اصول طراحی سیستم اعلام و اطفا حریق

آتش در یک کارخانه بزرگ، پتروشیمی و یا نیروگاه می تواند علاوه بر در خطر قرار دادن جان افراد، خسارت های مالی زیادی نیز خواهد داشت. به همین دلیل بهترین راه برای کاهش ریسک های ناشی از آتش سوزی، بهتر است سیستم های اعلام و اطفا حریق اتوماتیک را در قسمت های حساس در نظر بگیریم.

رپرتاژ آگهی: امروزه سیستم های اعلام و اطفا حریق کاملا هوشمند شده اند و می توانند بدون نیاز به حضور پرسنل نیز عملیات اطفا حریق را انجام دهند. سیستم های اعلام حریق اتوماتیک با پایش مداوم محیط می توانند حرارت، دود و حتی شعله را در سریعترین زمان تشخیص دهند. استفاده از یک سیستم اطفا حریق اتوماتیک در کنار سیستم اعلام حریق، می تواند به کنترل حریق در لحظات اولیه کمک کند و از خسارت های شدید جلوگیری کند.

به همین دلیل اگر یک فضای بسیار بزرگ صنعتی یا تجاری را باید به سیستم اعلام و اطفا حریق اتوماتیک مجهز نمود. برای این کار لازم دارید تا سیستم ایمنی را برای همه بخش های حساس و ارزشمند کارخانه یا انبار خود در نظر بگیرید. در مرحله اول لازم است تا طراحی سیستم اطفا حریق را بر اساس الزامات استانداردهای ملی و بین المللی انجام دهید. استانداردها کمک می کنند تا بهترین روش اطفا حریق را برای فضای مورد نظر خود پیدا کنید. طراحی مهندسی و اصولی کمک می کند تا هزینه های اولیه و ثانویه شما برای سیستم های ایمنی به شدت کاهش پیدا کند. 

شرکت برسام به عنوان یکی از شرکت های پیشرو در زمینه سیستم های اعلام و اطفا حریق، می تواند به عنوان یک مشاور مطمئن در کنار شما باشد تا علاوه بر طراحی مهندسی، در اجرای سیستم های ایمنی نیز کمک کننده شما باشد.

چرا به طراحی سیستم اعلام و اطفا حریق نیاز داریم؟

سیستم‌های اعلام و اطفا حریق ابزارهایی حیاتی برای حفاظت از جان انسان‌ها و اموال در برابر خطر آتش‌سوزی هستند. طراحی دقیق این سیستم‌ها نیازمند درک عمیقی از اصول مهندسی، استانداردهای ایمنی و شرایط محیطی است. در اینجا قصد داریم تا به طور مختصر اجزا، استانداردها و مراحل طراحی سیستم‌های اعلام و اطفا حریق را توضیح دهیم.

همانطور که می دانید، امروزه با افزایش پیچیدگی فضاهای صنعتی و تراکم جمعیت در ساختمان‌ها، طراحی سیستم‌های اعلام و اطفا حریق به‌عنوان بخشی از زیرساخت‌های هر فضایی ضروری است. این سیستم‌ها نه‌تنها به کاهش تلفات جانی کمک می‌کنند، بلکه در حفاظت از اموال و کاهش خسارات اقتصادی نیز مؤثرند. 

انواع سیستم های اعلام و اطفا حریق

سیستم اعلام حریق

سیستم اعلام حریق مجموعه‌ای از تجهیزات الکترونیکی است که برای شناسایی سریع علائم حریق طراحی شده‌اند. این سیستم از حسگرها، کنترل پنل، دستگاه‌های هشداردهنده و منبع های تغذیه تشکیل شده است. هدف اصلی این سیستم، اعلام وقوع حریق به ساکنان ساختمان و همچنین ارسال هشدار به مراکز کنترل ایمنی یا آتش‌نشانی است. به طور کلی انواع سیستم های اعلام حریق شامل سه دسته زیر هستند.

• سیستم‌های متعارف (Conventional): در این سیستم‌ها، ساختمان یا محیط صنعتی به مناطق یا زون‌هایی تقسیم می‌شود. در صورت وقوع حریق، محل زون آسیب‌دیده مشخص می‌شود، اما مکان دقیق حادثه قابل تشخیص نیست. این سیستم ها از نظر اقتصادی مقرون به صرفه ترین روش برای فضاهای کوچک هستند.

• سیستم‌های آدرس‌پذیر (Addressable): این سیستم‌ها امکان شناسایی دقیق محل وقوع حریق را دارند و پیشرفته‌تر از سیستم‌های متعارف هستند. این سیستم برای محیط هایی که فضاهای متعدد و با فاصله زیاد وجود دارند، بهترین گزینه هستند. 

• سیستم‌های هوشمند: با بهره‌گیری از الگوریتم‌های پیشرفته، می‌توانند تشخیص دهند که آیا داده‌های دریافتی نشان‌دهنده حریق واقعی است یا خیر. این سیستم ها در محیط های با ارزش دارایی بالا و برای به حداقل رساندن ریسک بهترین گزینه هستند.

سیستم اطفا حریق

سیستم اطفا حریق برای مهار آتش و جلوگیری از گسترش آن طراحی شده است. این سیستم‌ها می‌توانند به‌صورت خودکار (اتوماتیک) یا دستی عمل کنند. در سیستم‌های خودکار، استفاده از حسگرها و محرک‌های الکترونیکی، زمان واکنش را به‌حداقل می‌رساند و کمک می کنند تا کمترین میزان خسارت به دارایی های شما برسد. پرکاربردترین سیستم های اطفا حریق شامل موارد زیر می شود.

• سیستم آبی: در این سیستم ها از آب برای اطفا حریق استفاده می شود و شامل اسپرینکلرها و سیستم‌های اسپری آب برای مهار آتش هستند

• سیستم فوم: این سیستم ها با کمک آب و فوم عملیات اطفا را انجام می دهند و برای آتش‌سوزی‌های ناشی از مایعات قابل اشتعال مانند نفت و بنزین مناسب است.

• سیستم گازی: در این سیستم ها گاز عامل وارد محیط می شود و با کاهش اکسیژن باعث خاموش شدن آتش می شود. استفاده از گازهای بی‌اثر (مانند CO۲ یا FM۲۰۰) برای خاموش کردن حریق بدون آسیب به تجهیزات حساس یکی از محبوب ترین مدل های اطفا حریق اتوماتیک است.

• سیستم پودری: در این سیستم با کمک پودر مخصوص اطفا حریق و گاز عملیات اطفا حریق صورت می پذیرد. این سیستم برای آتش‌سوزی‌های گسترده و متنوع کاربرد دارد.

اجزای سیستم‌های اعلام و اطفا حریق

اجزای سیستم اعلام حریق

1. کنترل پنل:

   این بخش به‌عنوان مغز سیستم عمل می‌کند و داده‌های حسگرها را تحلیل می‌نماید. کنترل پنل به هنگام دریافت سیگنال‌های هشدار، دستگاه‌های اعلام را فعال می‌کند و اطلاعات را به مراکز کنترل ایمنی و سیستم های اطفا حریق ارسال می‌کند.

2. حسگرها:

   • حسگر دود: برای تشخیص دود ناشی از سوختن مواد از این مدل حسگر استفاده می شود.

   • حسگر حرارت: این سنسور ها با تغییرات دمای محیط فعال می‌شود.

   • حسگر شعله: سنسور شعله در لحظات اولیه آتش، نور مادون‌قرمز یا ماوراء‌بنفش را شناسایی می‌کند.

   • حسگر گاز: با کمک این حسگر ها می توان گازهای خطرناک مانند مونوکسید کربن را تشخیص داد.

3. اعلان‌دهنده‌ها:

   آژیرها، چراغ‌های هشدار و بلندگوها از جمله ابزارهایی هستند که برای اطلاع‌رسانی به افراد به‌کار می‌روند. این دستگاه‌ها باید در نقاطی نصب شوند که به‌راحتی دیده یا شنیده شوند تا افراد حاضر در محل سریعا محیط را ترک کنند و نیروهای امدادی در محل حضور یابند.

4. منبع تغذیه:

   این سیستم به دو منبع تغذیه اصلی (برق ساختمان) و اضطراری (باتری‌ها) نیاز دارد تا در صورت قطع برق، عملکرد آن مختل نشود.

اجزای سیستم اطفا حریق

1. مخازن ذخیره:

   مواد خاموش‌کننده مانند آب، فوم یا گاز در این مخازن ذخیره می‌شوند. ظرفیت مخازن باید بر اساس نیازهای اطفا حریق محل و نوع ماده آتش گرفته تعیین شود.

2. پمپ‌ها:

   پمپ‌ها وظیفه تأمین فشار لازم برای انتقال مواد خاموش‌کننده را برعهده دارند. طراحی مناسب پمپ‌ها برای عملکرد بهینه سیستم حیاتی است.

3. لوله‌کشی و نازل ها:

   لوله‌ها و نازل ها وظیفه توزیع یکنواخت مواد خاموش‌کننده را دارند. محل نصب نازل ها باید بر اساس نقشه‌های طراحی شده باشد.

4. دستگاه‌های فعال‌کننده سیستم:

   دستگاه‌های محرک الکتریکی یا نیوماتیک هستند که جریان مواد خاموش‌کننده را کنترل می‌کنند و باعث فعال شدن سیستم های اطفا حریق اتوماتیک می شوند.

استانداردهای طراحی سیستم های ایمنی

طراحی سیستم‌های اعلام و اطفا حریق باید مطابق با استانداردهای معتبر بین‌المللی و محلی انجام شود. این استانداردها معیارهایی برای طراحی، نصب و بهره‌برداری از سیستم‌ها ارائه می‌دهند. طراحی مهندسی شده کمک می کند تا هزینه تامین، اجرا و بهره برداری از سیستم کاهش یابد. برخی از مهم ترین استانداردها عبارتند از: 

1. NFPA (National Fire Protection Association):

   استاندارد NFPA مجموعه‌ای از دستورالعمل‌های جامع برای طراحی و نصب سیستم‌های اعلام و اطفا حریق است. 

2. BS ۵۸۳۹:

   این استاندارد بریتانیایی برای طراحی و نصب سیستم‌های اعلام حریق استفاده می‌شود و به‌ویژه در پروژه‌های بزرگ و تجاری کاربرد دارد.

3. ISO ۷۲۴۰:

   استاندارد بین‌المللی برای سیستم‌های اعلام حریق که جزئیات نصب و عملکرد تجهیزات را پوشش می‌دهد.

استانداردهای ملی اعلام و اطفا حریق

در ایران، مقررات ملی ساختمان (مبحث ۳) دستورالعمل‌هایی برای ایمنی در برابر آتش ارائه می‌کند. همچنین، برخی سازمان‌های مرتبط مانند سازمان آتش‌نشانی تهران، دستورالعمل‌های تکمیلی خاصی برای پروژه‌های شهری و ساختمان های مسکونی دارند.

مراحل طراحی سیستم‌های اعلام و اطفا حریق

اگر بخواهیم طراحی سیستم اعلام و اطفا حریق را به صورت اصولی و مهندسی انجام دهیم، بهتر است این مراحل را طی کنیم.

1. تحلیل خطرات

در اولین مرحله، باید خطرات موجود در محیط شناسایی شوند. این تحلیل شامل موارد زیر است:

• نوع مواد قابل اشتعال موجود.

• الگوهای احتمالی گسترش حریق.

• دسترسی به مسیرهای خروج اضطراری.

2. انتخاب نوع سیستم

بر اساس تحلیل خطرات، نوع سیستم مناسب (اعلام، اطفا یا ترکیبی) انتخاب می‌شود. برای مثال، ساختمان‌های اداری معمولاً به سیستم‌های اعلام حریق متعارف یا آدرس‌پذیر نیاز دارند، در حالی که اتاق های سرور از سیستم‌های گازی بهره می‌برند.

3. طراحی نقشه‌ها و تهیه مدارک مهندسی

پس از طراحی سیستم ، مهندسان با استفاده از نرم‌افزارهای طراحی، نقشه‌هایی برای نصب تجهیزات تهیه می‌کنند. این نقشه‌ها شامل محل نصب حسگرها، کنترل پنل، لوله‌کشی‌ها و نازل است.

4. نصب و راه‌اندازی

پس از طراحی، تجهیزات مطابق نقشه‌ها نصب می‌شوند. در مرحله راه‌اندازی، عملکرد سیستم به‌صورت کامل آزمایش می‌شود تا از کارایی آن اطمینان حاصل شود.

همانطور که دیدید، سیستم‌های اعلام و اطفا حریق یکی از اجزای کلیدی ایمنی در ساختمان‌ها، محیط های صنعتی و تجاری هستند. طراحی این سیستم‌ها باید با رعایت دقیق استانداردها و تحلیل شرایط محیطی انجام شود. نصب صحیح و نگهداری منظم این سیستم‌ها می‌تواند از بروز خسارات جانی و مالی جلوگیری کرده و ایمنی ساختمان‌ها را تضمین کند.