بازگشت به لبه تاریکی

حمله آمریکا به سوریه، رابطه واشنگتن با مسکو را به خطر می‌اندازد، آن‌گونه که روسیه اعلام کرد اشتراک اطلاعات هوایی خود را با آمریکا به حالت تعلیق درآورده است. این اشتراک اطلاعاتی به این منظور صورت می‌گرفت که بین جنگنده‌های دو طرف در سوریه تداخل و درگیری به وجود نیاید. به نوشته روزنامه نیویورک تایمز، ترامپ در حالی اقدام به رویارویی با روسیه کرده است که حتی در اوج انتقادات از دولت ترامپ به دلیل ارتباط با روسیه یا دخالت کرملین در انتخابات آمریکا، همچنان از رابطه با مسکو دفاع می‌کرد و آن را برای دو قدرت جهانی ضروری می‌دانست. چنانچه ترامپ در آن ایام، رد و بدل کردن سخنان تند و تیز بین دو طرف را موجب ناکارآمدی دو کشور معرفی می‌کرد و باور داشت که واشنگتن در ارتباط با روسیه باید از عصر سیاه که بر لبه تاریکی قرار دارد، فاصله بگیرد و این رابطه باید در مسیر روشنی قرار بگیرد.

با وجود این، ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه حمله موشکی به سوریه را نقض قوانین بین‌المللی خواند و نخستین انتقاد تند و تیز خود را از این اقدام آمریکا به عمل آورد. در این ارتباط دفتر پوتین با صدور بیانیه‌ای حمله موشکی ایالات‌متحده به سوریه را محکوم کرد و گفت: این حملات نقض قوانین بین‌المللی به حساب می‌آید و در ادامه یادآور شده که این حملات ضربات جبران‌ناپذیری به روابط دو کشور زده است. این در حالی است که دیمیتری مدودف، نخست‌وزیر این کشور پیش‌تر متذکر شده بود که این حملات رابطه روسیه با آمریکا را کاملا نابود کرده است. در مقابل نیز برخی مقامات کاخ سفید به ترامپ پیشنهاد دادند مسوولیت حمله شیمیایی به خان شیخون را متوجه روسیه کند و مسکو را مسوول این عمل معرفی نماید. اگر به چهار سال گذشته برگردیم چنین اتفاق مشابهی در سوریه رخ داده بود.

باراک اوباما سوریه را تهدید به حمله نظامی کرد؛ اما هرگز وارد عمل نشد. همزمان در داخل آمریکا افرادی همچون جان مک کین از بی‌عملی دولت آمریکا انتقاد می‌کردند. این در شرایطی است که ترامپ در آن زمان جزو کسانی بود که معتقد بود اوباما نباید اقدامی علیه سوریه کند. اما پس از گذشت ۴ سال قدرت به دست ترامپ افتاده و هم‌اینک منتقدان ترامپ به حامیان وی تبدیل شده‌اند. با حمله آمریکا به سوریه، جان مک‌کین و هیلاری کلینتون به حامیان اصلی وی برای این حملات موشکی تبدیل شده‌اند. اما موضوع حمله به سوریه با برگشتن ورق نه تنها آسان نمی‌شود، بلکه پیچیده‌تر هم می‌شود. در داخل آمریکا پس از حملات موشکی، لیبرال‌ها و مخالفان جنگ تبدیل به مخالفان ترامپ شدند. حتی هیلاری کلینتون، رقیب سابق ترامپ در انتخابات آمریکا، به‌رغم اینکه از این حملات دفاع کرد؛ اما حق انتقاد را هم برای خود محفوظ دانست.

او گفت اگرچه ترامپ به دلیل دیدن کودکانی که با گاز سارین مسموم شده بودند منقلب شده است، اما وی همچنان با فرمان مهاجرتی‌اش مانع از ورود همین کودکان به آمریکا می‌شود. تحلیل‌هایی از این دست خودبه‌خود انگیزه ترامپ از حمله به سوریه را پیچیده‌تر از قبل می‌کند. در این باره می‌توان به برخی از رای‌دهندگانی اشاره کرد که حمله ترامپ به سوریه را نقض آشکار تعهدات وی می‌دانند. ترامپ بارها از روسای جمهوری پیشین آمریکا به‌‌دلیل حمله به خاورمیانه انتقاد کرده بود؛ اما حالا باید پاسخگوی کسانی باشد که این حملات موشکی را خیانت به ارزش‌هایشان می‌دانند. همچنین جهان با این حملات موشکی به دو دسته تقسیم شده است؛ دسته اول که جزو مخالفان این حمله محسوب می‌شوند به رهبری روسیه، همگی از حامیان دولت دمشق محسوب می‌شوند؛ اما در دسته دوم اروپایی ها، اسرائیل، ترکیه و عربستان سعودی قرار دارند که برای این عمل ترامپ هورا کشیده‌اند. اما رئیس‌جمهوری آمریکا به‌طور تلویحی پرده از نمایشی بودن این عمل برداشت و غیرمستقیم از موقتی بودن آن گفته است، زیرا وی تاکید می‌کند اگر دولت دمشق مجددا دست به حمله شیمیایی بزند، واشنگتن واکنش نشان خواهد داد. نیکی هیلی، سفیر آمریکا در سازمان ملل اما بر عکس رئیس خود از اقدامات بیشتر سخن گفت. او روز جمعه، پس از حمله موشکی آمریکا به سوریه گفت: «آمریکا قدم قابل توجهی برداشت.»

او در ادامه تاکید کرد: «ما آماده اقدامات بیشتری هستیم، اما امیدواریم که مجبور به انجام آن نباشیم.» این در حالی است که در داخل کاخ سفید هم اینک درباره سوریه اختلافات بزرگی به وجود آمده است. در حالی که تا روز شنبه کاخ سفید تاکید داشت که آمریکا به رغم حملات موشکی قصد جابه جایی بشار اسد را ندارد؛ اما از روز یکشنبه، نیکی هیلی از یک چرخش بزرگ در سیاست‌های کاخ سفید خبر داد و در اظهاراتی مداخله‌جویانه گفت که رسیدن به صلح در سوریه با حضور اسد امکان ندارد. اما تا روز شنبه داستان از چه قرار بود: شان اسپایسر، سخنگوی مطبوعاتی کاخ سفید از حمله به سوریه دفاع کرده اما گفته بود که آمریکا قصد برکناری اسد را ندارد. همزمان رکس تیلرسون، وزیر امور خارجه آمریکا تاکید کرد که حمله به سوریه موفقیت‌آمیز بود و این قدرت ما را نشان می‌دهد؛ اما هیچ حرفی از برکناری اسد نزد. سپس استیون منوخین، وزیر خزانه‌داری آمریکا تصریح کرد که آمریکا باید علیه سوریه تحریم‌های بیشتری در نظر بگیرد، اما از ارائه جزئیات بیشتر خودداری کرد. آمریکا در روز یکشنبه ساز خود را عوض کرده و دم از برکناری اسد می‌زند. این در شرایطی است که اسد حامیان قدرتمندی همچون روسیه و ایران را پشت سر خود دارد که روسیه در این زمینه بعید است دست به معامله بزند.

برخی می‌گویند اقدام ترامپ در حالی صورت گرفت که ممکن بود جهان را به وادی جنگ جهانی سوم بکشاند؛ زیرا گفته می‌شود در پایگاهی که مورد اصابت موشک‌های آمریکایی قرار گرفت، حدود ۱۰۰ سرباز روسی حضور داشتند و تنها حدود یک ساعت پیش از حمله به پایگاه شعیرات، روسیه را در جریان این حمله قرار دادند. اگرچه روسیه در جریان این حملات، سپر موشکی خود را که در سوریه مستقر کرده بود، وارد فاز عملیاتی نکرد؛ اما در اقدامی تلافی‌جویانه، ناو جنگی خود را به سمت مدیترانه آورده و آن را در نزدیکی پایگاه طرطوس مستقر کرده است. داستان زمانی ترسناک‌تر می‌شود که روسیه ارتباطات اطلاعاتی خود را با آمریکا به حالت تعلیق در‌آورده و ممکن است بر این اساس برخوردهایی ناخواسته بین دو طرف به وجود بیاید. البته راه‌های دیگری هم وجود دارد که دو طرف همدیگر را رصد کنند؛ اما آمریکا می‌گوید وجود یک «خط ارتباطی» بین دو طرف لازم است تا هماهنگی‌های بیشتری وجود داشته باشد.