بررسی روند توسعه برق پاک در بازارهای کلیدی
سرعت استفاده از انرژی پاک در ۵ سال گذشته رشد فزاینده‌‌‌ای داشته است. بهویژه در آسیا، اروپا و آمریکای شمالی که در آن ترکیبی از عوامل از جمله عجله برای کاهش اتکا به واردات سوخت و تلاش برای افزایش اشتغال‌زایی به وضوح مشاهده می‌شود، این سرعت شتاب گرفته و دولت‌‌‌ها و کسب‌وکارها را وارد عمل کرده است. اما مسیرها به سوی تامین برق پاک‌‌‌تر حتی در قاره‌‌‌های مشابه بسیار متفاوت است، همان‌طور که در اروپا نیز چنین است. فرانسه دو‌سوم برق خود را از رآکتورهای هسته‌‌‌ای تامین می‌کند، نروژ حدود ۹۰درصد الکتریسیته موردنیازش را از سدهای آبی و دانمارک نزدیک به ۷۰درصد از انرژی خود را از رآکتورهای هسته‌‌‌ای، مزارع بادی و خورشیدی تامین می‌کند.
گستره وسیع راه‌‌‌حل‌‌‌های انرژی پاک موجود نشان می‌دهد که هیچ مسیر ثابتی برای کربن‌‌‌زدایی سیستم‌های نیرو وجود ندارد، بلکه مجموعه‌‌‌ای از ابزارها هستند که می‌توانند با توجه به ترکیب منحصربه‌‌‌فرد هر کشور مانند جغرافیا، شرایط زمین‌‌‌شناسی، سیستم‌های انرژی قدیمی و محدودیت‌های فضایی آنها بهینه شوند. در ادامه خلاصه‌ای از جایگاه کشورهای کلیدی در مناطق اصلی از نظر میزان تامین برق از منابع پاک ارائه شده است.
بررسی منطقهای
داده‌‌‌های اندیشکده انرژی Ember نشان می‌دهد که تا پایان سال ۲۰۲۳، آمریکای لاتین و منطقه کارائیب بیشترین سهم برق تولید شده از منابع پاک (۶۹.۳ درصد) را نسبت به تمامی مناطق داشتند. اروپا با حدود ۵۹درصد برق تولید شده از منابع پاک در رتبه دوم قرار دارد و پس از آن اقیانوسیه با حدود ۴۹درصد و آمریکای شمالی با حدود ۴۷درصد قرار دارند. آسیا تا اواخر سال ۲۰۲۳ حدود ۳۰درصد از برق خود را از طریق منابع پاک تولید می‌‌‌کرد. اندیشکده Ember شرایط مناطق آفریقا و خاورمیانه را به صورت ماهانه ردیابی نمی‌‌‌کند، اما آخرین آمار تولید سالانه نشان می‌دهد که آنها در حال حاضر به ترتیب حدود ۲۵ و ۵ تا ۶درصد تامین برق خود از منابع پاک را تضمین می‌کنند.
حرکت اروپایی
اروپا یکی از فعال‌‌‌ترین مناطق برای توسعه انرژی پاک در سال‌های اخیر پس از تهاجم روسیه به اوکراین که بازارهای برق در سراسر این قاره را متلاطم کرده، است و جرقه آغاز تلاش‌‌‌ها برای کاهش وابستگی منطقهای به واردات سوخت‌‌‌های فسیلی را برانگیخت. این در حالی است که اکثر اقتصادهای بزرگ اروپایی تا پایان سال ۲۰۲۳ بیش از نیمی از کل منابع برق خود را از منابع پاک تامین می‌‌‌کردند. برخی از کشورهای اروپایی مانند فرانسه، فنلاند، سوئد و نروژ، به لطف ناوگان رآکتورهای هسته‌‌‌ای تثبیت‌شده یا شبکه‌‌‌های سدهای آبی گسترده، اکثریت برق موردنیاز خود را برای چند سال از منابع پاک تامین کردهاند.
سایر کشورها نیز به تازگی از منابع تولید برق پاک بهره‌‌‌برداری کردهاند، مانند هلند و لهستان که هر دو سهم انرژی پاک از کل تولید برق خود را در ۵ سال گذشته دو برابر کردهاند. به نظر می‌رسد برنامه‌‌‌های تهاجمی در سطح منطقه برای توسعه بیشتر ظرفیت تولید برق خورشیدی و بادی، اروپا را در خط مقدم بازارهای انرژی پاک در حال توسعه سریع نگه دارد.
سبد مرکب در آمریکا
کشورهای سراسر قاره آمریکا دارای گستره وسیعی از سطوح تولید برق پاک هستند. در آمریکای لاتین، غول قدیمی انرژی پاک برزیل، بیش از ۷۵درصد از برق خود را از منابع پاک - عمدتا سدهای آبی - برای چند دهه تامین کرده است. به طور مشابه، کلمبیا، ونزوئلا، اروگوئه و پاراگوئه همگی ۷۰درصد یا بیشتر از برق موردنیاز خود را از منابع پاک به لطف شبکه‌‌‌های آبی پیچیده دریافت می‌کنند. شیلی (که از اواخر سال ۲۰۲۳ بالغ بر۷۷درصد برق خود را از منابع پاک تامین کرده) برای تامین برق پاک خود به ترکیبی از آب، خورشیدی و باد متکی است.
در شمال این منطقه، سهم انرژی پاک در ترکیب تولید برق کاهش می‌‌‌یابد. مکزیک یکی از کشورهایی است که کمترین سهم را از برق پاک در منطقه دارد (۲۱درصد تا اواخر سال ۲۰۲۳)، این در حالی است که ایالات متحده (۴۱ درصد) و السالوادور (۴۳ درصد) نیز کمتر از ۵۰درصد برق پاک دارند. با این حال کانادا حدود ۸۰درصد برق خود را از منابع پاک تامین می‌کند و این به لطف یک شبکه آبی گسترده است.
محرک‌‌‌های رشد آسیایی
آسیا خانه برخی از سریع‌‌‌ترین و بزرگ‌ترین بازارهای تولید انرژی پاک و همچنین برخی از مهم‌ترین عقب‌‌‌ماندگان در این خصوص را در خود جای داده است. سهم ۳۱ درصدی برق چین از منابع پاک تحت‌‌‌الشعاع کشورهای دیگر قرار دارد. اما از نظر وزن مطلق تولید، چین به تنهایی در صدر ایستاده است و تقریبا دو برابر بیشتر از بزرگ‌ترین تولیدکننده بعدی، ایالات متحده، برق پاک تولید می‌کند. زغال‌‌‌سنگ منبع اصلی انرژی برای تاسیسات برق چین است، اما رشد بی‌‌‌سابقه در ظرفیت بادی و خورشیدی به این معنی است که سهم انرژی پاک از کل تولید به سرعت در حال افزایش است.
هند همچنین یک توزیع‌‌‌کننده برق پاک پرتکاپو است، اما تا اواخر سال ۲۰۲۳ تنها حدود ۲۰ تا ۲۵درصد از کل برق را از منابع پاک تامین کرده است. سایر اقتصادهای با رشد سریع، از جمله فیلیپین، تایلند و بنگلادش نیز سهم نسبتا پایینی از انرژی پاک دارند، (کمتر از ۲۵ درصد)، اگرچه ویتنام و پاکستان در محدوده بالای ۴۰درصد سهام خالص دارند.
آفریقا و خاورمیانه
سیستم‌های گزارش‌‌‌دهی مقطعی داده‌‌‌های انرژی، ردیابی پیشرفت انرژی پاک را در همه کشورها، بهویژه در آفریقا و خاورمیانه دشوار می‌‌‌سازد. به استثنای کنیا و اتیوپی که دارای شبکه‌‌‌های بزرگ تولید برق زمین‌گرمایی و آبی هستند، این مناطق از نظر حرکت انرژی پاک عقب مانده‌‌‌اند. اتکای دائمی شدید به سوخت‌‌‌های فسیلی با منابع محلی و کمبود بودجه موردنیاز برای انجام تعمیرات اساسی سیستم انرژی که در جاهای دیگر دیده می‌شود، موانع اصلی توسعه انرژی پاک در این مناطق هستند. در هر صورت، پیشرفت مهم هنوز در چند کشور کلیدی، از جمله مصر، نیجریه، آفریقای جنوبی، مراکش و امارات متحده عربی مشهود است، که باید به پیشرفت بیشتر در سطح منطقه به سمت اهداف تولید پاک در دهه‌‌‌های آینده کمک کند.
