در انتظار لغو کامل تحریم‌های ایران هستیم
حکومت اقلیم کردستان عراق و جمهوری اسلامی از دیرباز روابط سیاسی، فرهنگی و اجتماعی خوبی با یکدیگر داشته اند که این روابط پس از سرنگونی صدام حسین روبه افزایش گذاشته است. اقلیم کردستان عراق امنیت بیشتری نسبت به کشور عراق دارد و شرکتهای ایرانی زیادی در این منطقه به فعالیت اقتصادی مشغول اند. ایران دو سرکنسولگری به نام اربیل و سلیمانیه در این اقلیم دارد و مصمم است با برطرف نمودن موانع و مشکلات پیش رو، روابط دوجانبه را گسترده تر ، پر رونق تر و محکم تر از همیشه هدایت کند. ناظم عمر دباغ ، نماینده حکومت اقلیم کردستان در ایران در این گفت وگو به موانع و معضلات این مسیر اشاره می کند و راهکارها و پیشنهادات قابل تاملی ارائه می دهد.
آقای دباغ، وظیفه اصلی شما در کشور ایران چیست؟
من نماینده حکومت اقلیم کردستان عراق در ایران هستم. وظیفه ما هماهنگی روابط ایران با اقلیم کردستان عراق است. این هماهنگی در همه زمینه ها از جمله حوزه های سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و... بین جمهوری اسلامی ایران و اقلیم کردستان و کشور عراق است.
جمهوری اسلامی ایران نسبت به کشورهای دیگر نزدیکی زیادی به کردستان و عراق دارد. این در حالی است که کشور ترکیه از لحاظ اقتصادی جلوتر از ایران است. به نظر شما دلیل این تفاوت چیست؟
به نظر بنده نزدیکی فرهنگی و مذهبی بین دو کشور خوب است و این موضوع به سطح روابط اقتصادی بستگی ندارد. به عبارت دیگر، در فعالیت های اقتصادی تفاوتی بین ترکمن و فارس و عراقی نیست. این موضوع وابسته به سیاست کشورهاست و به نگاه آنها به اقتصاد مربوط است. موضوع اول مربوط به تحریم ایران و سیاست‌ها و روابط اقتصادی این کشور با دیگر کشورها است و همچنین مشکلات بانکی که از موانع اصلی به شمار می‌آید. موضوع دوم مربوط به سیاست‌های کشور ایران راجع به اقلیم کردستان و حوزه تمرکزش در این روابط است که با کشورهای دیگر منطقه متفاوت است. ایران نگاه امنیتی به مسائل دارد، به اندازه‌ای که استانداران ایران در مرز کردستان بجای تمرکز بیشتر بر ایجاد شغل برای مردم منطقه، بر ایجاد امنیت در منطقه تکیه دارند، در حالی که ترکیه برعکس ایران است. ترکیه بیشتر نگاه اقتصادی دارد و تقویت فعالیت‌های اقتصادی کشورش را در کردستان دنبال می کند. آنها این موضوع را برای ایجاد امنیت در کشور خودشان ضروری می دانند. البته منظورم از سیاست ایران، سیاست استان هاست، نه سیاست جمهوری اسلامی ایران نسبت به کردستان و کشور عراق.
در تشکیلات اقتصادی جمهوری اسلامی ایران نیاز به ستاد مشترک اقتصادی بین ایران و عراق وجود داشت که بعد از سرنگونی صدام تشکیل شد و ما به عنوان نماینده اقلیم کردستان عراق در ایران کارهای روزانه و استانی را دنبال می کنیم. این در حالی است که وظایف ما باید مسائل کلان‌تری بین کردستان با جمهوری اسلامی ایران را دربربگیرد. به عنوان نمونه، زمانی که فعالیت این دفتر شروع شد، مثلا در سال ۲۰۰۱-۲۰۰۰ ، صدمیلیون دلار هم در سال فعالیت نداشتیم. ولی حالا نزدیک به ۱۳ میلیارد دلار فعالیت اقتصادی است. تنها تفاوت این است که فعالیت‌های بازرگانی بین ایران و اقلیم کردستان در راستای استانداردهای بین‌المللی نیست، بلکه اغلب آن سیستم پیله‌وری است. مثلا در سال‌هایی که اشاره کردم، در سلیمانیه انجمن شرکت های ایرانی داشتیم و در آن منطقه تقریبا ۴۰۰ شرکت ایرانی فعالیت می‌کردند. به دلایل مختلفی متاسفانه شرکت‌ها به جای اینکه افزایش پیدا کنند، کم شدند و به حدود ۲۰ شرکت نزول کردند. اما ترک‌ها که قبلا حدود هشتاد شرکت داشتند، امروز به خاطر فعالیت اقتصادی گسترده و سیاست های تجارتی و بازرگانی‌شان بیش از ۱۲۰۰ شرکت فعال در کردستان عراق دارند. فراموش نکنیم که در طول تاریخ رابطه بین جمهوری اسلامی ایران و کردستان با مردم عراق در مجموع رابطه خوبی بوده و همکاری های زیادی داشته ایم که باید آن را توسعه دهیم. موضوع دیگر، مسئله برخورد ایرانی ها در مرز است. همانطور که عرض کردم، امروز همکاری بین اقلیم کردستان و جمهوری اسلامی ایران وجود دارد، اما تفاوت در این است که یک فرد عراقی یا کرد، در فرودگاه ترکیه ویزا می‌گیرد و وارد ترکیه می‌شود. ولی در ایران سیستم به گونه دیگری است.
منظورتان این است که این امکان وجود ندارد که فردی از کردستان و عراق به این صورت وارد ایران شود.
بله، این امکان در ایران وجود ندارد و افراد باید بروند در یکی از کنسولگری‌های ایرانی در کردستان ویزا بگیرند. البته شرایط نسبت به قبل آسان‌تر شده است، ولی استقبال در مرز ترکیه و ایران خیلی با هم تفاوت دارد. ما امیدواریم ورود و خروج در مرز ایران ۲۴ ساعته شود. اما شرایط در اقلیم کردستان عراق و مرز ایران تفاوت دارد و برای ورود و خروج مساعد است.دروازه‌ها ۲۴ ساعته کار می‌کنند، در دو شیفت ۱۲ ساعته. سه دروازه هم جهت احتیاط و فضایی نیز برای انتظار وجود دارد. متاسفانه مرز ایران فقط دو دروازه دارد و با توجه به اینکه روزانه بین ۳ تا ۶ هزار نفر تردد مسافر داریم، یک کانال ورود و یک کانال خروج باعث کندی عبور و مرور می شود. مسئله دیگر بازدید است و روال بازدید چمدان‌های مسافران با تکنولوژی های جدید انجام نمی‌شود. اگر مسافران ترددشان ضروری نباشد اقدام به مسافرت نمی‌کنند. باید بدانید نسبت بازرگان‌ها یا ثروتمندان ما به کل مسافران شاید ۱۰درصد هم نباشد و دلیل روی آوردن به پیله‌وری همین مسائلی است که ذکر شد.
توجه داشته باشید که تسهیل در اخذ ویزای اقامت و اینکه افراد بتوانند در این کشور دفتر باز کنند، شماره بانکی و اقامت کار داشته باشند نیز نکته ای اساسی به شمار می رود. درواقع این شرایط تا الان آن طور که باید فراهم نشده. در حال حاضر سیستم فقط پیله‌وری است یعنی خرید و فروش از طریق بازارچه مرزی صورت می گیرد نه از طریق توافق شرکت‌های بزرگ.
امروز شرایط شرکت های ایرانی در عراق چگونه است؟
سال گذشته آقای سعیدلو برای اولین بار به عنوان معاون رییس‌جمهوری ایران تحت عنوان هیات دولتی آمد و در آنجا همایش و کنفرانس برگزار کردند و توانستیم این مسائل را برای اولین بار مطرح کنیم. متاسفانه شرکت‌های ایرانی در گذشته کارهایشان نتیجه مثبتی در حکومت اقلیم نداشت.
البته باید بگویم اگر دو شرکت وجود داشته باشد یکی ایرانی و دیگری ترک، ما شرکت ایرانی را ترجیح می‌دهیم. شرکت هایی مثل استراتوس، کیسون، عمراب و شرکت‌های دیگر وارد کار شده اند.
این شرکت‌های ایرانی امسال نزدیک به یک میلیارد دلار در اقلیم کار کرده اند.
با توجه به انتخاب آقای روحانی از سوی مردم ایران و روی کار آمدن دولت تدبیر وامید، آینده را چگونه می بینید؟
من در مجموع خوشبین هستم. مسائلی که در گذشته بود تا حدودی مرتفع شده است. سیاست‌های دولت جدید ایران باعث شده مردم اقلیم کردستان و عراق برای آینده فعالیت‌های اقتصادی خوشبین‌تر شوند. اولا تحریم ها متوقف شده و امیدواریم کاملا برداشته ‌شود و فضای فعالیت اقتصادی بین اقلیم کردستان و ایران نسبت به کشورهای دیگر بیشتر گردد.
نقش ستاد توسعه روابط ایران و عراق را در ایران چگونه ارزیابی می‌کنید؟
شخصا نقش ستاد را مثبت ارزیابی می‌کنم. هم در زمان آقای دانائی‌فر و هم در دوره آقای کاظمی قمی توانستیم فعالیت هایمان را توسعه دهیم.
اگر صحبت خاصی دارید بفرمائید.
کلام آخرم تاکید بر تقویت گسترش روابط اقتصادی بین کشور جمهوری اسلامی ایران و اقلیم کردستان است. در واقع ما و جمهوری اسلامی ایران باید در راه رشد فعالیت های مرزی، در جهت استقبال مردم و استقبال بازرگانان تلاش کنیم و شرایط را تغییردهیم. به نحوی که مردم اطمینان بیشتری در رفت و آمدهایشان داشته باشند و احساس کنند به کشور خودشان بازمی‌گردند. همانطور که می دانید عده‌ای از کردهای اقلیم قبلا در ایران ازدواج کرده اند و رابطه خویشاوندی با ایرانی ها دارند که این نشانگر تشابهات فرهنگی و روابط اجتماعی قوی دو کشور با یکدیگر است.