گفت وگو با طراحان مدل و مدیران طرح ملی رتبه بندی اعضای اتاق ایران
شفافیت و بهبود هر چه بیشتر در فضای کسب و کار
ایده شکل‌گیری طرح رتبه‌بندی کارتهای بازرگانی که برای نخستین بار در ایران برگزار می‌شود، به سال ۱۳۸۶ باز می‌گردد که دکتر محمد نهاوندیان رییس وقت اتاق بازرگانی، صنایع و معادن تهران این طرح را مطرح کرد و پس ازآن فعالیتهای تحقیقاتی آغاز شد. ایجاد تمایز بین کارتهای بازرگانی از طریق به کارگیری روشهای علمی و عادلانه رتبه‌بندی، تسهیل روابط تجاری داخلی و بین‌المللی از طریق اطلاع رسانی مناسب از رتبه کارتهای بازرگانی اعضا و فراهم آوردن بستر قابل اعتماد برای اعطای امتیازات ویژه به دارندگان کارتهای رتبه‌بندی شده، مهم‌ترین اهداف رتبه‌بندی است و نتیجه کلی آن بعد از یک دوره پنج ساله، شفافیت و بهبود هر چه بیشتر در فضای کسب و کار است.
ایده شکل‌گیری طرح رتبه‌بندی کارتهای بازرگانی که برای نخستین بار در ایران برگزار می‌شود، به سال 1386 باز می‌گردد که دکتر محمد نهاوندیان رییس وقت اتاق بازرگانی، صنایع و معادن تهران این طرح را مطرح کرد و پس ازآن فعالیتهای تحقیقاتی آغاز شد. ایجاد تمایز بین کارتهای بازرگانی از طریق به کارگیری روشهای علمی و عادلانه رتبه‌بندی، تسهیل روابط تجاری داخلی و بین‌المللی از طریق اطلاع رسانی مناسب از رتبه کارتهای بازرگانی اعضا و فراهم آوردن بستر قابل اعتماد برای اعطای امتیازات ویژه به دارندگان کارتهای رتبه‌بندی شده، مهم‌ترین اهداف رتبه‌بندی است و نتیجه کلی آن بعد از یک دوره پنج ساله، شفافیت و بهبود هر چه بیشتر در فضای کسب و کار است. رتبه‌بندی شرکت‌ها در واقع بهترین روش برای شناسایی فعالان حرفه‌ای با عملکرد مناسب از فعالان غیر حرفه‌ای با عملکرد غیر شفاف خواهد بود. خروجی ملموس این موضوع درک عمیق اشخاص از طرف تجاری در برقراری ارتباط تجاری "مناسب" و توسعه روابط با شخص "مناسب" در زمان "مناسب" خواهد بود. فرشید شکرخدایی طراح مدل و مدیر طرح ملی رتبه‌بندی اعضای اتاق ایران و حسن فروزان فرد، طراح مدل و جانشین مدیر طرح ملی
رتبه‌بندی اعضای اتاق، در میزگرد پیش رو، به تفصیل از طرح ملی رتبه‌بندی و چگونگی آغاز و انجام آن می‌گویند، اهداف آن را بر می‌شمرند و تاثیرات گسترده آن را در ایجاد شفافیت هرچه بیشتر محیط کسب و کار شرح می‌دهند. شکرخدایی کارشناس مهندسی صنایع و کارشناس ارشد مدیریت مالی است. او مسئول کمیته ارزیابی جایزه ملی کیفیت ایران، دبیر جشنواره ملی بهره‌وری، یکی از بنیانگذاران جایزه تعالی کشورهای مسلمان (MECCAward)، طراح و مجری نظام رتبه‌بندی کشورهای اکو و طراح و مجری شبکه موسسات رتبه‌بندی کشورهای اسلامی نیز بوده‌است. حسن فروزان‌فرد نیز کارشناس اقتصاد،کارشناس ارشد (MBA) و دکترای مدیریت کسب و کار با گرایش مدیریت راهبردی دارد. او طراح نظام رتبه‌بندی کشورهای اکو، یکی از بنیان گذاران MECCAward، دبیر کمیته علمی جشنواره ملی بهره‌وری و مدیر مرکز مطالعات اقتصادی ایرانیان و متخصص تعالی سازمانی و کیفیت محسوب می‌شود. ایده اولیه شکل گیری طرح از چه زمانی و چگونه شکل گرفت؟ فروزان فرد : ایده اولیه رتبه بندی کارت های بازرگانی در سال 1386 توسط جناب آقای دکتر نهاوندیان رییس دفتر محترم ریاست جمهوری و رییس اتاق بازرگانی، صنایع و معادن ایران مطرح
شد. این ایده با هدف اولیه ایجاد تمایز بین کارت های بازرگانی در سه گام عملیاتی گردید. به این منظور یک سلسله فعالیت های تحقیقاتی تعریف شد که منجر به مطالعه سیستم های رتبه بندی اعتباری بین المللی روز دنیا نظیر S&P ، Moody ، Fitch و ... و نظام های مورد استفاده در خاور دور و همچنین فعالیت های صورت گرفته در اتاق های بازرگانی کشورهای همسایه نظیر اتاق دبی، عربستان و ... گردید. علاوه بر این، تمام نظام های رتبه بندی در کشور و تاریخچه و اثربخشی آنها نیز مورد مطالعه قرار گرفت و تمامی آنها در قالب یک گزارش تفصیلی و مدیریتی مستند گردید که هم اکنون در حدود 10هزار صفحه مستند در این زمینه موجود است. با این توضیح، یکسال بعد دو مدل رتبه بندی طراحی شد. مدل اول یک مدل جامع با تعداد شاخص های گسترده به منظور رتبه بندی اعتباری بنگاه های اقتصادی بود و مدل دوم با همان منطق و تنها با تعداد شاخص های کمتری طراحی شد که هر دو مدل با توجه به 4 سرفصل مدیریتی، مالی، حقوقی و قانونی طراحی شده و با انجام شبیه سازی های گسترده مدل کالیبره شدند و ویرایش قابل ارایه ای از آنها آماده گردید. پس از طراحی مدل اولیه رتبه بندی، چه برنامه ای برای معرفی
این طرح در سطح ملی پیاده شد؟ شکرخدایی: در زمان ریاست آقای دکتر غضنفری در سازمان توسعه تجارت، با توصیه آقای دکتر نهاوندیان دعوتی از تمام ذینفعان کارت بازرگانی در کشور در مورد موضوع رتبه بندی توسط ایشان صورت پذیرفت که در جلسه ای در سازمان توسعه تجارت راهکارها و نظریات خود را ابراز دارند. پس از بحث و بررسی و ارایه نظرات، فعالیت انجام شده اتاق توسط بنده ارایه شد که با استقبال و تایید دکتر غضنفری و با اشاره ایشان به قوت و صحت روش تحقیقاتی و نتایج آن، دستور ایجاد کمیته ای با حضور اتاق ایران و تعاون و ذینفعان کارت در دولت ابلاغ شد. سپس کارگروهی متشکل از نمایندگان اتاق بازرگانی و اتاق تعاون و ذی نفعان کارت بازرگانی نظیر سازمان توسعه تجارت، گمرک، بانک مرکزی، بیمه مرکزی، سازمان استاندارد و .... تشکیل شد و جلسات مستمر همراه با بحث و گفتگوی کارشناسی منجر به تایید ساختار مدل سیستمی 100 امتیازی پیشنهادی اتاق و اعمال نظرات و پیشنهادات منطقی ذینفعان گشت. در این مدل، حصول اطمینان از سازگاری آن با فضای کسب و کار موجود در ایران و نیازهای ذی نفعان کارت بازرگانی و متقاضیان به صورت توامان دیده شده است. چه بررسی ها و مطالعات علمی
در این زمینه انجام شد؟ و آیا از نمونه و مدل خاصی پیروی می کنید؟ فروزان فرد : همانطور که اشاره کردم، فعالیت های اتاق های بازرگانی در ارتباط با رتبه بندی اعضای آنها بررسی و به منظور استفاده از تجربیات اتاق های بازرگانی کشورهایی که در این زمینه فعالیت دارند، به برخی ازآنها مانند اتاق دبی به صورت حضوری مراجعه شد. خروجی این تحقیق، مواردی را به عنوان اصول و پایه رتبه بندی مشخص نمود. برای انجام یک رتبه بندی حرفه ای مطالعه چهار حوزه مدیریتی، مالی، حقوقی و اجتماعی الزامی است. با این نگاه، مدل رتبه بندی باید نشان دهنده یک نمای آرمانی از انتظارات عمومی کشور از فضای کسب و کار و یک رویکرد هدایت گر برای دستیابی به اهداف توسعه و افق 1404 باشد. با توجه به این موضوع، برنامه های تدوین شده در سطح کلان مسیری را مشخص می کنند که باید توسط همه اجزای نظام شامل دولت و بخش خصوصی و تعاونی پیگیری شود. معیارهای مورد نظر در این مدل حدود 40 مورد است که توزیع وزن آنها به صورت عمومی، یادگیری و بومی سازی همین توزیع در سطح بین المللی است. باتوجه به مطالعه گسترده و درک عمیق گروه طراحان مدل، در موضوعات کیفیت ، بهره وری و تعالی سازمانی تلاش
فراوانی صورت گرفته است تا اساس مدل، اجزا، نحوه امتیازدهی و سایر موارد با استفاده از دستاوردهای مدل های روز دنیا باشد. توجه متوازن به ذی نفعان، نتایج کلیدی عملکرد، آنالیز ارزش افزوده، تحلیل روندها و مقایسه با میانگین گروه ها، مفهوم برنامه های آتی و مفهوم حاکمیت سازمانی همگی نمونه هایی از توجه طراحان مدل بوده است. به طور مثال، در نظام های رتبه بندی اعتباری حرفه ای روز دنیا تا مرز 600 شاخص مورد بررسی قرار می گیرند اما در این مدل آیتم هایی در نظر گرفته شده است که هر شخص با داشتن حداقل ها می تواند آن ها را ارایه داده و این مدل قابلیت جمع آوری اطلاعات را دارد و مشکل خاصی در جمع آوری وجود ندارد. تمام تلاش طراحان مدل این بوده است که در گام نخست، ارزیابی ها دچار مشکل و وقفه خاصی نشود. در بلند مدت می توان انتظار داشت با فرهنگ سازی و اقبال اشخاص به دقت اطلاعات و انتشار شفاف آن ها افزوده شود. اهداف کلی نظام رتبه بندی طراحی شده چیست؟ شکرخدایی: از ابتدا سه هدف عمده در رتبه بندی مدنظر اتاق بازرگانی ایران قرار داشت و مدل نیز بر پایه همین اهداف و به منظور پشتیبانی از آن ها طراحی شده است. این اهداف عبارتند از : ایجاد تمایز
بین کارت های بازرگانی از طریق بکارگیری روشهای علمی و عادلانه رتبه بندی، تسهیل روابط تجاری داخلی و بین المللی از طریق اطلاع رسانی مناسب از رتبه کارت های بازرگانی اعضا و فراهم آوردن بستر قابل اعتماد برای اعطای امتیازات ویژه به دارندگان کارت های رتبه بندی شده. در این راستا اتاق بازرگانی تمام تلاش خود را برای عدم ورود به تفحص در اطلاعات بنگاه ها بکار می برد و سعی دارد به صورت موازی با استفاده از اطلاعات ارایه شده توسط متقاضیان که توسط شخص سوم تایید شده است و تحلیل آنها و انجام بررسی های دقیق و کارشناسانه از اطلاعات به دست آمده، نقش ملی و حاکمیتی خود را به نحو احسن ایفا نموده و در سطح ملی تعامل سازمان ها و شرکت ها را بهبود ببخشد. نتیجه کلی این رتبه بندی بعد از یک دوره پنج ساله، شفافیت و بهبود هر چه بیشتر در فضای کسب و کار است. اجزا و پیوستگی مدل طراحی شده چگونه و برچه اساسی است؟ فروزان فرد: به صورت خلاصه در طراحی مدل رتبه بندی به موارد زیر توجه عمیقی شده است: توجه ویژه به نگاه سیستمی، نظام ها و مدل های بین المللی رتبه بندی، توجه ویژه به مقررات و قوانین داخلی و اهداف توسعه ای و افق 1404. داشتن نگاه سیستمی در طراحی
مدلی برای کسب موفقیت بنگاه در بلند مدت سبب شده است تا مدلی طراحی گردد که در آن اجزا به صورت کامل با یکدیگر در تعامل بوده و یکدیگر را پشتیبانی نمایند. تعاملات این معیارها به خوبی در مدل دیده شده و در نهایت سعی شده است تا هدف اصلی که همانا شفاف سازی فضای کسب و کار، غنی سازی بانک های اطلاعاتی و بهبود فضای کسب و کار است، محقق گردد. یکی دیگر از موارد مورد توجه، راهنمایی و هدایت سازمان ها به توجه هر چه بیشتر به مقررات و قوانین کسب و کار، واردات و صادرات و .... است چرا که بسیاری از ناکامی های کسب و کار ما به دلیل عدم توجه به این مقررات و یا برداشت های اشتباه از آن ها اتفاق می افتد. لطفاً در مورد گام نهایی و مصوب شدن موضوع و اجرای آزمایشی طرح برای خوانندگان توضیح دهید. شکرخدایی: پس از سه سال کار بی وقفه و برگزاری نشست ها و جلسات بسیار با مسئولان، صاحبان کسب و کار، اقتصاددان ها و کارشناسان خبره این امر و بحث و بررسی بر روی مدل رتبه بندی، طرح ملی رتبه بندی هشتم خردادماه 89 به تصویب هیات وزیران رسید و مقرر شد ظرف شش ماه آیین نامه اجرایی این طرح به تصویب وزرای کمیسیون ماده یک برسد. با پیگیری های مجریان طرح مقرر شد تا
این طرح، پیش از اجباری شدن به صورت پایلوت انجام شود تا مدل کالیبره شده و همگان از حسن کارکرد این مدل یقین حاصل نمایند. طبق نظر هیات رئیسه اتاق بازرگانی و صنایع و معادن و کشاورزی ایران مبنی بر پیاده سازی این طرح به صورت آزمایشی و رتبه بندی 100 تا 300 شرکت به صورت آزمایشی در فاز اول، این طرح از فروردین ماه 1390 با ارسال فراخوان محدودی از بهترین شرکت های ایرانی در حوزه تولید، بازرگانی، خدمات و پیمانکاری آغاز گردید و طی یکسال 120 شرکت به صورت داوطلبانه با مدل پیشنهادی رتبه بندی شدند. پس از برگزاری جلسه بازدید از محل با حضور مدیر عامل و مدیران ارشد هر شرکت متقاضی، مدل رتبه بندی و پس از آن گزارش رتبه بندی تهیه و با توجه به مستندات ارسال شده توسط متقاضی به صورت کامل برای حاضرین در جلسه ارایه گردید. پس از آن نظرات، بازخوردها و مستندات پشتیبان احتمالی متقاضیان دریافت شد و پس از بررسی مجدد، رتبه نهایی مشخص و گزارش فارسی تهیه و در سامانه رسمی طرح درج گردید. پس از این مرحله با توجه به عملکرد و نظرات ارایه شده فعالان اقتصادی رتبه بندی شده و همچنین تجربیات ناشی از رتبه بندی ها، مدل ویرایش شده و نسخه نهایی آماده گردید و
هم‌اکنون تعداد متقاضیان داوطلب رتبه‌بندی از 500 فعال اقتصادی عبور کرده است. به نظر شما مهم ترین ویژگی نظام رتبه بندی طراحی شده چیست؟ فروزان فرد: با توجه به طراحی صورت گرفته، دو ویژگی عمده برای مدل رتبه بندی در نظر گرفته شده است: 1.تلاش برای کمی کردن و قابل اندازه گیری بودن مدل به منظور جلوگیری از قضاوت و اعمال نظر شخصی در امتیازدهی 2.تکیه مدل بر خوداظهاری و نه تفحص و جمع آوری شواهدی که توسط شخص ثالث تایید شده است. موارد فوق جز در بستر ایجاد و توسعه یک پایگاه داده مشترک از اطلاعات شرکت های عضو و بررسی اطلاعات اولیه هر بنگاه و رتبه بندی آنان و اعلام این رتبه ها میسر نخواهد بود. رتبه بندی شرکت ها بهترین روش برای شناسایی فعالان حرفه ای با عملکرد مناسب از فعالان غیر حرفه ای با عملکرد غیر شفاف خواهد بود. خروجی ملموس این موضوع درک عمیق اشخاص از طرف تجاری در برقراری ارتباط تجاری "مناسب" و توسعه روابط با شخص "مناسب" در زمان "مناسب" خواهد بود. با این نگاه، این طرح بستر مناسبی برای توسعه تجارت از طریق ارایه رتبه اشخاص و تعیین میزان خوشنامی آنان و ارایه گزارش های اولیه از وضعیت عمومی هر یک از طرفین در جهت کمک به برقراری
ارتباط تجاری حرفه ای تر است.
ارسال نظر