فوتبال ایران اقتصاد ندارد

گروه ورزش: فصل نقل وانتقالات که فرامی‌رسد تکاپو برای جذب بازیکنان مناسب و تراز اول در فوتبال دنیا آغاز می‌شود و البته که فوتبال ایران نیز از این قاعده تبعیت می‌کند. در این بین اما تفاوتی فاحش بین شرایط جذب فوتبالیست در ایران و سایر نقاط جهان وجود دارد. درکشورهای دیگر کل داستان اصولی واقتصادی پیش می‌رود اما در فوتبال دولتی ایران قیمت برخی فوتبالیست‌ها به‌صورت نجومی و بی‌دلیل بالا می‌رود و پر واضح است که هزینه پرداخت این قرارداد‌ها، عمدتا از بیت‌المال تامین خواهد شد. حتی در فوتبال اروپا هم که به شکل خصوصی اداره می‌شود، سال‌ها است که تلاش می‌کنند راه‌حلی برای کنترل دستمزدهای سربه‌فلک‌ کشیده بازیکنان پیدا کنند. از این‌رو چند سالی هست که یوفا طرح «بازی منصفانه مالی» را برای باشگاه‌های اروپایی در نظر گرفته است و طراز مالی باشگاه‌ها را به شدت کنترل می‌کند. در فوتبال ایران اما نه‌تنها چنین قواعدی به اجرا در نمی‌آید، بلکه رقم دستمزدها با سطح زندگی مردم متناسب نیست که همین مساله، نگاه منفی بدنه جامعه به حوزه جذاب فوتبال را به دنبال می‌آورد.

مشکل این است که «عرضه» کم شده

درخصوص عقد قراردادهای نجومی در فوتبال ایران و برخی مسائل اقتصادی دیگر در این عرصه، سعید فائقی معاون پیشین سازمان تربیت بدنی با روزنامه «دنیای اقتصاد» گفت‌وگو کرده است. وی که یکی از مدیران اقتصادی کشورمان نیز محسوب می‌شود بزرگ‌ترین مشکل ورزش و به خصوص فوتبال کشورمان را فقدان سیستم اقتصادی -ورزشی می‌داند. وی درخصوص سیر بی‌رویه بالا رفتن رقم قرارداد فوتبالیست‌ها در ایران می‌گوید: «فوتبال حرفه‌ای در همه جای دنیا رابطه مستقیمی با اقتصاد بازار دارد. به بیان ساده‌تر اقتصاد‌دان‌ها می‌گویند وقتی عرضه کم باشد قیمت‌ها بالا می‌رود. به همین ترتیب، از آنجا که در فوتبال ما تربیت نیروها در سطح لیگ حرفه‌ای کاهش یافته و باشگاه‌ها به ندرت به سوی بازیکن‌سازی و پرورش استعداد‌ها می‌روند، طبیعی است که قیمت برخی بازیکنان سر به فلک بکشد. باشگاه‌های فوتبال ما برای ماندن در کورس قهرمانی یا کسب سهمیه لیگ قهرمانان و راضی کردن هواداران خود مجبور هستند به سمت بازیکنانی که به شهرت رسیدند بروند و از این رو برخی بازیکنان که اسم ستاره را هم نمی‌شود روی آنها گذاشت وقتی چند باشگاه را خواهان خود می‌بینند قیمت خود را به طرز باور نکردنی افزایش می‌دهند.»

پیروی از یک الگوی جهانی

فائقی برای برون رفت از این معضل پیشنهادی دارد که مدل آن در همه کشور‌های دیگر اجرا می‌شود: «متاسفانه ما در ایران ساز و کار قیمت‌گذاری یا خرید و فروش بازیکن نداریم. در همه جای دنیا آژانس‌هایی وجود دارد که با داشتن مجوزهای قانونی از فدراسیون آن کشور فعالیت می‌کنند. به این شکل که تمامی بازیکنان شاغل در لیگ توسط کار‌شناسان رسمی قیمت‌گذاری می‌شوند. البته باشگاه‌ها هم در پروسه قیمت‌گذاری بازیکنانی که با آنها قرارداد دارند نقش مهمی ایفا می‌کنند، اما همه ماجرای قیمت‌گذاری به مدیر برنامه آنها ختم نمی‌شود. در ایران هستند مدیربرنامه‌هایی که خود نقش دلال را ایفا می‌کنند و این خود باعث ایجاد رقم‌های نجومی می‌شود، چون هر چقدر قیمت بالا‌تر باشد مدیر برنامه‌ها نیز نفع بیشتری می‌برد. مثلا قیمت میوه از زمانی که از باغ خارج می‌شود تا به دست مصرف‌کننده برسد توسط واسطه‌ها چندین برابر می‌شود. پس برای اصلاح و شفاف کردن رقم درخواستی فوتبالیست‌ها باید آژانس‌های رسمی ایجاد شود تا رقم قرارداد‌ها معقول‌تر شود. برخی‌ها نمی‌خواهند در ایران این آژانس‌ها ایجاد شود چون منافع آنها به خطر می‌افتد.» فائقی در این ماجرا پای مربیان را هم وسط می‌کشد و معتقد است آنها با روش‌هایی می‌توانند قیمت بازیکنان را تعدیل کنند: «مربیان باشگاه‌ها توان استفاده از فوتبالیست‌های کارگر را ندارند. اگر دقت کنید در دنیا و از جمله همین مسابقات یورو یا کوپا آمه‌ریکا، تیم‌ها خیلی کمتر روی خلاقیت ستاره‌ها برنامه‌ریزی می‌کنند و بیشتر به بازیکنان کارگر و دونده متکی هستند. تعداد پاس‌ها و کیلومترهای دویدن آنها موید این موضوع است. ولی متاسفانه ما در ایران معطوف به ستاره‌ها شدیم و آنها هر سال رقم‌های فوتبال ایران را بالا و بالا‌تر می‌برند بدون اینکه خروجی مناسبی در فوتبال کشور ایجاد کنند.»

ترجیح بنگاه‌داری بر تیمداری

معاون اسبق سازمان تربیت‌بدنی یکی دیگر از دلایل بالا رفتن قیمت فوتبالیست‌ها در ایران را نقش کاذب مدیران باشگاه‌ها می‌داند: «برخی مدیران ما بنگاه‌داری را به تیمداری ترجیح می‌دهند. وقتی مدیری می‌خواهد جایگاه خودش را حفظ کند، وسوسه می‌شود که تیم خود را قوی ببندد و فشار هواداران و کار‌شناسان را از روی دوش خود بردارد. پس به جای اینکه ساختار‌ها را اصلاح کند نتیجه‌گرا می‌شود و برای داشتن ستاره‌ها در تیمش به آب و آتش می‌زند. در نتیجه آنها به جای تربیت استعداد‌ها به خرید‌های گرانقیمت رو می‌آورند. این در حالی است که هم در ایران و هم در بقیه نقاط دنیا هستند تیم‌هایی که خرید‌های سرسام آوری داشتند، اما کمتر نتیجه گرفتند. مدیران باشگاه‌ها هم وقتی عمرمدیریتی خود را محدود می‌بینند حساب و کتابی ساده می‌کنند و به این نتیجه می‌رسند که اگر بازیکنی میلیاردی جذب کنند، نیازی نیست به او همه پولش را بدهند و با خیال راحت پای قراردادهای میلیاردی با بازیکنان را امضا می‌کنند. با این حساب اکثر بازیکنان از چند تیم طلب‌های سنگین دارند.»