیم. وی یادآور می‌شود: در برخی از پروژههای بافت‌های فرسوده از بخش خصوصی کمک گرفته‌ایم و این مسأله در دستور کار است.
تکرار تجربیات شکستخورده گذشته
و دوبارهکاریها
شهردار اسبق مشهد ماهیت بازسازی بافت‌های فرسوده را به دلیل وجود مسائل اجتماعی کار سخت و زمانبری میداند و میگوید: مهمترین مشکل در این بافت‌ها این است که مسئولان میخواهند در این زمینه کار را تجربه کنند و به همین دلیل تجربیات شکستخورده گذشته تکرار می‌شوند و انرژی زیادی صرف دوبارهکاریها و راهکارهای اشتباه می‌شود. pic8
احمد نوروزی با بیان اینکه بازسازی بافت‌های فرسوده کار جمعی است که باید به لحاظ قانونی، حقوقی، مالی و ... پشتیبانی شود، خاطرنشان می‌کند: نیازمند عزم ملی هستیم که این عزم باید در تمام دستگاه‌های اجرایی ایجاد شود. وی ادامه می‌دهد: بازسازی بافت فرسوده پیچیده است که باید شناخت کافی از پیچیدگیهای آن کسب و با مشارکت مردم این پروژه‌ها اجرا شود اما در عمل مشارکت مردم صورت نمی‌گیرد. وی با اشاره به مقاومت برخی افراد در مقابل نوسازی و زیادهخواهی آن‌ها، تصریح می‌کند: برای اعمال قانون این افراد زمان زیادی صرف می‌شود که این مساله باعث تأخیر و کندی روند اجرای این پروژه‌ها می‌شود.
مجری پروژههای بزرگ نوسازی بافت‌های فرسوده در شهرهای شرق کشور با اعتقاد بر اینکه تأمین منابع در این بافت‌ها بحث ثانویه کار است، تأکید می‌کند: اگر ساختار، مدیریت و برنامهریزی درستی داشته باشیم و مکانیسم‌های اجرایی و مشارکت را تعریف کنیم، میتوانیم انتظار داشته باشیم مشکلات با حضور مردم رفع شود. pic10
مدیرعامل شرکت عمران و مسکن‌سازان شرق با تأکید بر اینکه باور مشارکت مردم در مسئولان اندک است، میگوید: در عمل باید مکانیسم‌های مشارکت مردم تعریف شود؛ باید اعتماد مردم جلب شود اما این امر با حرف میسر نیست بلکه باید با عمل همراه باشد؛ مردم باید از جزئیات مطلع باشند و به این طریق اعتماد آن‌ها جلب شود.
ارسال نظر