فوتبال به ریال!

دنیای اقتصاد- رسول بهروش: فوتبال شاید محبوب‌ترین کالای تلویزیون ایران باشد؛ برنامه‌ای با بیننده تضمین شده میلیونی که در هر ساعت از طول روز می‌تواند آنها را پای گیرنده‌های‌شان میخکوب کند. حالا یکی از مهم‌ترین جنجال‌های خبری کشور در مورد این است که صداوسیما برای تهیه این کالای پرمشتری و سودآور چقدر باید پول بدهد؟ فعلا همه جدل‌ها بر سر رقم حق پخش تلویزیونی درگرفته؛ جایی که فدراسیون فوتبال برای یک فصل خواهان دریافت رقمی بیش از صد میلیارد تومان شده، اما جام‌جم اصرار دارد که پولی بیشتر از ۲۵ میلیارد تومان نخواهد پرداخت. فارغ از این هزینه کلی اما، نکته‌ای که تا به حال کمتر مورد توجه قرار گرفته این است که پخش فوتبال برای صداوسیما یکسری هزینه‌های جاری و جانبی هم دارد. این گزارش تلاش می‌کند مخارج تقریبی روی آنتن رفتن یک بازی داخلی را استخراج کند و دست به مقایسه آن با هزینه تولید برخی دیگر از برنامه‌های محبوب تلویزیونی بزند.

هر بازی ۱۰ میلیون، هر فصل ۲ میلیارد و ۴۰۰ میلیون!

برای اینکه یک مسابقه فوتبال به صورت زنده روی آنتن برود، صداوسیما باید یک گروه کامل و پرتعداد را به محل برگزاری بازی اعزام کند. واحد سیار معمولا یک اکیپ ۴۰ نفره است که در کنار گروه SNG و امور ماهواره‌ای قرار می‌گیرد. در مورد دستمزد این افراد برای هر مسابقه، اطلاع دقیقی در دست نیست، اما گفته می‌شود هر کدام از این نفرات به ازای تلاش برای پوشش تلویزیونی یک بازی حدود صد هزار تومان پول می‌گیرند. تقریبا همین رقم نیز صرف هزینه‌های جاری مثل رفت و آمد و خورد و خوراک اعضای گروه می‌شود که در مجموع رقمی حدود ۱۰میلیون تومان را به عنوان هزینه پخش یک مسابقه نشان می‌دهد. هر هفته از مسابقات لیگ برتر شامل هشت دیدار است و بنابراین در طول زمان ۳۰ هفته‌ای برگزاری رقابت‌ها ۲۴۰ مسابقه توسط تلویزیون پخش یا حداقل ضبط می‌شود. بنابراین صداوسیما برای به تصویر کشیدن یک فصل از رقابت‌های لیگ برتر باید چیزی حدود ۲ میلیارد و ۴۰۰ میلیون تومان خرج کند که این البته غیر از خرید امتیاز پخش بازی‌ها است.

۱۰۰ هزار تومان، دستمزد گزارشگران!

یکی از جذاب‌ترین سوالاتی که همیشه برای هواداران فوتبال وجود داشته، این است که گزارشگران تلویزیون به ازای گزارش هر مسابقه فوتبال چقدر دستمزد می‌گیرند؟ بر اساس کسب اطلاع خبرنگار ما، این رقم به تازگی با توجه به افزایش قابل توجهی که داشته به ۱۰۰ هزار تومان رسیده است. پیش از این برای سال‌ها گزارشگران سیما بین ۳۰ تا ۴۰ هزار تومان برای هر بازی می‌گرفتند که بعد از انتقاد‌های جسته و گریخته، عدد مزبور به ۱۰۰ هزار تومان افزایش پیدا کرد. جالب است بدانید از دید مسوولان صداوسیما از نظر دستمزد فرقی بین عادل فردوسی‌پور و مزدک میرزایی با خیابانی و بالاپور وجود ندارد و هر کدام از آنها فارغ از مهارت و سابقه کاری،‌ همین میزان دستمزد را دریافت می‌کنند. حتی ساعت پخش بازی هم تفاوتی در پرداخت پول به وجود نمی‌آورد که در نوع خودش عجیب است.

هزینه پخش، گران‌تر از درآمد بازی!

در این میان اما یک واقعیت تلخ هم وجود دارد؛ اینکه در بسیاری از مسابقات برگزار شده در لیگ ایران، هزینه پخش بازی بیشتر از درآمدهای آن از کار درمی‌آید! در حقیقت غیر از باشگاه‌هایی مثل پرسپولیس، استقلال، سپاهان و تراکتورسازی، خیلی از تیم‌های دیگر ایرانی در حالی به رقابت با حریفان‌شان می‌پردازند که به زحمت می‌توان صد نفر تماشاگر را روی سکوها پیدا کرد. در این شرایط سوال این است که وقتی یک مسابقه فوتبال به این اندازه عاری از جذابیت است و حتی پول آب معدنی‌های کنار زمین را هم نمی‌تواند با بلیت‌فروشی تامین کند، چرا باید چیزی حدود ۱۰ میلیون تومان خرج ضبط تلویزیونی آن کرد؟ در حال حاضر در برخی از کشورهای اروپایی مثل اسپانیا حق پخش مسابقات فوتبال به‌طور غیرمتمرکز به فروش می‌رسد؛ به این ترتیب که هر باشگاه از بین شبکه‌های تلویزیونی مختلف برای خودش مشتری پیدا می‌کند و پولش را می‌گیرد. به فرض محال اگر چنین سیاستی در ایران هم اجرا می‌شد، تیم‌هایی مثل راه‌آهن، نفت تهران و پیکان با مشکلات شدید مواجه می‌شدند و بعید بود که هیچ شبکه‌ای برای خرید حق پخش مسابقات آنها پول آنچنانی بپردازد. هرچند عدم فعالیت تلویزیون‌های خصوصی در کشورمان باعث شده زمینه اجرای چنین سیاستی وجود نداشته باشد. اینجا سیما به نیت خرید تصاویر چند تیم مهم پول می‌پردازد، اما از این مبلغ مقداری هم در اختیار باشگاه‌های فاقد هوادار قرار می‌گیرد.

هر بازی فوتبال مساوی با یک دقیقه از سریال تاریخی

مقایسه هزینه‌های پخش فوتبال با تولید سریال هم می‌تواند در نوع خودش جالب باشد. از حیث جذابیت، شاید مسابقات لیگ را تنها بتوان با سریال‌های ممتاز تاریخی و اجتماعی یا طنزهای نود شبی مقایسه کرد. به‌عنوان نمونه روابط عمومی سریال مختارنامه در سال ۸۹ اعلام کرد هزینه تولید این پروژه حدود ۲۰ میلیارد تومان بوده است. مختارنامه در ۴۰ قسمت ۵۰ دقیقه‌ای روی آنتن سیما رفت و با این حساب هر دقیقه ۱۰ میلیون تومان هزینه تولیدش شد؛ یعنی همان پولی که صرف ضبط یک مسابقه نود دقیقه‌ای فوتبال می‌شود! اگر قرار باشد تلویزیون بر همین مبنا پول خرج فوتبال کند، تنها برای پخش ۷۰ بازی پرسپولیس و استقلال در طول یک فصل فوتبالی (شامل مسابقات لیگ و حذفی که ۶۳۰۰ دقیقه تصویر می‌سازد) باید چیزی حدود ۶۳ میلیارد تومان هزینه کند.

این در حالی است که صداوسیما مدعی شده بیشتر از ۲۵ میلیارد تومان خرج خرید حق پخش فوتبال نخواهد کرد که این رقم در کنار هزینه‌های جاری پخش مسابقات به ۳۰ میلیارد تومان هم نمی‌رسد!

فوتبال، تجارت پرسود تلویزیون

تردیدی وجود ندارد که صداوسیما از ناحیه پخش مسابقات فوتبال به سودی قابل توجه دست پیدا می‌کند. قبل از بسیاری از مسابقات مهم لیگی، دقایقی طولانی آگهی بازرگانی با بیشترین تعرفه ممکن روی آنتن می‌رود و حتی گاهی پیش آمده که آگهی موسوم به «تقدیم برنامه» باعث شده بینندگان تلویزیونی از تماشای لحظات آغازین مسابقه محروم شوند. به علاوه باید به برنامه‌هایی اشاره کرد که مستقیما از فوتبال تغذیه می‌شوند و در تلویزیون ایران محبوبیت زیادی هم دارند.

نود و دوربین خبرساز در حال حاضر از جمله پرمخاطب‌ترین برنامه‌های سیما تلقی می‌شوند که طبیعتا اگر دوربین‌های تلویزیونی اجازه ورود به ورزشگاه را نداشته باشند، تولید آنها هم منتفی است. در شرایطی که طبق قانون اساسی امکان فعالیت تلویزیون خصوصی در کشور وجود ندارد و نیز از آنجا که مردم ایران نمی‌توانند از تجهیزات ماهواره‌ای استفاده کنند، تنها مشتری باقی مانده برای خرید حق پخش مسابقات فوتبال، صداوسیما است که این مجموعه نیز حاضر نیست رقم واقعی خرید این کالای محبوب و پرمنفعت را بپردازد.