اهمیت سلامت سیستم ترمزخودرو در ایمنی سرنشینان
امیررشید مهرآبادی
کار اصلی ترمز خودرو ایجاد شتاب منفی لازم برای توقف خودرو در حال حرکت است. علاوه‌بر توقف خودرو کنترل حرکت خودرو در سراشیبی، توقف مرحله‌ای و کاهش سرعت به اندازه ترافیک راه است. در خودروهای پیشرفته امروزی سیستم‌های کنترل پایداری الکترونیکی تعبیه شده است که قسمت اعظم آن مبتنی‌بر سیستم ترمز پایه‌ریزی شده است؛ به‌گونه‌ای ‌که خودروهای دارای این تکنولوژی به‌صورت اتوماتیک در زمان‌های مورد نیاز که احتمال واژگونی یا خارج شدن از مسیر راه وجود دارد، وارد مدار شده و اقدام به کم کردن سرعت خودرو می‌کند. حتی در خودرو‌های آفرود در زمان پایین آمدن از شیب‌ها، خودرو با ترمزگیری اتوماتیک و بهره‌گیری از سیستم کنترل سرعت در سراشیبی، از شتاب‌گیری خودرو جلوگیری کرده و بسیاری از خطرات احتمالی کاهش می‌یابد، تا جایی که حتی رانندگان با تبحر کمتر نیز با وجود چنین سیستم‌هایی، می‌توانند رانندگی ایمنی داشته باشند.سیستم ترمز ABS که امروزه به‌صورت استاندارد در تمام محصولات تولیدی کشور وجود دارد، به‌تنهایی از بروز بسیاری از تصادفات و سوانح پیشگیری می‌کند. به‌خصوص این سیستم در راه‌های لغزنده و دارای اصطکاک پایین، ضریب ایمنی بالایی را برای سرنشینان خودرو فراهم می‌سازد. در ضمن ترمز دستی خودرو که در زمان توقف کامل مورد استفاده قرار می‌گیرد، جزئی از این سیستم است که در خودرو‌ها این ترمز دارای چراغ هشدار جداگانه است و حتما در حال حرکت باید خاموش باشد؛ زیرا در صورت درگیر بودن ترمز دستی در زمان حرکت، حساسیت خود را از دست می‌دهد و در توقف‌ها احتمال حرکت ناگهانی در شیب یا ... وجود دارد.

با توجه به اهمیت بسیار بالای سیستم ترمز خودرو، بازدید‌های دوره‌ای و نگهداری صحیح از اجزای این سیستم باید در اولویت قرار گیرد. قبل از هر گونه اقدام در نگهداری سیستم نگهدارنده خودرو، باید شناخت کامل از اجزای تشکیل‌دهنده سیستم و نحوه عملکرد آن داشته باشیم. لنت ترمز قطعه‌ای مصرفی است که در طول زمان و استفاده دچار کاهش ضخامت شده و نیاز به تعویض پیدا می‌کند. در اکثر خودروها فرسودگی لنت ترمز چرخ‌ها و زمان تعویض آنها به‌وسیله چراغ هشداردهنده در پنل کیلومتر نمایش داده می‌شود، ولی با این حال بازدید لنت‌های ترمز در هر ۵ هزار کیلومتر بسیار اهمیت دارد.
جنس لنت ترمز دارای ترکیبات مختلفی است که یکی از این ترکیبات، عنصر کربن است که در قدرت گیرایی ترمز تاثیر فراوان دارد و به‌طور کلی لنت‌های ترمز که خیلی دیر، ضخامت خود را از دست می‌دهد، قدرت گیرایی کمتری نیز دارند و باعث خوردگی دیسک‌های چرخ می‌شوند.

یکی دیگر از اجزای سیستم ترمز دیسک‌های چرخ است که در طول زمان و با توجه به نحوه کاربری از خودرو و سرعت خودرو دچار آسیب می‌شوند و از ضخامت دیسک‌های چرخ کاسته می‌شود که این اتفاق موجب ضعیف شدن قدرت نگهدارنده سیستم می‌شود. توصیه می‌شود در زمان گود شدن دیسک‌ها، این قطعه تعویض شود و هیچ‌گاه دیسک‌ها را توسط تراشکاری ترمیم نکنید.در خودروهای پیشرفته که شاهد تردد تعداد زیادی از این خودرو‌ها در کشور هستیم، به‌دلیل پرقدرت بودن موتور و به تبع آن شتاب بالا، اهمیت طراحی و به‌کارگیری متریال با کیفیت، به‌خوبی محسوس است. انواع دیسک‌های مشبک و دیسک‌های خط‌دار نمونه‌ای از این قطعه هستند و به‌طور مثال مشبک بودن دیسک چرخ باعث خنک ماندن این قطعه در زمان فشار و استفاده مکرر می‌شود و ضریب ایمنی را بسیار بالا می‌برد.

یکی دیگر از اجزای سیستم، روغن ترمز است که برخلاف تصور عامه، این روغن با توجه به نوع خودرو باید در هر 50 تا70 هزار کیلومتر تعویض شود؛ زیرا یکی از وظایف این روغن در سیستم، جذب رطوبت است که به مرور زمان و به‌دلیل پایین آمدن غلظت و به‌تبع آن پایین آمدن عملکرد، نمی‌تواند به‌خوبی فشار بوستر روغن را به کالیبرها و پیستون‌های ترمز منتقل کند. در ضمن هر 3 هزار کیلومتر به‌دلیل فرسایش لنت‌ها، سطح روغن ترمز پایین رفته و احتیاج به اضافه کردن دارد.
هواگیری سیستم در زمان تعویض لنت ترمز بسیار مهم است و نیز در صورتی که سطح روغن ترمز خودرو به‌صورت غیرعادی کاهش پیدا کند، نشانه وجود نشتی در سیستم است که از خطرناک‌ترین عیوب ترمز است و در اصطلاح عامه باعث خالی شدن ترمز می‌شود.

در هر حال با مراجعه سالانه به مراکز معاینه فنی خودرو، می‌توان با بهره‌گیری از تجهیزات پیشرفته تست از تمام عیوب خودرو ازجمله سیستم ترمز آگاه شد.