بورس؛ نگاه آینده به گذشته
علی رحمانی ابراهیم ابراهیمی تحلیل بورس در سال 1392 نشان می‌دهد که به‌رغم بازده‌های مطلوب در 9 ماهه اول سال، در سه ماه پایانی سال کاهش‌هایی را تجربه کرد. رقم رشد شاخص بورس از ابتدای سال تا اواخر بهمن‌ماه در حدود 113 درصد بوده است؛ اما در نیمه‌ ابتدایی اسفند، این رقم رشد به حدود 103 درصد کاهش یافت. بیشترین رشد شاخص در مهر ماه حدود 18 درصد و پس از آن خرداد ماه 14درصد و کمترین رشد، منفی 5 درصد در 19 روز ابتدایی اسفند ماه 1392 بوده است. به‌طور متوسط، شاخص طی سال‌جاری ماهانه 6درصد رشد را تجربه کرده است. تحلیل بازار در سال 92 نشان می‌دهد صنایع بزرگ بازار همچون محصولات شیمیایی(که تقریبا 30 درصد اندازه بازار را به خود اختصاص می‌دهد)، حدود 123 درصد و فرآورده‌های نفتی (حدود 10درصد اندازه بازار را در اختیار دارند)، حدود 140 درصد بازدهی داشته‌اند.



شاید مهم‌ترین اتفاق خوب بازار، رشد فعالیت سهامداران حقیقی بوده باشد که البته به‌خوبی بهره‌برداری و هدایت نشد. طی سال‌جاری، 60 درصد معاملات خرید و 57 درصد معاملات فروش در این بازار مربوط به سرمایه‌گذاران حقیقی است و آمار نشان می‌دهد در 11 ماهه سال 1392، بیش از 21,000 میلیارد ریال تغییر مالکیت سهامداری، از حقوقی به حقیقی رخ داده است و می‌توان نتیجه‌گیری کرد که ماندگاری سهامداران حقیقی در بازار بسیار بیشتر از حقوقی‌ها بوده است که البته این نگرانی‌های خاص خود را دارد؛ چراکه این دسته از سهامداران افق کوتاه‌تری نسبت به اشخاص حقوقی در سرمایه‌گذاری دارند و در صورت رکود، زودتر از حقوقی‌ها بازار را ترک خواهند کرد. آمار معاملات فروش در بهمن و اسفند نیز این موضوع را نشان می‌دهد.
نسبت قیمت به سود (P/E) بازار که در ابتدای فروردین ماه سال‌جاری ۷/۵ بوده است تا مرز ۸ در آذر ماه و در نهایت با تعدیل این روزها به عدد ۷ نزدیک شده است. نسبتی که به‌طور متوسط در ۲ سال اخیر، ۶ بوده است و به نوعی تعدیل‌های این روزهای شاخص، برگشت به میانگین این نسبت است. تحلیل این نسبت در کنار اعداد و ارقام مربوط به پیش‌بینی‌های بودجه‌ای شرکت‌ها خالی از لطف نیست. بودجه‌های (محافظه‌کارانه و بعضا واقع‌بینانه) اعلامی شرکت‌ها نشان می‌دهد سود هر سهم به‌طور میانگین با رشد ۱۱ درصدی مواجه بوده است. بنابراین در تحلیل نسبت قیمت به سود(P/E)، رشد سودها آنچنان خبر مثبتی به بازار تزریق نکرده است از این رو بازار در حال اصلاح انتظارات قیمتی خود است.
در تحلیل علت این رشد شاخص در سال ۹۲، محرک‌های سیاسی، اقتصادی و روان‌شناسی قابل تمیز از هم هستند. محرک‌های سیاسی در فصل اول سال مواردی همچون تحریم‌ها و احتمال رویارویی جنگ غرب با سوریه و نیز انتخابات را می‌توان اشاره کرد که به نحو متفاوتی بر شاخص تاثیر گذاشت. در ۹ ماهه بعدی سال، کاهش تنش‌های سیاسی داخلی و خارجی و نیز مذاکرات ژنو خود موجب واکنش‌های مثبت بود.
در پایان سال بیش واکنشی بازار به اخبار سیاسی و اقتصادی رو به اتمام است، رفتار منطقی در بازار در حال شکل‌گیری است، هر چند زمان ثبات این رفتار منطقی، طولانی خواهد بود. با توجه به پیش‌بینی رکود در بازار مسکن، طلا و ارز، بازار پول در این روزها به یک رقیب جدی برای جذب سرمایه سرمایه‌گذاران بدل شده است. عجیب است که با وجود انتظارات کاهشی تورم، نرخ سود بانکی توسط بانک مرکزی افزایش یافته است، اما با توجه به واقعیت‌سنجی پتانسیل بورس، کماکان فرصت سرمایه‌گذاری اول برای سال ۹۳ بازار سرمایه خواهد بود و البته نباید از این اصل بنیادین سرمایه‌گذاری غافل شد که کسب سودهای بالاتر، مستلزم تحمل ریسک‌های بالاتر است. بدیهی است سال طلایی ۹۲ بورس، در ۹۳ تکرار نخواهد شد، اما تعدیل افق سرمایه‌گذاری به‌ویژه برای سرمایه‌گذاران حقیقی و پرهیز از راهبرد نوسان‌گیری می‌تواند بازدهی مطلوبی را عاید آنها سازد.
*مدیر عامل مشاور سرمایه‌گذاری نیکی گستر
**مشاور شرکت سرمایه‌گذاری نیکی گستر