زن بودن محدودیت نیست
دنیای اقتصاد، زهرا صفدری- این روزها زنان دوشادوش مردان در فعالیت‌های مختلف جامعه مشغول بوده و تابوی خانه‌نشینی آن‌ها در سال‌های دور شکسته شده است، هر چند هنوز سنت‌ها و تفکرات قدیمی مبنی بر توانمندی‌های بیشتر مردان نسبت به زنان وجود دارد و شاید به همین دلیل است که پست‌های مدیریتی کمتری در دستگاه‌های اجرایی به زنان سپرده می‌شود اما بانوان در سال‌های گذشته تلاش زیادی برای نشان دادن استعدادها و توانایی‌های خود به‌کار بسته‌اند. زن بودن دیگر به معنای محدود بودن در انجام کارهای مختلف نیست. امروز بانوان بسیاری با حضور در عرصه‌های گوناگون توانایی‌های خود را به اثبات رسانده‌اند و می‌بینیم در سال‌های اخیر سهم آن‌ها در حوزه کسب‌وکارهای خصوصی به اندازه کارهای دولتی روند روبه‌رشدی را طی کرده است.
با این حال نباید فراموش کرد که بانوان همواره فرصت‌های شغلی کمتری داشته و غالبا در بخش غیررسمی و خصوصی اغلب با دستمزد کمتری نسبت به مردان مشغول به‌کارند. از طرفی باوجود اینکه نیمی از جمعیت کشور را زنان تشکیل می‌دهند و آمار فارغ‌التحصیلان دانشگاهی دختر رو به افزایش است، اما تاثیرگذاری آن‌ها در اقتصاد و بازار کار به مراتب کمتر است.
از دلایل این امر می‌توان به فرهنگ حاکم بر جامعه، عدم خودباوری و اعتمادبنفس زنان عوامل شغلی و تفکیک جنسیتی در اعطای مشاغل و عدم توانمندسازی زنان تحصیلکرده به کارآفرینی و اشتغال اشاره کرد.
در این شماره به بررسی این موضوع از دیدگاه بانوان فعال اقتصادی و کارآفرین خراسان رضوی می‌پردازیم.

زنان به دنبال کاری راحت
با دستمزد بالا نباشند
رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی درباره حضور و فعالیت بانوان در عرصه‌های اقتصادی جامعه به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: کمبود سرمایه، دسترسی محدود بانوان به امکانات اقتصادی و اینکه ساختارها و سازوکارهای مناسب تخصصی حوزه‌های اقتصاد نزد آن‌ها بسیار کم است، از جمله مشکلات و معضلات بانوان برای فعالیت اقتصادی است. بانوانی که به دنبال فعالیت در حوزه‌های اقتصادی هستند، تجربه کمی داشته و سرمایه‌های محدود و کوچکی دارند که در مقایسه با آن‌ها، مردانی که وارد فعالیت‌های اقتصادی می‌شوند، دارای سرمایه‌‍‌های سنگین و بزرگ هستند.
راضیه علیرضایی می‌افزاید: در حال حاضر تعداد زنانی که در سطوح مدیریتی در کشور در حال فعالیت هستند، بسیار کم است، علاوه بر این بانوانی که در سطوح میانی مشغول بوده و در کل تعداد بانوان شاغل در کشور نیز کمتر است. در این میان آنچه تغییر کرده سهم زنان تحصیل‌کرده کشور است که در آینده باید منتظر به دست آوردن جایگاه‌های کارشناسی و مدیریت میانی جامعه توسط آن‌ها باشیم. اما برای پذیرش بانوان در سطح مدیران سازمان‌ها باید برنامه‌ای تعیین شود تا سطح مشارکت زنان در ترکیب مدیریتی کشور افزایش یابد.
علیرضایی خاطرنشان می‌کند: زنان ما در سال‌های اخیر تلاش زیادی برای حضور در عرصه‌های مختلف جامعه داشته‌اند و امروز سهم بانوان تحصیل‌کرده افزایش یافته اما در زمینه اشتغال با وجود اینکه ۵۰ درصد جامعه را تشکیل می‌دهند، هنوز جایگاه خود را نداشته و فاصله زیادی وجود دارد.pic۱
رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان با بیان اینکه برای افزایش اشتغال بانوان در سطوح مدیریتی، باید قوانینی وضع شود، می‌گوید: حمایت از مشاغل خرد می‌تواند یکی از رویه‌ها برای حمایت از فعالیت‌های بانوان در بحث کارآفرینی و فعالیت‌های اقتصادی باشد. در این زمینه شبکه شدن فعالیت‌های خرد فرصت‌های جدیدی برای مشاغل وابسته به حوزه زنان ایجاد می‌کند اما به طور قطع باید برنامه‌ریزی لازم برای جبران خلأ و فاصله کنونی صورت بگیرد.
علیرضایی با اعتقاد بر اینکه فرهنگ کار در کشور ما اشکالاتی دارد، تصریح می‌کند: یکی از اشکالات، تعریفی است که وجود دارد، اینکه کاری برای خانم‌ها مناسب است که راحت، کم دغدغه، کم زحمت و با ساعت کاری کوتاه باشد، این موضوع باید توسط خود بانوان حل شود و نخستین گام آموزش توسط معلمان است. ارزش کار به اندازه‌ای است که شغل و خوب کار کردن یکی از مواردی است که به عنوان شاخص سلامت روانی در جامعه معرفی می‌شود بنابراین مشارکت زنان در فعالیت اقتصادی خانواده و جامعه امری اجتناب‌ناپذیر برای توسعه است.
رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی می‌افزاید: همه آحاد جامعه از زن و مرد باید برای کار کردن احترام بگذاریم و برای سخت‌کوشی، حرکت و تلاش بیشتر ارزش قائل شویم. سخت‌کوشی باید به یک فرهنگ عمومی در جامعه تبدیل شود. به جای اینکه فکر کنیم کاری خوب است که در ساعتی کم و با درآمد زیاد انجام شود، به این نتیجه برسیم که دستاوردهایی که ناشی از سخت‌کوشی مردم و جامعه است دستاوردهای پایدارتر و ماندگارتری است.

لزوم افزایش خودباوری در میان بانوانpic2
رئیس کانون زنان بازرگان خراسان رضوی نیز در گفت‌وگو با خبرنگار «دنیای اقتصاد» می‌گوید: متاسفانه خودباوری در میان زنان پایین بوده، میزان همدلی و همراهی آن‌ها با یکدیگر بسیار ضعیف است و برای حضور در اجتماع تمرین لابی‌گری نکرده‌اند و این موجب می‌شود آنطور که باید در جامعه مطرح نشوند.
نسرین یوسفی عارفی می‌افزاید: در حال حاضر سهم مشارکت خانم‌ها در اقتصاد کشور حدود 15 درصد و به طور کلی کم است و این درحالیست که حدود 60 درصد فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌ها را بانوان تشکیل می‌دهند اما میزان حضور آن‌ها در اقتصاد نشان می‌دهد که فضا برای فعالیت اقتصادی زنان ایجاد نمی‌شود.
مدیرعامل شرکت ایمن خودروی شرق ادامه می‌دهد: این عدم ایجاد فضای لازم، بانوان را خود به خود محدود می‌کند، اینکه بانوان یکدیگر را نمی‌شناسند و فضایی برای خودباوری و همراهی با هم پیدا نمی‌کنند و به این باور نرسیده‌اند که کار بخشی از زندگی آن‌هاست، بخشی از دلایل عدم‌دستیابی به توسعه در میان بانوان است.
یوسفی عارفی با بیان اینکه برای فعالیت در اجتماع رشد فردی و اجتماعی زنان بسیار مهم است، تصریح می‌کند: اینکه بانوان بخواهند در کنار اداره کردن خانواده، برای خود شغلی داشته و دارای سهمی اقتصادی باشند، به منزله رسیدن به رشدی فردی است. در شکل‌گیری رشد اجتماعی هم نقش دولت‌مردان بسیار موثر است، همین که کار از سوی دولت آغاز شود و بانوان اجرایی و تصمیم‌ساز، در پست‌های مدیریتی منصوب شوند، به لایه بخش‌خصوصی هم بیش از پیش نفوذ خواهد کرد. در فضای اقتصادی کشور ما که متاسفانه فساد اقتصادی بالاست، سلامت خانم‌ها در کار بالا بوده و کمتر دچار فسادهای اقتصادی و عدم سلامت در کارشان شده‌اند و این موضوع باید مورد توجه مسئولان باشد.
رئیس کانون زنان بازرگان خراسان رضوی می‌گوید: زنان برای حضور فعال در عرصه‌های اقتصادی و کارآفرینی جامعه ابتدا باید به خود باوری برسند، آن‌ها نباید گمان کنند نسبت به مردان دارای کمبودی هستند زیرا قدرت مدیریت یک زن با توجه به ایفای نقش مادری و کارآفرینی به طور همزمان، به مراتب می‌تواند بیشتر باشد. اگر این خودباوری در کنار رشد فردی و اجتماعی شکل بگیرد، بانوان افرادی موفق در زندگی فردی و اجتماعی خود خواهند بود.

زنان از نظر مدیریتی تفاوتی با مردان ندارندpic۳
یکی از بانوان فعال در بخش خصوصی خراسان رضوی نیز می‌گوید: برنامه‌ها و مجموعه قوانین (شامل قوانین حاکم بر خانواده و قوانین کار)، سنت و عرف جامعه که نگرش حاکم بر آن مرد را نان‌آور خانه تلقی می‌کند، بطور معمول فعالیت اقتصادی زنان را لازم و ضروری نمی‌داند درحالی‌که با توجه به افزایش سطح سواد دختران در دانشگاه‌ها و مهارت‌های تخصصی ضرورت دارد جهت افزایش سریع مشارکت زنان و ایجاد فرصت‌های شغلی مناسب برای آن‌ها برنامه‌ریزی شود.
مریم اسلامی می‌افزاید: در بخش کارآفرینی نیز کمبود تجربه بانوان در برنامه‌ریزی مالی، کمبود سرمایه اولیه، مهارت‌های حرفه‌ای، عدم توجه کافی جامعه به شایسته‌سالاری و عدم خودباوری زنان در توانمندی ایجاد کار، مهمترین مشکلات این قشر جامعه به شمار می‌رود. بخشی از این موانع را درصورتی‌که برنامه و استراتژی مشخصی برای افزایش میزان حضور زنان در فعالیت‌های اقتصادی و کارآفرینی داشته باشیم، می‌توان از طریق آموزش‌های ویژه رفع کرد اما بخش دیگر باید از طریق تغییر نگرش جامعه و طراحی قوانین تسهیل‌گر رفع شود.
مدیرعامل شرکت کیهان کاوان کوشا درباره توان مدیریتی بانوان می‌گوید: زنان به لحاظ مدیریتی تفاوتی با مردان ندارند، بخشی از دلایل حضور کمرنگ آن‌ها در بخش مدیریتی مربوط به خودشان است و بخش دیگر که دارای اهمیت بیشتری است به دولتمردان مربوط است زیرا آن‌ها باید باور کنند که زنان می‌توانند مدیران بادرایتی باشند که اگر به آن‌ها فرصت برابر و آموزش داده شود، می‌توانند موفق باشند. کشور ما امروز شاید بیشتر از هر چیز دیگری به حضور زنان در بخش تصمیم‌گیری و مدیریتی نیاز دارد و اگر این فرصت داده می‌شد ما امروز بانوان مدیر زیادی در کشور داشتیم که می‌توانستند به عنوان الگوهای موثر برای دختران توانمند و تحصیلکرده و متخصص ما نقش‌آفرینی کنند.
اسلامی با اشاره به اهمیت اعتماد بنفس و جسارت در بانوان برای فعالیت اقتصادی، اظهار می‌کند: در صورتی بانوان می‌توانند اعتماد بنفس لازم را برای فعالیت و تصمیم‌گیری کسب کنند که فرصت لازم در اختیارشان قرار گیرد ضمن اینکه نگرش و حمایت جامعه مبنی بر اینکه زنان می‌توانند در کنار مردان و در شرایط مساوی فعالیت کرده و موفق باشند، نیز عامل بسیار موثری است. علاوه بر این باید بانوان فعال و موثر کشور را به عنوان الگو مطرح کنیم تا دختران به این خودباوری برسند که نسل پیش از آن‌ها توانسته با اتکاء به توانمندی‌های خود علاوه بر مادران و همسرانی موفق، در بخش‌های مختلف اقتصادی و اجتماعی فعال و اثرگذار باشند. اگر چنین دیدگاهی در دختران و زنان ما ایجاد شود از نظر تعادل اجتماعی بسیاری از مشکلات را حل خواهد کرد.
عضو هیات مدیره انجمن خدمات مهندسی استان ادامه می‌دهد: تلاش، پشتکار و اعتماد بنفس خصوصیاتی هستند که امکان حضور زنان و غلبه بر مشکلات موجود را فراهم می‌کند و می‌توان گفت اگر خواست زنان حضور بیشتر در بخش اقتصادی باشد و با نگرشی واقع‌بینانه حقوق خود را مطالبه کنند، به طور حتم بستر لازم برای ایجاد فرصت‌های لازم فراهم خواهد شد.

راه‌اندازی کمیسیون بانوان اتاق بازرگانی استان
تنها بانوی عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی خراسان رضوی نیز در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» درباره فعالیت‌های اقتصادی زنان می‌گوید: متاسفانه با توجه به جو سنتی حاکم بر جامعه که سنت‌گرایی و مردسالاری بر آن حاکم بوده و برخی خانم‌ها نیز اعتمادبنفس لازم و خودباوری کافی را ندارند، می‌بینیم که بانوان آنطورکه باید در زمینه‌های مختلف فعال نیستند. این درحالیست که هرگاه بانوان در پست‌های مدیریتی فعالیت کرده‌اند، رضایت بیشتری از کار آن‌ها در زمینه‌های دقت و سرعت عمل نسبت به مردان وجود داشته است.
مریم سراج احمدی می‌افزاید: اینکه امروز می‌بینیم در مشاغل حساسی مثل بخش‌های مختلف اداره استاندارد بیشتر کارکنان را بانوان تشکیل می‌دهند شاید به دلیل همین دقت نظر و وجدان کاری بیشتر در خانم‌ها نسبت به آقایان باشد. در بحث آموزشی هم بیشتر معلمان زن هستند و این به دلیل برقراری ارتباط بهتر بانوان با بچه‌ها به ویژه در مقاطع پیش‌دبستانی و دبستان است.pic4
عضو کانون زنان بازرگان خراسان رضوی با بیان اینکه آمار فارغ‌التحصیلان خانم در استان ما نسبت به مردان بالاتر است، تصریح می‌کند: این درحالیست که آمار اشتغال به کار برای بانوان پایین‌تر است و یکی از دلایل این موضوع اختصاص برخی از شغل‌ها به مردان و یا ترجیح مدیران برای استخدام آقایان در زمان برگزاری آزمون‌هاست و اصلاح این امر باید در بحث‌های مدیریتی اعمال شود.
سراج احمدی یادآور می‌شود: اگر شرایط کاری تفاوتی ندارد بهتر است خانم‌ها هم در گزینه‌های استخدام ادارات قرار داشته باشند. به نظر من یکی از دلایلی که باعث شده جو استخدام‌ها به سوی مردان باشد، مشکلات خانوادگی بیشتر برای بانوان و مرخصی‌های مختلف آن‌هاست که این مشکل را هم می‌توان در صورت امکان با اختصاص شرایطی مثل دورکاری در مواقع خاص برای بانوان برطرف کرد.
مدیرعامل مجتمع صنایع شیرآفرین جام با اعتقاد بر اینکه کارآفرینی تنها به معنای انجام کارها و راه‌اندازی پروژه‌های بزرگ نیست، می گوید: کارآفرینی تنها این نیست که در یک مجموعه با حمایت مدیریت از نظر مالی یا بیمه، طرحی ارائه کنیم بلکه هنر دست بانوان برای ایجاد صنایع دستی می‌تواند یک کارآفرینی باشد، نقاشی، کار روی طلا، چوب، پارچه و حتی پرورش قارچ در منزل به معنای کارآفرینی بسیار نزدیک است چون کارهای خیلی بزرگ حمایت‌های مالی بیشتر در پشت خود دارند. نباید فراموش کنیم که حمایت از کارآفرینان کوچک در از بین بردن معضلات و مشکلات اجتماعی بسیار اثرگذار است.
سراج احمدی تاکید می‌کند: داشتن اعتمادبنفس، جسارت و ریسک‌پذیری برای انجام فعالیت‌های اقتصادی تاثیر زیادی در موفقیت بانوان دارد. به عنوان تنها بانوی عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی خراسان رضوی، برای حمایت از بانوان فعال اقتصادی و کارآفرین در نخستین گام به دنبال راه‌اندازی کمیسیون بانوان هستم.
عضو هیات نمایندگان اتاق استان ادامه می‌دهد: در گام بعدی ایجاد بانک اطلاعاتی می‌تواند در شناسایی بانوان کارآفرین، توانمند، هنرمند و نیازمند پشتیبانی به ما کمک کند. بسیاری از شرکت‌های بزرگ استان توسط بانوان اداره می‌شود اما متاسفانه شناخته‌شده نیستند. راه‌اندازی کمیسیون بانوان اتاق بازرگانی و دعوت از آن‌ها می‌تواند در پیشبرد امور مربوط به زنان و ارائه و بیان خواسته‌های آن‌ها اثرگذار باشد.
سراج احمدی خاطرنشان می‌کند: برخی از خانم‌ها دارای کارت بازرگانی هستند اما این موضوع به منزله فعالیت اقتصادی نیست زیرا برخی‌ها کار اقتصادی انجام می‌دهند اما کارت بازرگانی نداشته و باید شناسایی شوند. از طرف دیگر 12 درصد از دارندگان کارت بازرگانی اتاق را بانوان تشکیل می‌دهند اما در انتخابات اتاق، کمتر از یک درصد آن‌ها پای صندوق‌های رای حاضر شدند.