مدیرعامل شرکت «توسعه برق و انرژی سپهر» در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» عنوان کرد
شرایط سخت تامین برق در پیک تابستان امسال
غول خاموشی ما‌حصل یک دهه بی‌توجهی
دولت در سال گذشته با انتقال خاموشی‌ها از بخش خانگی به صنعت اگر‌چه رضایت نسبی شهروندان را به دست آورد اما صنایع متحمل فشار سنگینی شدند که نتایج آن به شکل کاهش تولید و افزایش قیمت کالاها در سبد خانوار بروز کرد؛ این اتفاق در حالی افتاد که کارشناسان معتقدند تکیه بیش از اندازه دولت بر مدیریت مصرف به جای مشوق‌های سرمایه‌گذاری در بخش تولید هیچ گاه علاج عقب‌ماندگی تولید برق نیست و دولت صرفا باید از این گزینه در کنار سایر راهکارها از جمله سود‌آوری طرح‌های نیروگاهی، تغییر قیمت خرید تضمینی برق، راه‌اندازی بورس انرژی واقعی و توجه به پرداخت مطالبات و تعهدات به طور همزمان برای جبران عقب‌ماندگی در این بخش استفاده کند؛ در غیر‌این صورت چنانچه در پنج سال آینده حتی بخش صنعت در تمام تابستان هم تعطیل شود، باز هم امکان تامین برق بخش خانگی وجود ندارد؛ بنابراین دولت باید چاره‌ای اساسی برای توسعه صنعت برق بیندیشد.
در همین خصوص مدیرعامل شرکت «توسعه برق و انرژی سپهر» می‌گوید: دولت کنونی برنامه‌های مختلفی را برای توسعه صنعت برق ارائه کرد اما منتج به سرمایه‌گذاری و ایجاد نیروگاه نشد چرا که اعتماد سرمایه‌گذاران نسبت به انجام تعهدات توسط وزارت نیرو در سال‌های گذشته از بین رفته است؛ به این معنا که قیمت برق، نحوه پرداخت‌ها، قراردادهای یک‌طرفه و... باعث شده تا صنعت برق غیر‌سودده باشد و این در حالی است که ارزش دارایی‌های نیروگاه‌ها بسیار بالاست.
به گفته محمد جعفری‌اناری گذشته از عملکرد نیروگاه‌ها و مسوولان در بخش تولید و مصرف، بر اساس شنیده‌ها گرمای هوا در پیک تابستان امسال یک تا دو درجه بالاتر از سال گذشته خواهد بود و همین امر به میزان قابل‌توجهی مصرف را بالا می‌برد؛ بنابراین با توجه به جمیع جهات امسال سال سخت‌تری برای وزارت نیرو و صنعت برق خواهد بود. در واقع سال گذشته با انتقال خاموشی‌ها به بخش صنعت، مردم از برنامه‌ریزی‌ها رضایت داشتند اما امسال خاموشی‌ها نسبت به سال گذشته بیشتر خواهد بود
متن پیش رو ما‌حصل گفت‌وگوی «دنیای‌اقتصاد» با محمد جعفری‌اناری، مدیرعامل شرکت «توسعه برق و انرژی سپهر» در مورد واکاوی مشکلات صنعت برق، شرایط پیک تابستان پیش رو، راهکارهای موجود و... است که در ادامه می‌آید.
![]](https://cdn.donya-e-eqtesad.com/servev2/WYhlSUKzfgh5/aztreVakjSU,/f3rzBoiSsZR8.jpg)
با توجه به شرایط تولید و مصرف برق چه پیش‌بینی از پیک تابستان 1402 دارید؟
همان‌طور که وجود مکانیزم احساس درد، انسان را از مشکلات بدن برای درمان آگاه می‌کند در صنعت برق هم چنین مکانیزم و هشداری وجود دارد تا شرایط این صنعت و تمامی صنایعی که به طور گسترده با آن ارتباط دارند، سخت‌تر نشود اما متاسفانه بیش از یک دهه است که این هشدار‌ها مورد توجه قرار نمی‌گیرند؛ در دولت‌های یازدهم و دوازدهم سرمایه‌گذاری چندانی در احداث نیروگاه‌ها انجام نشد و عمده تمرکز بر مدیریت مصرف برق بود و معدود نیروگاه‌هایی هم که به بهره‌برداری می‌رسید، محصول دولت دهم بود. نهایتا در سال آخر دولت دوازدهم برخلاف سال‌های پیش‌تر بارندگی به کمترین میزان خود رسید و تولید برق به شدت کاهش پیدا کرد و در نتیجه با بروز خاموشی‌ها، دولت برخلاف گذشته نتوانست گذر از پیک مصرف را به پای عملکرد موفق خود بنویسد تا کمبود تولید برق کاملا عیان شود.
دولت اخیر هم بلافاصله برنامه‌های مختلفی را برای توسعه صنعت برق ارائه کرد اما شاهد سرمایه‌گذاری و ایجاد نیروگاه نبودیم چرا که اعتماد سرمایه‌داران نسبت به انجام تعهدات توسط وزارت نیرو در سال‌های گذشته از بین رفته است؛ به این معنا که قیمت برق، نحوه پرداخت‌ها، قراردادهای یک‌طرفه و... باعث شده تا صنعت برق غیر‌سودده باشد و این در حالی است که ارزش دارایی‌های نیروگاه‌ها بسیار بالاست. نکته مهم اینکه هیچ‌کدام از نیروگاه‌ها برخلاف صنایع دیگر برای تجدید ارزیابی دارایی‌ها اقدام نمی‌کنند چرا که در این صورت، استهلاک دارایی‌ها در صورت‌های مالی گنجانده می‌شود و سود دفتری که تاکنون به سهامداران و برخی دستگاه‌ها اعلام می‌شد، حتی به صفر می‌رسد.
یک بخش مساله هم به نحوه مصرف برق مربوط است. در این زمینه تا چه اندازه سیاست‌های وزارت نیرو موفق بوده است؟
نگاهی به نحوه مصرف برق نشان می‌دهد که متاسفانه به دلیل ارزان بودن این محصول، شاهد حساسیت مردم در این بخش نیستیم و از طرفی سیاست‌های دولت کنونی هم اگر‌چه منجر به اصلاح برخی مشکلات در بخش مصرف شده اما اصل مشکل همچنان پابرجاست؛ در واقع دولت خاموشی‌ها را از بخش خانگی به صنایع انتقال داده که البته سال گذشته به نسبت سال 1400 سیاست‌های موفق‌تری در رابطه با اعمال محدودیت‌های برق صنایع اجرا کرد؛ مدیریت مصرف در حالی اتفاق می‌افتد که سالانه با افزایش 5 درصدی مصرف برق مواجهیم و از طرفی برخی نیروگاه‌های فرسوده با بازدهی اندک و هزینه‌های بسیار بالا باید از مدار خارج شوند؛ بنابراین نمی‌توان بدون توسعه و تولید برق و با اتکا به مدیریت مصرف مشکلات را رفع کرد؛ در چنین شرایطی شاهدیم که به دلیل ارزان بودن برق، توان مالی نیروگاه‌ها برای توسعه روز‌به‌روز کاهش پیدا می‌کند چرا که بر اساس اطلاعات مرکز آمار در سال‌های اخیر اختلاف قیمتی بالایی بین رشد بهای برق و سایر گروه‌های کالایی به خاطر قیمت‌گذاری دستوری دولت به وجود آمده و از طرفی دولت هم توان پرداخت بدهی چند‌هزار میلیارد تومانی به نیروگاه‌ها را ندارد؛ تنها اتفاق مثبت این است که نرخ خرید برق تضمینی قبل از آغاز سال جدید توسط وزارت نیرو اعلام شد اما در بخش نرخ آمادگی شاهدیم که سال‌هاست قانون اجرا نمی‌شود و حتی برخی نیروگاه‌ها از جمله نیروگاه سپهر در این رابطه شکایت‌شان را به مراجع ذی‌صلاح ارائه کرده‌اند که البته تاکنون به نتیجه لازم نرسیده است.
گذشته از عملکرد نیروگاه‌ها و مسوولان در بخش تولید و مصرف، بر اساس شنیده‌ها گرمای هوا در پیک تابستان امسال یک تا دو درجه بالاتر از سال گذشته خواهد بود و همین امر به میزان قابل‌توجهی مصرف را بالا می‌برد؛ بنابراین با توجه به جمیع جهات امسال سال سخت‌تری برای وزارت نیرو و صنعت برق خواهد بود. در واقع سال گذشته با انتقال خاموشی‌ها به بخش صنعت، مردم از برنامه‌ریزی‌ها رضایت داشتند اما امسال خاموشی‌ها نسبت به سال گذشته بیشتر خواهد بود مگر اینکه بیش از سال گذشته باز هم خاموشی‌ها را به بخش صنعت منتقل کنند که در این صورت اثر تورمی کاهش تولید در صنایع مختلف بیشتر از قبل به مردم آسیب می‌زند؛ متاسفانه وضعیت به گونه‌ای است که نیروگاه‌ها حتی توانایی تامین هزینه‌های روزانه خود را ندارند و انجام نشدن به موقع تعمیرات و تامین قطعات باعث شده تا شاخص‌های تولید و بهره‌وری با استانداردها همخوانی نداشته باشد.
به موضوع نیروگاه‌های فرسوده و قدیمی اشاره کردید. با توجه به این موضوع و همچنین اظهاراتی که در مورد نقش این نیروگاه‌ها از جمله نیروگاه منتظر قائم در آلودگی هوا عنوان می‌شود، آیا برنامه‌ای برای نوسازی مدنظر دارید؟
برنامه‌های نوسازی عمدتا به وزارت نیرو مربوط می‌شود؛ یکی از برنامه‌ها این بود که واحدهای این نیروگاه با واحدهای جدید کلاس «اف» جایگزین شوند اما با توجه به وضعیت تولید برق کشور، اجازه بازنشستگی به این نیروگاه‌ها و سایر نیروگاه‌های قدیمی مانند ری، طرشت و بعثت داده نمی‌شود. بنابراین در شرایطی باید از این نیروگاه استفاده کنیم که به دلیل فرسوده بودن و سیستم‌های دستی به نیروی انسانی دو برابر نیروگاه‌های جدیدتر نیاز داریم. هم اکنون چند‌هزار مگاوات نیروگاه گازی (سیکل باز) امکان تبدیل به سیکل ترکیبی را دارا هستند که البته با توجه به فقدان جذابیت برای سرمایه‌گذاری و نبود اعتماد به وزارت نیرو از سال 94 شاهد قرارداد تبدیل سیکل باز به سیکل ترکیبی نبوده‌ایم و نکته مهم این است که چنانچه عمر نیروگاه‌های گازی بالا باشد، تبدیل به سیکل ترکیبی فاقد صرفه اقتصادی است. بنابراین قبل از اینکه نیروگاه‌ها به نهایت فرسودگی برسند، باید برای تبدیل آنها اقدام شود.
تقریبا از برنامه ششم توسعه شاهد سرمایه‌گذاری و توسعه در صنعت برق نبودیم و بر این اساس بخش خصوصی صنعت برق پیشنهادهایی برای اصلاح مسیر در جهت تقویت بنیه مالی نیروگاه‌ها ارائه کرد که از جمله آنها فروش مستقیم برق به صنایع بزرگ بود. تحقق این امر به چه الزاماتی نیاز دارد؟
اتفاقات چندسال گذشته باعث از بین رفتن اعتماد بخش خصوصی نسبت به تعهدات دولت شده و حتی در بخش تجدید‌پذیرها هم به‌رغم قراردادهای مطلوبی که بر اساس ماده 12 قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر بسته شده، شاهد اجرایی شدن آنها نیستیم چرا که تضمین پرداخت وجود ندارد؛ در این خصوص نیروگاه‌ها و سندیکا راهکارهای مختلفی را برای بهبود وضعیت ارائه کردند اما مورد توجه قرار نگرفت.
طرح مانع‌زدایی از صنعت برق تا چه اندازه توانسته به بهبود وضعیت کمک کند؟
اتفاقات مثبتی را بعد از اجرای این قانون شاهد نبوده‌ایم؛ به طور نمونه امروز نرخ برق فولادی‌ها بسیار افزایش یافته اما بخش خصوصی هیچ‌گونه عایدی از این افزایش نداشته و سود حاصل از این افزایش نصیب دولت شده است. معتقدم زمانی این طرح اثرگذار است که در بخش خصوصی بتواند تغییرات مثبت ایجاد کند؛ یکی از علل عدم‌موفقیت صنعت برق ناشی از مدیرانی بود که در گذشته جزو مدیران وزارت نیرو بوده‌اند و به همین خاطر بیش از اندازه نگاه تعاملی را در دستور کار قرار می‌دادند اما خوشبختانه امروز رویکرد این مدیران برای تقویت این صنعت تغییر کرده و امیدواریم رویکرد دولت هم در این رابطه تغییر کند؛ در غیر‌این صورت صنعت برق ضعیف‌تر از امروز خواهد بود؛ کما اینکه امروز نیروگاه‌هایی که مالک اصلی آنها بانک‌ها هستند، ترجیح می‌دهند این نیروگاه‌ها را بفروشند اما خریداری برای آنها وجود ندارد.
لطفا در مورد برنامه‌های آینده هلدینگ برق و انرژی «سپهر» به عنوان مجموعه‌ای که در بخش انرژی‌های تجدید‌پذیر هم ورود کرده، توضیح دهید.
مجموعه سپهر دو زیرمجموعه دارد؛ نیروگاه منتظر قائم که با ظرفیت 1600 مگاوات در فردیس کرج با قدمت بیش از 50 سال به تولید برق مشغول است و سه واحد بلوک سیکل ترکیبی این نیروگاه با عمر بالا و سه واحد ترکیبی با قدمت 30 ساله در حال تولید برق هستند. شرکت دیگر زیرمجموعه ما «نیرو پارسه» نام دارد که در زمینه نیروگاه‌های تولید پراکنده و مقیاس کوچک و همچنین پیمانکاری و بخش فنی - مهندسی نیروگاه‌های کوچک‌مقیاس فعالیت گسترده‌ای دارد و با توجه به اینکه دولت صنایع را ملزم به تامین برق کرده، بسیاری از صنایع سراغ دستگاه‌هایCHP گاز‌سوز و گازوئیل‌سوز رفته‌اند که بازار خوبی برای ما ایجاد کرده است اما نباید از این نکته هم غافل شویم که پنج سال خرید تضمینی برق تولیدی نیروگاه‌های کوچک‌مقیاس ما به پایان رسیده و تنها در6 ماه پیک مصرف قابلیت تولید دارند که از نظر مالی به صرفه نیست.
اقدام مهم دیگر برنده شدن در مناقصه راه‌اندازی دو نیروگاه 10 مگاواتی تجدید‌پذیر (خورشیدی) در قم بر اساس ماده 12 قانون رفع موانع تولید است که قرارداد به صورت ارزی منعقد شده و امیدواریم این پروژه‌ها به سمت اجرایی شدن پیش برود تا به سهامداران و مدیران نشان بدهیم که این صنعت، اقتصادی و سودده است؛ در غیر‌این صورت با دلزدگی سهامدار و مدیران، بار ساخت نیروگاه‌ها به دوش دولت می‌افتد که غیر‌قابل انجام است. نکته آخر اینکه برای پذیرش و عرضه سپهر در فرابورس کارهای اولیه انجام شده و با دریافت مجوزهای نهایی از سهامداران و نهادهای بالا‌دست برای پذیرش و عرضه اقدام می‌کنیم.
