توقف قطار ساخت‌وسازدر ارتفاعات جنوبی مشهد
خیلی‌ها می‌گویند باید هر چه زود‌تر افسار ساخت‌وساز در ارتفاعات جنوبی مشهد را کشید و آب پاکی را روی دست کوه‌خواران ریخت، هر چند که فارغ از همه این حرف‌ها، عده‌ای هم عملکرد کمیسیون ماده پنج را زیر سوال می‌برند و در مقابل دیگرانی هم هستند که معتقدند؛ محیط‌زیست در این ارتباط سکوت اختیار کرده و با این کار خیانتی بزرگ به ارتفاعات روا داشته است.
اما مدیرکل محیط‌زیست خراسان رضوی در پاسخ به کسانی که این حوزه را مقصر می‌دانند، اینگونه پاسخ می‌دهد که محیط‌زیست حتی از حق رای دادن در کمیسیون ماده پنج محروم است و تنها می‌تواند در جلسات این کمیسیون به عنوان عضوی فاقد هرگونه رای حضوری خشک و خالی داشته باشد اما با این وجود «این مجموعه اگر بازهم حق رای نداشته باشد، سکوت نمی‌کند زیرا پس از سخنان مقام معظم رهبری پیرامون رفع مشکل دست اندازی به جنگل‌ها و ارتفاعات علاوه بر الزام قانونی یک نوع الزام شرعی نیز در حیطه وظایف خود احساس می‌کند.»
در همین ارتباط مدتی قبل مقام معظم رهبری در دیدار با فعالان محیط‌زیست نسبت به مسئله کوه‌خواری هشدار داده و عنوان کردند که «مسئولان باید در مقابلِ این سوءاستفاده‌کننده‌ها قاطعیت و عُرضه به‌خرج دهند؛ نگذارند فلان آدم سوءاستفاده‌چی با شیوه‌های مشخص سوءاستفاده کند، در مشهد دیدم طرف ارتفاعات جنوب شهر که در واقع مرکز تنفس شهر است، دارند افرادی آن بالا خانه می‌سازند، هتل می‌سازند، ساختمان‌های چند طبقه می‌سازند؛ این‌ها بد است، این‌ها غلط است؛ این‌ها را جرم بدانید، یکی از کارهای اساسی «جرم‌انگاری» در قانون است؛ این‌ها را باید در قانون جرم دانست و این کسانی که این کار‌ها را می‌کنند تعقیب قضایی کرد.»
پس از سخنان مقام معظم رهبری، برخی از منتقدان به پشت پرده کوه‌خواری و ساخت‌و‌ساز در ارتفاعات اشاره کرده و معتقدند، تمامی اقدامات صورت گرفته از سوی دستگاه‌های ذی‌ربط حتی به گردپای ساخت‌وسازهای بی‌رویه هم نرسیده، این ادعای منتقدان سبب می‌شود تا پرسش‌های بسیاری در ذهنمان شکل بگیرد، مثلا اینکه آیا به لحاظ قانونی دست و بال دستگاه‌های مرتبط باز نیست یا پشت کسانی که به سرعت برق و باد می‌سازند به جای خاصی گرم است؟
خبرگزاری فارس برای یافتن پاسخ این سئوال و پرسش‌هایی پیرامون عملکرد محیط‌زیست در بخش مقابله با ساخت و ساز در ارتفاعات با مدیرکل محیط‌زیست خراسان رضوی به گفت‌وگو پرداخته است، آنچه در ادامه می‌خوانید حاصل گفت‌وگوی خبرگزاری فارس با حمید صالحی است.
اجرای پروژه کمربند سبز مشهد از سال ۱۳۷۴ به منظور جلوگیری از زمین‌خواری و ایجاد فضا برای تنفس شهروندان در دستور کار محیط‌زیست و شهرداری قرار گرفته، بفرمایید که این پروژه چقدر توانسته به ریه‌های تنفسی شهر و جلوگیری از ساخت‌وساز در ارتفاعات جنوبی مشهد کمک کند؟
ما محیط‌زیستی‌ها اعتقاد داریم که ارتفاعات جنوبی ریه‌های تنفسی مشهد است و در همین راستا تأکید می‌کنیم که پروژه کمربند سبز در جلوگیری از زمین‌خواری نقش به‌سزایی داشته و اگر این پروژه اجرایی نمی‌شد، همین عرصه‌هایی که امروز در آن کمربند سبز اجرایی شده، مورد دست‌اندازی زمین‌خواران قرار می‌گرفت.
ایجاد فضای سبز به منظور رفع آلودگی‌های زیست محیطی، کمک به ایجاد اکسیژن و مقابله با زمین‌خواری به صورت همزمان در دستور کار محیط‌زیست و شهرداری قرار گرفت و این اقدام به عنوان یک کاربری تعریف شده از کاربری‌های دیگر جلوگیری کرده است.
کمربند سبز و کاشت درختان یک مانع قانونی در پیش پای کسانی است که می‌خواهند به ساخت‌وساز‌ها ادامه دهند زیرا فضای سبز یک شاخص است و هرگاه مردم و سازمان‌های مردم نهاد ببینند که به فضای سبز تعرض شده نظر و اعتراض خود را بلافاصله اعلام می‌کنند بنابراین پروژه کمربند سبز کمک شایان توجهی به رفع آلودگی هوا کرده و به عنوان اهرم کنترل عرصه‌های طبیعی شناخته می‌شود.
سال‌هاست که قطار ساخت‌وساز با شتاب هرچه بیشتر در ارتفاعات جنوبی حرکت می‌کند و این در حالی است که به علت خلاءهای قانونی، همواره این سوال در ذهن ما وجود دارد که چرا این حوزه در کمیسیون ماده پنج حق رای ندارد؟ ما محیط‌زیستی‌ها نسبت به این مساله گلایه داریم.
در حال حاضر و پس از استقرار دولت یازدهم با تغییر کاربری فضای سبز به شدت مخالفت و دست و بال محیط‌زیستی‌ها باز‌تر شد، براین اساس ما تحت هیچ عنوانی به سهم خودمان اجازه تغییر کاربری در ارتفاعات و سایر بخش‌ها را نمی‌دهیم.
محیط‌زیست یک ارگان حاکمیتی در موضوع حفاظت از این عرصه‌هاست اما متأسفانه در کمیسیون ماده پنج حق رأی ندارد و تا قبل از دولت یازدهم حتی به جلسات ماده پنج هم دعوت نمی‌شد ولی در شرایط فعلی با توجه به تأکید دولت بر مساله محیط‌زیست این حوزه به عنوان عضو بدون رای در جلسات کمیسیون شرکت می‌کند. اگر بازهم در سال‌های آینده حق رأی نداشته باشیم، سکوت نخواهیم کرد و تمام تلاشمان را برای حفاظت از عرصه‌های طبیعی و محیط‌زیست به کار می‌گیریم، هر چند که ارتفاعات جنوبی در اختیار محیط‌زیست نیست و در حقیقت در اختیار شهرداری، اداره راه و شهرسازی و منابع طبیعی است و همه قوانین بازدارنده نیز به صورت طبیعی در اختیار سایر ارگان‌ها قرار دارد و مساله مقابله با ساخت‌و‎ساز در ارتفاعات ابتدا باید از بخش‌هایی که از آن‌ها نام بردم سوال و به عنوان مطالبه‌ای همگانی مطرح شود.
از سوی دیگر باید به این مساله اشاره کرد که نظرات محیط‌زیست در کمیسیون ماده پنج نافذ است و مسئولان استان علیرغم اینکه این حوزه در کمیسیون حق رأی ندارند، باز هم پیشنهادات و نظراتشان را مورد توجه قرار می‌دهند اما شرط دخالت مستقیم محیط‌زیست در این بخش نیازمند قانون است و تا زمانی که به لحاظ قانونی اجازه‌ای نداشته باشیم، نمی‌توانیم اقدام بیشتری انجام دهیم، لذا تمام کسانی که حرف‌ها و انتقاداتی را نسبت به محیط‌زیست مطرح می‌کنند ابتدا باید بدانند که این بخش نه رأیی دارد و نه می‌تواند از نظر قانونی در حوزه ارتفاعات جنوبی دخالتی داشته باشد اما با این وجود پیشنهادهای خود را قاطعانه و صریح در جلسات کمیسیون مطرح می‌کنیم و تمام مسئولان استان بر این مساله اذعان دارند.
رهبر معظم انقلاب در دیدار با دست‌اندرکاران محیط‌زیست و منابع طبیعی بر رفع مشکل دست‌اندازی به فضاهای سبز تاکید کردند و پدیده کوه‌خواری و ساخت وساز در ارتفاعات را از دیگر مسائل اسف‌بار دانستند و تحقق این امر را مستلزم قاطعیت دستگاه‌های مرتبط عنوان کردند، آیا محیط‌زیست برای حرکت در مسیر بیانات رهبر انقلاب و مقابله با ساخت‌وساز‌ها در ارتفاعات علیرغم اجرای پروژه کمربند سبز پروژه دیگری نیز برای سال جاری در دست اقدام دارد؟
محیط‌زیست تا پیش از سخنان مقام معظم رهبری بنا به وظیفه قانونی نظرات قانونی خود را به مراجع مربوطه تقدیم می‌کرد اما با بیانات مقام معظم رهبری پیرامون رفع مشکل دست‌اندازی به جنگل‌ها، ارتفاعات و فضاهای سبز این مجموعه علاوه بر الزام قانونی یک نوع الزام شرعی نیز در حیطه وظایف خود احساس می‌کند بنابراین در هرجایی که قرار باشد نسبت به اراضی ملی و فضای سبز دست‌اندازی صورت گیرد با تمام امکانات علمی، تخصصی، فنی و قانونی مواضع محیط‌زیستی را اعمال می‌کنیم.
بنا به فرموده رهبری باید کوه‌خواری و ساخت‌وساز در ارتفاعات جرم تلقی شود و این افراد مورد تعقیب قضایی قرار گیرند؛ این مساله نشان می‌دهد که محیط‌زیست و منابع طبیعی به راستی از سرمایه‌های ارزشمند یک کشور محسوب می‌شود و نباید از کنار آن به سادگی گذشت.
پشت پرده مسئله ساخت‌وساز در ارتفاعات به ویژه ارتفاعات جنوبی چه کسانی قرار دارند و چرا در تمام این سال‌ها اقدامات صورت گرفته به گردپای ساخت‌وسازهای بی‌رویه در این نقاط نرسیده؟ آیا به لحاظ قانونی دست و بال دستگاه‌های مرتبط باز نیست یا پشت کسانی که به سرعت می‌سازند به جاهای خاصی گرم است؟
متأسفانه در قانون خطوط سفید زیاد و خلاءهایی وجود دارد که باعث می‌شود افراد سودجو با استفاده از این خلاء‌ها به ارتفاعات و فضای سبز آسیب وارد کرده و اقدام به ساخت‌وساز کنند بنابراین باید با رفع خلاءهای قانونی به آزادسازی ارتفاعات از چنگال کوه‌خواران پرداخت.
مقام معظم رهبری به درستی اشاره فرمودند که باید موضوعاتی از این دست جرم‌انگاری شود لذا نیاز هست در مراجع قانون‌گذاری با الهام از فرمایشات رهبری این جرم‌انگاری انجام و قوانین روشن، واضح و با فوریت وضع شود تا اقدامات ارگان‌هایی نظیر محیط‌زیست محکم‌تر باشد.
بی‌تردید در پشت پرده ساخت‌وساز‌ها‌‌ همان‌طور که همه می‌دانیم زمین‌خوارانی قرار داشته که حالا کوه‌خوار شده‌اند، در این مسیر دست و بال دستگاه‌هایی همچون محیط‌زیست برای دخالت در این امر باز نیست وگرنه همه مسئولان استان می‌دانند که ما علیرغم نداشتن حق رأی در کمیسیون ماده پنج از همه بخش‌ها صدایمان بلند‌تر است و با نظراتی که اعلام کرده‌ایم، اجازه نداده‌ایم که ارتفاعات جنوبی مشهد از دست برود.
در حال حاضر از اینکه می‌توانیم حداقل در جلسات کمیسیون ماده پنج حضور داشته باشیم بازهم خوشحال هستیم و این امر را قدمی رو به جلو و فرصتی مغتنم می‌دانیم، اما ما به صورت صریح و شفاف می‌خواهیم تا به زودی بتوانیم در این کمیسیون رأی بدهیم چراکه اعتقاد داریم محیط‌زیست نیز در کنار سایر ارگان‌ها باید در این ارتباط صاحب رأی باشد. از زمان آغاز به کار دولت یازدهم تاکنون تمام سخنان رئیس‌جمهور با محیط‌زیست عجین شده است و در همین راستا رسانه‌ها نیز باید یکی از دغدغه‌های خود را حفظ محیط‌زیست دانسته و در این ارتباط به ایفای نقش بپردازند.
از نظر محیط‌زیست نقش دستگاه‌های مختلف نظیر شهرداری در زمینه کاهش ساخت وساز در ارتفاعات چیست؟
قطعا شهرداری و سایر ارگان‌هایی که در این امر دخالت دارند اگر منافع درازمدت مردم و حفظ محیط‌زیست شهری را در اولویت قرار دهند، شاهد محیط‌زیستی سالم و تندرست خواهیم بود و دیگر نظاره‌گر تخریب‌ها و ساخت‌وساز‌ها در دل عرصه‌های طبیعی نخواهیم بود، بنده کاری به شهرداران گذشته ندارم اما خوشبختانه در حال حاضر شهرداری مشهد به موضوع حفظ محیط‌زیست نگاهی مثبت و ویژه دارد و امیدواریم در مجموعه شهرداری تصمیمات و اجرای آن‌ها منجر به کاهش صدمات زیست‌محیطی شود.
ما محیط‌زیستی‌ها از همه کسانی که برای حفاظت از محیط‌زیست جانانه تلاش می‌کنند و حتی صدای خودشان را هم بالا می‌برند و می‌نویسند و می‌گویند، کمال تشکر را داریم.
حفظ محیط‌زیست یک وظیفه همگانی است و همه مردم باید دست به دست هم بدهند تا معضلات محیط‌زیست کاهش پیدا کند و در این بین نقش رسانه‌ها را هم بسیار پررنگ و ارزشمند می‌دانیم.