دنیای اقتصاد-زینب طاری: سال جدید برای صنعت برق با یک تغییر بزرگ درخرید و فروش همراه بود؛ به این معنی که وزارت نیرو با بخشنامه‌ای تصمیم گرفت در بورس انرژی ‌برق را از طریق شرکت‌های توزیع از نیروگاه‌‌‌داران بخرد؛ هر چند در ابتدا با توجه به اینکه سرعت نقدینگی نیروگاه‌‌‌ها با اجرای این طرح افزایش می‌‌‌یافت و دیگر خبری از انباشت مطالبات نیروگاه‌‌‌ها از وزارت نیرو نبود، شاهد اظهار رضایت نیروگاه‌داران بودیم، اما دیری نپایید که تردید‌‌‌هایی برای سود‌آوری این طرح عنوان شد که از جمله آنها می‌توان به نحوه محاسبه نرخ برق در ایام غیر‌پیک اشاره کرد؛ از سوی دیگر اگر در گذشته به صورت ماهانه مبالغی برای تعمیرات در اختیار نیروگاه‌‌‌ها قرار می‌‌‌گرفت، امروز خبری از پرداخت این مبالغ نیست. همچنین دولتی بودن تمامی‌‌‌ خریداران و حداقل ۴۰‌درصد فروشندگان نیز واقعیتی است که در زمینه قیمت‌گذاری قطعا تاثیرگذار است و آزاد بودن و شفافیت را در بورس انرژی با تردید مواجه می‌کند.

دنیای‌اقتصاد: از سال ۲۰۰۰، دسترسی به برق در سراسر جهان به طور چشمگیری افزایش یافته است و تا سال ۲۰۲۰ از ۷۵‌درصد جمعیت جهان به ۹۰‌درصد رسیده است. درحقیقت زمانی که برق قطع شود، یا شبکه برق غیرقابل اعتماد یا استفاده از آن بسیار پرهزینه باشد، دسترسی به آن معنا ندارد، از این رو بسیاری از کسانی که به برق دسترسی دارند خدماتی منقطع و نوسانی دریافت می‌کنند. دلیل این کمبودها نحوه برخورد ما با الکتریسیته است؛ اینکه آن را یک حق بدانیم و نه یک کالای خصوصی. منظور از حق دانستن الکتریسیته اشاره به این تفکر است که همه مردم حق دارند به برق دسترسی داشته باشند، حتی اگر پول آن را نپردازند.

دنیای اقتصاد-زینب طاری: تابستان ۱۴۰۳ برای مشترکان بخش صنعتی همواره چالش‌‌‌آفرین بوده چرا که ناترازی ۱۰ تا ۱۵‌هزار مگاواتی برق گریبان صنایع را می‌گیرد؛ امسال هم دولت برنامه‌‌‌ای برای صنایع مختلف تدوین کرده و محدودیت‌ها را در سه گروه شرکت‌های کوچک، شهرک‌‌‌های صنعتی و شرکت‌های انرژی‌بر اعمال می‌کند که بر این اساس صنایع انرژی‌بر بیش از همه محدودیت‌ها و خاموشی را تجربه می‌کنند. واحدهای صنفی کوچک طبق اظهارات مسوولان وزارت نیرو مشمول برنامه‌‌‌های محدودیت نمی‌‌‌شوند و در این میان شهرک‌‌‌های صنعتی نیز یک روز در هفته خاموشی را تجربه می‌کنند. وزارت نیرو اگرچه برنامه‌‌‌های مدیریت مصرف و خاموشی را برای صنایع اجرایی می‌کند، اما سعی کرده با ابزارهای تشویقی بخش مشترکان مردمی‌‌‌ را به کاهش مصرف ترغیب کند و همزمان با تغییر ساعات ادارات برای صرفه‌‌‌جویی ۱۵۰۰ مگاواتی، کاهش مصرف برق ۱۵ درصدی را هم در این بخش رقم بزند. برای اطلاع‌‌‌رسانی به صنایع و سایر مشترکان برق، مدیرعامل توانیر در نشستی مطبوعاتی به تشریح برنامه‌‌‌های مدیریت برق در تابستان پرداخت که مشروح آن از نظر مخاطبان می‌‌‌گذرد.

دنیای اقتصاد: افزایش روزافزون مصرف انرژی و استفاده بی‌‌‌رویه از سوخت‌‌‌های فسیلی، استفاده از منابع تجدیدپذیر را روز به‌روز پر اهمیت‌‌‌تر می‌‌‌کند. از منابع تجدیدپذیر می‌توان به انرژی باد، خورشید، جریانات دریایی و جزر و مدی، انرژی امواج، انرژی گرمایی- اقیانوسی، انرژی حاصل از گرادیان شوری آب‌‌‌ها و سایر انرژی‌‌‌ها اشاره کرد. انرژی بادی فراساحلی، یک منبع انرژی پاک و تجدیدپذیر است که با استفاده از نیروی باد در فراساحل به دست می‌‌‌آید، جایی که به دلیل نبود موانع، باد به سرعت بالاتر و ثابت‌‌‌تری می‌‌‌وزد. پتانسیل بالای آن، هم در سطح اجتماعی-اقتصادی و هم در سطح زیست محیطی، آن را به یکی از منابع تجدیدپذیر تبدیل می‌‌‌کند که نقش مهمی‌‌‌ در فرآیند کربن‌‌‌زدایی خواهد داشت.

دنیای اقتصاد-زینب طاری: توسعه انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر امروزه در کشورهای توسعه‌یافته به عنوان یکی از اولویت‌‌‌های اصلی تولید برق مطرح است و تا حد امکان کشورها سراغ انرژی‌‌‌های فسیلی نمی‌‌‌روند و این اصل تا جایی در دنیا مورد توجه قرار گرفته که حتی کشورهای حوزه خلیج فارس که دارای منابع عظیم نفت و گاز هستند هم اغلب از انرژی خورشیدی استفاده می‌‌‌کنند. در کشور ما هم بعد از اینکه محدودیت منابع سوخت بر ادامه روند تولید برق از منابع فسیلی خط بطلان کشید، در دولت سیزدهم استفاده از امکانات و ظرفیت‌‌‌ها به طور جدی مطرح شد و تجدیدپذیرها از یک انرژیِ لوکس به یک ضرورت تبدیل شدند که در صورت توجه به آنها می‌‌‌توان امیدوار به رفع ناترازی برق و انرژی در کشور بود؛ با وجود این اگر‌چه قابلیت‌‌‌ها و پتانسیل‌‌‌های لازم طبیعی مانند نور خورشید و مناطق بادگیر در کشور فراهم بود و قوانین حمایتی برای ورود سرمایه‌‌‌گذاران به این عرصه ابلاغ شد، اما طی سه سال با تمام تلاش‌‌‌ها کماکان شرایط به شکل مورد انتظار پیش نرفته و موانع مختلفی مانع تحقق این مهم شده که از جمله مهم‌‌‌ترین آنها می‌‌‌توان به فقدان هماهنگی دستگاه‌‌‌های مسوول همچون وزارت صمت و وزارت نیرو، فقدان تخصیص ارز به موقع برای واردات تجهیزات موردنیاز، بی‌‌‌توجهی بانک‌‌‌ها برای ارائه تسهیلات و... اشاره کرد.

دنیای‌اقتصاد: خودروسازان در حال بررسی ذخیره انرژی به عنوان راهی برای کمک به شرکت‌های برق و صرفه‌جویی در هزینه مشتریان خود هستند و این اتفاق می‌تواند یک قطعه گران‌قیمت در خودروهای برقی را به دارایی صنعت برق تبدیل کند. ذخیره‌‌‌سازی انرژی شبکه (که به آن ذخیره انرژی در مقیاس بزرگ نیز گفته می‌شود)، مجموعه‌‌‌ای از روش‌‌‌هایی است که برای ذخیره انرژی در مقیاس بزرگ در یک شبکه برق الکتریکی، استفاده می‌شود.

دنیای اقتصاد-زینب طاری: بازهم تابستان و قصه تکراری قطع برق صنایع پرمصرف؛ صنایعی که قربانی ناترازی صنعت برق شده‌اند و حالا هم قراراست وزارت نیرو مشابه سال گذشته مصرف برقشان را به ساعاتی از شبانه‌روز محدود کند؛ هر چه هست اعمال محدودیت‌های برق عدم‌‌‌النفع‌‌‌های سنگینی برای صنایع بزرگ به همراه دارد و صنایع می‌‌‌کوشند تا با روش‌های مختلف این عدم‌النفع را به حداقل برسانند؛ از مهم‌ترین راهکارها برای صنایع، خرید برق تجدیدپذیر از تابلو سبزها در بورس انرژی است که با ابلاغیه وزارت نیرو استفاده از این برق برخلاف برق فسیلی مشمول اعمال محدودیت‌ها نمی‌شود و از طرفی صنایع پرمصرف با یک اجبار قانونی در استفاده از این برق مواجه هستند؛ به این معنا که بر اساس ماده ۱۶ قانون جهش تولید دانش‌بنیان باید در سال‌جاری ۲‌درصد برق مصرفی‌شان را از محل منابع تجدیدپذیر تامین کنند؛ بنابراین از یکسو صنایع به برق در پیک مصرف به شدت نیاز دارند و از سوی دیگر اجرا نکردن قانون مذکور جرایم بسیار سنگینی در قبوض به همراه دارد.

دنیای‌اقتصاد: یک چالش بزرگ وجود دارد که ایالات متحده را از یک شبکه برق بدون آلودگی که با انرژی باد، خورشید و باتری کار می‌کند دور نگاه می‌دارد و آن این است که در این کشور خطوط برق کافی وجود ندارد. با عجله توسعه‌‌‌دهندگان برای نصب نیروگاه‌‌‌های بادی و نیروگاه‌‌‌های خورشیدی برای تامین انرژی مراکز داده، سیستم‌های هوش مصنوعی و وسایل نقلیه الکتریکی، خطوط برق قدیمی‌‌‌ این کشور تحت فشار قرار گرفته‌‌‌اند و این امر روند انتقال به انرژی پاک و مبارزه با تغییرات آب و هوایی را بیش از پیش کند می‌کند.

دنیای اقتصاد-زینب طاری: قطار پیک مصرف برق از راه رسید تا بار دیگر شاهد افزایش ناترازی و البته اعمال محدودیت برای صنایع باشیم؛ صنایعی که هر چند حاضرند برای جلوگیری از عدم‌النفع‌های میلیاردی، برق را با هر قیمتی از بورس انرژی و به‌ویژه تابلو سبزها که برق آنها مشمول محدودیت‌ها نمی‌شود، بخرند؛ اما واقعیت این است که میزان تامین برق صنایع پرمصرف بر اساس ماده۱۶ قانون جهش تولید دانش بنیان برای شرکت‌ها به ۲درصد میزان مصرف در سال دوم رسیده و اجرای این طرح حداقل در شرایط کنونی جز از طریق تابلو سبزها قابل تامین نیست، اما از بخت بد ماجرا تمام برق تولیدی در این صنعت تاکنون ۱۱۸۰مگاوات است و کفاف مصرف تمام صنایع مشمول را نمی‌کند.

دنیای‌اقتصاد: صنعت برق لبنان با خاموشی‌‌های مکرر و طولانی مدت و خطر جدی فروپاشی کل سیستم برق این کشور، دچار چالش‌‌های شدیدی است. شرکت برق ملی لبنان، (EDL)، قبلا در وضعیت مالی شکننده‌ای قرار داشت، اما با بحران اقتصادی شدیدی که کشور تجربه می‌کند، این وضعیت تشدید شده است. وزیر اقتصاد موقت لبنان روز پنج‌شنبه هفته گذشته اظهار کرد: طبقه سیاسی لبنان، شرکت‌های سوخت و ارائه‌دهندگان برق خصوصی پیشنهاد کشور غنی از گاز قطر، برای ساخت سه نیروگاه انرژی تجدیدپذیر برای کاهش بحران برق ده‌ها ساله این کشور بحران‌زده را به حالت تعلیق درآورده‌اند.

دنیای اقتصاد-زینب‌طاری: بخش خصوصی اعم از نیروگاه‌‌‌ها، تولید‌‌‌کنندگان تجهیزات و ارائه‌‌‌دهندگان خدمات صنعت برق تقریبا در سال‌‌‌های متمادی مبتلا به یک درد مشترک بوده‌‌‌اند که به طور خلاصه می‌توان از آن به نادیده‌گرفتن این بازیگران در تصمیم‌گیری و تصمیم‌‌‌سازی‌‌‌های دولت تعبیر کرد؛ هر چند که با مدیریت عاملی مصطفی رجبی مشهدی در توانیر، بخش‌خصوصی به شکل‌گیری این فضای ارتباطی در کشور امیدوار شده، اما قطعا تمام مسائل به وزارت نیرو بر نمی‌‌‌گردد و ضروری است تا هیاتی متشکل از نماینده بانک مرکزی، مجلس شورای اسلامی، وزارت نیرو، وزارت صمت و همچنین بخش خصوصی ایجاد شود و چالش‌‌‌های کنونی این صنعت را به مانند مشکلات داخلی در بخش صادرات هم مورد کنکاش قرار دهد و ضمن حذف قوانین مزاحم، با استفاده بهینه از دیپلماسی اقتصادی امکان فعالیت در کشورهایی را که با کشور ما مراودات برق دارند، فراهم کند و با اقداماتی نظیر سپرده‌‌‌گذاری بخشی از پول برق صادر شده به عنوان ضمانت‌‌‌نامه تجار ایرانی، علاوه بر تسهیل شرایط، حذف واسطه‌‌‌های خارجی را رقم بزند.

دنیای‌اقتصاد: پژوهشکده برق ایالات متحده (EPRI) با همکاری شرکت‌های Southern و Storworks اخیرا آزمایش یک سیستم آزمایشی ذخیره‌‌‌سازی انرژی حرارتی در بتن (CTES) را در نیروگاه برق آلاباما (گاستون) به پایان رسانده است که بزرگ‌ترین آزمایش در نوع خود در جهان محسوب می‌شود. منبع‌ذخیره انرژی گرمایی (Thermal energy storage) به کمک فناوری‌‌‌های متنوعی حاصل می‌شود. بسته به هر نوع تکنولوژی، می‌توان انرژی حرارتی اضافی را برای ساعت‌‌‌ها، روزها یا ماه‌‌‌های بعد در سیلوهای شنی، در مقیاس‌‌‌های مختلف از جمله فرآیند مجزا، در سازه‌‌‌ها، ساختمان‌‌‌های چند‌کاربره منطقه‌‌‌ای یا شهری، ذخیره و استفاده کرد.

دنیای اقتصاد-زینب طاری: در سال‌جاری وزارت نیرو برای آنچه به ظاهر افزایش سرعت دسترسی نیروگاه‌‌‌ها به منابع مالی حاصل از فروش برقشان عنوان می‌‌‌کند، تزریق نقدینگی به شرکت‌های توزیع برای خرید برق از بورس انرژی را در دستور کار قرار داد؛ اتفاقی که مخالفان و موافقان زیادی را به همراه داشت؛ موافقان معتقدند این اتفاق در حال حاضر باعث بهبود شرایط مالی نیروگاه‌‌‌ها می‌شود چرا که برقی که با قیمت حدود هر کیلو وات‌‌‌ساعت ۸۵ تومان تا ۹۰ تومان توسط نیروگاه‌داران به شرکت‌های خرده‌‌‌فروش و مصرف‌کننده نهایی فروخته می‌‌‌شد و وزارت نیرو هم هیچ‌گاه مشتری دست به نقدی برای تولیدکننده برق نبود، این بار با هر کیلووات ۱۱۰ تومان به شرکت‌های توزیع فروخته می‌شود و نقدینگی حاصل از آن هم ۷۲ساعت بعد نصیب نیروگاه‌داران می‌شود.

دنیای اقتصاد: تنش‌های ژئوپلیتیک در شرق اروپا و خاورمیانه در کنار موارد مهمی همچون شکل‌گیری تورم بی‌سابقه در اروپا و ضعف به جای مانده از دوران همه‌گیری کرونا در قاره سبز، منجر به ایجاد نوعی بحران انرژی در حوزه یورو شده است. از سوی دیگر، تعهدات کشورهای صنعتی بزرگ در خصوص کنوانسیون آب و هوایی پاریس و لزوم کربن‌زدایی از صنایع تولیدی خود نیز منجر به چاره اندیشی بروکسل برای یافتن منابع قابل اعتماد انرژی مانند خورشید، باد، آب و حتی متانول شده است. با وجود این، به نظر می‌رسد هیدروژن منبعی بسیار قدرتمند‌تر از دیگر انواع انرژی محسوب شود. اما مشکل اصلی در خصوص استفاده از هیدروژن اینجاست که بنا بر فناوری و ظرفیت‌های موجود، تولید این سوخت ارزشمند نیازمند صرف مقادیر قابل‌توجهی از سوخت‌های فسیلی بوده که با این حساب، نمی‌توان تحصیل هیدروژن را کاملا پاک و سبز دانست.

دنیای اقتصاد: براساس گزارش سازمان انرژی ایالات متحده، ضریب ظرفیت نیروگاه‌‌‌های سیکل ترکیبی (CCGT) از ۴۰‌درصد در سال ۲۰۰۸ به ۵۷‌درصد در سال ۲۰۲۲ افزایش یافته و افزایش راندمان، رقابت‌‌‌پذیری واحدهای CCGT جدیدتر را در برابر سایر منابع سوخت و واحدهای قدیمی‌‌‌تر سیکل ترکیبی بهبود بخشیده است. نیروگاه سیکل ترکیبی نیروگاهی است که شامل شماری توربین گاز و توربین بخار می‌شود. همچنین به نسبت انرژی الکتریکی تولید شده توسط یک واحد مولد برای مدت زمانی معین به انرژی الکتریکی که می‌توانست با کارکرد کامل توان مداوم در همان دوره تولید شود، ضریب ظرفیت نیروگاه می‌‌‌گویند.