عوارض «حضور دولت» در تهران
بهشاد بهرامی رئیس کمیسیون برنامه و بودجه شورای شهر تهران درباره طرح‌هایی که در جلسات مشترک شورا و مجلس در زمینه «تعریف منابع جدید درآمدی برای شهرداری تهران» در حال بررسی است، می‌گوید: فعلا دو طرح پیشنهادی شامل «اخذ عوارض از دولت» به‌خاطر هزینه‌هایی که حضور دستگا‌ه‌ها و نهادهای دولتی به تهران وارد کرده‌اند و همچنین «اخذ عوارض از سازمان بورس» به دلیل هزینه‌ای که رفت‌وآمدهای پرحجم سهامداران بورسی به پایتخت تحمیل می‌کنند، مطرح است. علیرضا دبیر با انتقاد از روند پرداخت مطالبات شهرداری توسط دولت - که تحت‌عنوان عوارض سوخت و سایر کدهای درآمدی وجود دارد- تاکید می‌کند: امسال 30 درصد از منابع مالی شهرداری تهران در قالب درآمد‌های پایدار تعریف شده، اما اگر ردیف‌های مالی مصوب دولت پرداخت نشود، این سهم به 20 درصد تقلیل پیدا می‌کند.
از مجموع بودجه ۱۵ هزار و ۸۴۵ میلیارد تومانی شهرداری تهران در سال جاری چه سهمی برای کسب درآمدهای پایدار شهری پیش‌بینی شده است؟
براساس قانون برنامه پنج ساله دوم شهرداری تهران باید سالانه پنج درصد به سهم درآمدهای پایدار شهری اضافه شود.
از این رو امسال به‌عنوان اولین سال اجرای این برنامه در صورت دریافت تمامی کدهای عوارضی و مطالبات شهرداری تهران از دولت در ۶ محور پیش‌بینی شده در بودجه، درآمدهای پایدار به حدود ۳۰ درصد کل بودجه پیش‌بینی شده در بودجه مصوب سال۹۳ خواهد رسید. در این صورت نسبت درآمدهای پایدار به درآمدهای ناپایدار شهری در بهترین حالت ۳۰ درصد به ۷۰ درصد خواهد بود، اما اگر تمامی مطالبات شهرداری از دولت و عوارض نوسازی دریافت نشود، حدودا سهم درآمدهای پایدار شهری ۲۰ درصد بیشتر نخواهد بود.
یکی از ردیف‌های کمک دولت به شهرداری، عوارض سوخت است که در بودجه تحت‌عنوان تبصره دو ماده 39 قانون مالیات بر ارزش افزوده آورده شده است و به‌عنوان بخشی از درآمدهای پایدار شهری محسوب می‌شود. این رقم در بودجه سال 93 شهرداری تهران چه میزان پیش‌بینی شده است؟
ببینید این ردیف باید از کمک‌های دولتی و معادل ۱۰ درصد از قیمت روز سوخت (بنزین) محاسبه شود و در میان تمامی شهرداری‌های کلانشهرهای کشور توزیع شود، اما در شرایط فعلی به میزان مقرر، سهم شهرداری تهران پرداخت نمی‌شود. از این بخش برای سال‌جاری ۲۶۰ میلیارد تومان پیش‌بینی شده که طبق قانون وزارت کشور، مسوول رسیدگی و دریافت مطالبات شهرداری‌ها از دولت، استانداری‌ها هستند.
یکی از موانع افزایش سهم درآمدهای پایدار شهری اجرایی نشدن قانون مصوب مجلس مبنی‌بر پرداخت کمک‌های دولت به شهرداری‌ها است. در این راستا آیا راهکاری برای رفع این مانع وجود دارد؟
در حال حاضر دولت سیاست اخذ مالیات مردمی را برای اداره شهرهای کشور اتخاذ کرده است. اگر مقیاس کشور را کوچک و به مثابه یک شهر در نظر بگیریم و دولت مرکزی را نیز به دولت محلی -شهرداری - تبدیل کنیم، با توجه به اینکه بیش از ۵۰ درصد مالیات‌های کشور در شهر تهران پرداخت می‌شود؛ به‌نظر می‌رسد مناسب باشد درصدی از این مالیات به حساب مدیریت شهری تهران واریز شود. به همین دلیل در حال حاضر کمیسیون برنامه و بودجه شورای شهر تهران به‌صورت مشترک با شهرداری در حال بازنگری لایحه درآمدهای پایدار شهرداری است.
در این طرح چه محورهای درآمدی به درآمدهای پایدار اضافه می‌شود؟
پیشنهادهای زیادی در این طرح برای اضافه شدن به درآمدهای پایدار آمده است. یکی از این محورها، پیشنهادی بود که به وزارت کشور درخصوص بورس تهران ارائه کردیم مبنی‌بر اینکه با توجه به حضور بورس اوراق بهادار در تهران و سفر تعداد زیادی از هموطنان به این شهر برای خرید و فروش اوراق بهادار، درصدی از عایدی بورس و خرید و فروش سهام بابت حضور این سازمان در تهران به مدیریت شهری پرداخت شود. البته این پیشنهاد در مرحله اول رد شده است. از طرف دیگر پیشنهاد دیگری در قالب برنامه پنج ساله دوم شهرداری تهران گنجانده شده است و براساس آن طرحی در دست بررسی است که هزینه حضور دولت در شهر تهران مشخص و بررسی شود، چون در هر صورت حضور دولت در شهر تهران، هزینه‌هایی را به این شهر تحمیل می‌کند. موارد دیگری نیز هستند که برای افزایش محورهای درآمدهای پایدار شهرداری بررسی می‌شوند.
جدا از سهم دولت در کمک به اداره شهر تهران یکی از مواردی که مانع بزرگی بر سر راه افزایش درآمدهای پایدار شهری است سطح پایین عوارض شهری است. این در حالی است که در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته دنیا پرداخت عوارض شهری که معمولا رقم بالایی در نظر گرفته می‌شود، سهم زیادی در درآمدهای پایدار دارد، اما شهرداری به جای پیش‌بینی سازوکار مناسب برای افزایش این بخش درآمدی، به نوعی درآمدزایی رانتی دچار است. این‌طور که با فروش هوای تهران ازطریق فروش تراکم نه‌تنها سهم درآمدهای پایدار را افزایش نمی‌دهد؛ بلکه خود را در معرض پاسخگویی به شهروندان نیز قرار نمی‌دهد. چه راهکاری در این زمینه پیشنهاد می‌دهید؟
این‌طور نیست. در حال حاضر شهرداری تهران بابت دو موضوع از شهروندان هزینه می‌گیرد: موضوع اول بهای خدماتی است که به شهر و شهروندان ارائه می‌کند و موضوع دوم عوارضی است که از مردم دریافت می‌کند؛ چراکه هر شهروندی باید بابت عارضه‌ای که از فعالیت خود به شهر وارد می‌کند، هزینه آن را پرداخت کند؛ به‌عنوان مثال فردی که با دریافت اضافه تراکم ساختمان بلندمرتبه‌تری را می‌سازد نسبت به فردی که ساختمانی با تراکم پایین می‌سازد عوارض متفاوتی را باید پرداخت کند یا فردی که با ورود به محدوده طرح ترافیک عارضه‌ای را به شهر وارد می‌کند، باید هزینه آن را به مدیریت شهری پرداخت کند. برخی از عوارض، با تصویب مجلس به شکل قانون در می‌آید بنابراین برای افزایش میزان آن به ورود مجلس شورای اسلامی و بازنگری از طریق آنها نیاز است. عوارض نوسازی یکی از این نوع عوارض است. در سال جاری پیش‌بینی شده است شهرداری ۲۵۳ میلیارد تومان از محل عوارض نوسازی درآمد کسب کند. عوارض سوخت و مالیات بر ارزش افزوده نیز که در حال حاضر، سهم شهرداری‌ها از آن به ۱/۳ درصد می‌رسد، اما عوارض دیگری مثل قیمت منطقه‌ای املاک هستند که برای افزایش آن نیازی به تصویب مجلس نیست. با وجود اینکه افزایش رقم عوارض قیمت منطقه‌ای املاک در اختیار کمیسیون ماده ۶۴ است؛ اما افزایش این عوارض به‌عنوان درآمد پایدار شهرداری، موجب افزایش عوارضی مثل عوارض کسب و پیشه، تراکم، پسماند و ... می‌شود و مدیریت شهری نمی‌تواند بدون ملاحظه، این عوارض را افزایش دهد.
در مجموع می‌خواهم روی این موضوع تاکید کنم که درخصوص افزایش برخی عوارض و درآمدهای پایدار شهری ملاحظاتی برای مدیریت شهری وجود دارد که امکان رشد یکباره‌ آن نیست.