رابطه استرس با افسردگی

‌میترا‌فری‌نژاد فتحی‌(دریا‌حقی)

محقق، نویسنده، مربی خودشناسی

Farinezhad_mitra@yahoo.com

استرس، یکی دیگر از احساسات طبیعی ما است. استرس از ترس ناشی می‌شود و به خشم و افسردگی منجر می‌گردد. یکی دیگر از عوامل ایجاد استرس درون ما «سرکوب»‌های احساسی و ذهنی ما هستند. جمع شدن استرس در ما باعث می‌شود که زود از کوره در برویم، کلافه و ترسو باشیم و بسیاری از فرصت‌های رشد و پیشرفت را از دست بدهیم. استرس انرژی ذهنی و جسمی ما را می‌بلعد و میزان خستگی ما را بالا می‌برد. جمع شدن استرس در ما منجر به خستگی مزمن در بدن می‌شود. استرس عاملی است بر جنگ یا گریز، به این معنی است که یا موجب می‌شود خشم بر ما غلبه کند و اقدام به جنگ با عوامل کنیم یا موجب فرار ما از افراد، اتفاقات، شرایط و فرصت‌ها می‌شود.

دلیل اینکه امروزه بسیاری از دانش‌آموزان و دانشجویان از کلاس‌های درس و، از مدرسه و دانشگاه فراری هستند وجود میزان بالای «استرس» در آنها است که باعث شده واکنش گریز را انتخاب کنند. استرس می‌تواند دلیل پرخوابی برخی افراد یا کم‌خوابی برخی دیگر باشد. تشتت ذهنی و ترس و استرس مردم آنقدر بالا رفته است که یا برای جنگیدن نمی‌توانند پلک بر هم بگذارند و ساعاتی را به خواب روند یا برای گریز از شرایط و مسائل، ندیدن و نبودن را انتخاب کرده‌اند و به اختلال پرخوابی دچار شده‌اند. افرادی که زیاد می‌خوابند، طوری که زندگیشان مختل می‌شود، کسانی هستند که به دلیل استرس زیاد از بیدار بودن و مواجه شدن با مسائل فرار می‌کنند، پس مغز آنها دستور «خواب» می‌دهد و این حالت با همین دلیل، در بیماران افسردگی نیز مشهود است. استرس عامل بسیاری از اختلالات و بیماری‌های جسمی می‌شود، ازجمله افزایش قند خون، افزایش چربی خون، افزایش فشار خون، افزایش کلسترول بدن، انقباض ماهیچه‌های بدن، افزایش احتمال سکته قلبی، افزایش فعالیت غده هیپوفیز (رشد غیرعادی، افزایش موهای زاید در بدن، التهاب مفصلی یا خشکی مفاصل)، افزایش فعالیت غده هیپوتالاموس (اختلال در اشتها، اختلال در ساعت درونی بدن، افزایش فشار خون و ضربان قلب)، تنفس سریع و بریده بریده (در سلامتی تاثیر منفی دارد).یکی از مواردی که برای کاهش استرس باید در نظر داشته باشید این است که از افرادی که استرس زیادی دارند یا استرس‌زا هستند فاصله بگیرید. ماندن در کنار افرادی که استرس زیادی دارند موجب می‌شود که میزان استرس در شما نیز بالا رود و دچار خستگی شوید. ممکن است به افرادی برخورده باشید که پس از چند ساعت گفت‌وگو با آنها احساس خستگی کنید، دلیل این است که این افراد یا پر از استرس هستند یا استرس‌زا هستند و حال آنها بر حال شما تاثیر می‌گذارد.


استرس مزمن

استرس مزمن استرسی است که در فرد از بین نمی‌رود و در هر حال و حالتی همراه او است. یعنی قبل از خواب، پس از خواب، هنگام کار، هنگام شادی، هنگام استراحت، هنگام ورزش و... در هر حالی همراه فرد است و به او احساس کلافگی، ترس و غم می‌دهد. افرادی که دچار استرس مزمن هستند غالبا زود از کوره در می‌‌روند. گاهی برخی شرایط و عوامل بیرونی موجب استرس دائمی در فرد می‌شوند، مانند:

زندگی در فضای بحث و جنگ فقر و بدهی

تجملات بیکاری

چاقی شغل پر استرس

نقض قوانین کار زیاد

امتحانات و...

گاهی برخی ویژگی‌های اخلاقی و درونی موجب استرس پایدار در فرد می‌شوند:

بینش‌های غلط، رقابت ، چشم و هم‌چشمی، مقایسه دائمی خود با دیگران ، حسادت، کمال‌گرایی دروغگویی،ترس‌های زیاد و حل نشده، برتری‌طلبی، مهرطلبی، روحیه عزلت‌طلبی (در این حالت فرد عزلت‌طلب است اما مجبور است در میان افراد زیاد یا شرایط پر سر و صدا زندگی کند.)، خودکم‌بینی، عزت نفس پایین، هوش هیجانی پایین ، کنترل‌گرایی، نظم‌گرایی مفرط (در این حالت فرد برای تخفیف استرس خود ممکن است یا وسواسی شود یا بی‌نظم) و...


راهکارهایی برای کاهش استرس:

از پر استرس‌ها و استرس‌زاها فاصله بگیرید. افراد پر استرس افرادی هستند که ترس زیادی از آینده و ناشناخته‌ها دارند. این افراد غالبا چارچوب محدودی را از دنیا برای خود ساخته‌اند. معاشرت مداوم با هر نوع شخصیتی، ناخودآگاه بر ما تاثیر می‌گذارد، بنابراین اگر با افراد پراسترس معاشرت مداوم داشته باشید هیچ جای تعجب نیست که پس از مدتی خود نیز دچار استرس شوید. افراد استرس‌زا افرادی هستند که هر جایی می‌روند استرس را نیز همراه خود به آنجا می‌برند. چگونه؟ به‌طور مثال:

لحن صدا و صحبت آنها سریع، فشرده و گاهی نابهنجار و تهاجمی است.

هنگام گوش دادن به حرف دیگران زیاد به اطراف نگاه می‌کنند و کم تحمل هستند.

انجام کار و غذا خوردنشان با سرعت زیاد است.

سریع راه می‌روند.

حرکات و حالت‌های تهاجمی یا تدافعی بدن، مخصوصا در حرکات دست خود دارند. (مثلا هنگام صحبت کردن دست به سینه می‌ایستند)

از بسیاری مسائل شکایت می‌کنند.

صحبت دیگران را قطع می‌کنند.

عقاید ثابت و خشکی دارند و با تعصب از آنها دفاع می‌کنند.

صورت‌ آنها با حالت‌های عصبی همراه است (مثلا اخم).

اصطلاحا، از این شاخه به آن شاخه می‌پرند یا کاری را شروع نمی‌کنند.

با صدای خیلی بلند صحبت می‌کنند.

تمسخر و تحقیر دیگران، خودآگاه و ناخودآگاه، از جمله عادت‌های آنها است.

زود از کوره در می‌روند.

برخی از آنها بدقول هستند.

و...

اگر می‌خواهید استرس کمتری را تجربه کنید یکی از کارهایی که باید انجام دهید این است که از افراد پراسترس و استرس‌زا فاصله بگیرید.

از شرایط استرس‌زا تا حد امکان دوری کنید. به‌عنوان مثال، زمانی که می‌دانید انجام کاری شما را آشفته و مضطرب می‌کند تمرین کنید که آن را انجام ندهید. کارهایی را انجام دهید که از استرس شما بکاهد. به‌طور مثال اگر امتحان دارید و درس نخوانده‌اید، هیچ چاره‌ای ندارید جز اینکه شروع به درس خواندن کنید، مهم نیست چقدر بخوانید و کتاب را تمام کنید یا نه، فقط شروع به خواندن کنید یا اگر دروغی گفته‌اید و دچار استرس شده‌اید، بهترین راه را برای اعتراف پیدا کنید و با یک اعتراف ساده، بار سنگین آن را از روی دوش خود بردارید. برخی شرایط ذاتا استرس‌زا هستند و نمی‌توانیم از آن اجتناب کنیم. مانند مرگ عزیزان، مصائب طبیعی، گاهی هم مواردی مانند طلاق و جدایی، ورشکستگی مالی، اخراج شدن از کار، بیماری (که البته می‌توانیم پیشگیری یا مهار کنیم)، مهاجرت، شروع کار جدید، بارداری و... برای کاهش استرس ناشی از این مصائب می‌توانید از حمایت یک مشاور کاردان استفاده کنید.


به خستگی مفرط رسیدگی کنید.

خستگی مفرط نه تنها یکی از نتایج استرس زیاد است بلکه یکی از دلایل آن نیز هست. به‌طور مثال، کار زیاد موجب خستگی و فرسودگی می‌شود و به مراتب، خستگی نیز بر میزان استرس می‌افزاید. خستگی مفرط سیستم روانی و ایمنی بدن را کاهش و فرد را در حالت استرس قرار می‌دهد. در مقابل، استرس‌های حل نشده نیز موجب خستگی مفرط می‌شوند. برای جلوگیری از خستگی مفرط باید به علائم بروز آن خوب توجه کنیم، از جمله: کلافگی، ناآرامی، عدم تمرکز، بدن درد، کاهش خلاقیت، افزایش میزان خشم، از دست دادن اشتها، بی‌خوابی، سردرد، بدبینی، افزایش ترس، ناامیدی، احساس خستگی یکسان پیش از خواب و پس از خواب، افسردگی. خود را سرزنش نکنید. سرزنش خود به افزایش استرس منجر می‌شود. همچنین سعی کنید خود یا دیگران را به‌خاطر استرس‌ و به منظور کاهش یا فرار از استرس سرزنش نکنید.


آرزو یا توقع بیش از حد ممنوع!

برخی از افراد از کل مقوله «به‌دست آوردن» یک جا نشستن و آرزو کردن را یاد گرفته‌اند و این کار باعث افزایش استرس در آنها می‌شود و به‌طور کل آرزو کردن بیش از حد استرس زیادی در ما تولید می‌کند. اگر می‌خواهید از میزان استرس‌تان کاسته شود توقعات خود از دیگران و از هستی را مورد بررسی قرار دهید و آنها را رفع کنید. از میزان تجملات و تجمل‌خواهی بکاهید. هر چه تجملات زندگی بیشتر باشد به تناسب آن میزان استرس نیز بالاتر می‌رود. رفاه خوب است اما تجمل‌طلبی و زیاده‌خواهی استرس و بیماری به همراه دارد. برنامه‌ریزی کنید. گاهی بی‌نظمی و عدم برنامه‌ریزی در کارها موجب ایجاد استرس در ما می‌شود. قبل از اینکه به افسردگی دچار شوید، ماجرای استرس را جدی بگیرید و برای کاهش و رفع آن اقدام کنید. استرس انرژی ما را می‌بلعد، خستگی و فرسودگی می‌آورد، خلاقیت را کم می‌کند، کارآیی مغز را کاهش می‌دهد، بیماری‌های جسمی به بار می‌آورد، بر روابط، کار و زندگی ما تاثیر منفی می‌گذارد. بسیاری از خشم‌ها و خشونت‌های ما نیز ناشی از وجود استرس زیاد یا استرس مزمن در ما است.