«دنیای‌اقتصاد» در میزگرد تخصصی بررسی کرد
نقش موتورهای گازسوز در توسعه تجدیدپذیرها
دسترسی ایران به منابع قابل‌توجه بادی و خورشیدی اگرچه یک امتیاز جدی برای توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر محسوب می‌شود، اما محدودیت‌های آب و هوایی و طبیعی دسترسی به این منابع، نشان از لزوم توجه به سایر روش‌های نوین تولید برق تجدیدپذیر دارد. در این میان تولید برق از سایر منابع مانند ضایعات کشاورزی و همچنین سوختهای تجدیدپذیر جزو فرصت‌هایی است که در برخی از مناطق ایران به شکلی گسترده وجود دارد. با توجه به اینکه ایران جزو کمتر از ۱۰ کشور تولیدکننده موتورهای گازسوز احتراق داخلی است و به تکنولوژی تولید برق از طریق این ضایعات دسترسی دارد، سرمایه‌گذاری‌ها در این حوزه کلید خورده است. «دنیای‌اقتصاد» در میزگردی با حضور محمدرضا زمردی، بنیان‌گذار مجموعه فاباانرژی و تنها تولیدکننده موتورهای گازسوز احتراق داخلی و نیز محمدحسین غفاری عضو هیات‌مدیره شرکت پاک انرژی هیرکانیان از سرمایه‌گذاران حوزه تجدیدپذیر، ظرفیت‌های تولید برق تجدیدپذیر به‌ویژه از ضایعات کشاورزی را بررسی کرده است.
مخاطرات سرمایه‌گذاری در تجدیدپذیرها
محمدرضا زمردی با اشاره به اینکه ذهنیت حاکم در خصوص تجدیدپذیرها به شدت محدود شده، بیان می‌کند: یکی از جدی‌ترین معضلاتی که نیروگاه‌های خورشیدی و بادی به عنوان فراگیرترین تولیدکنندگان برق تجدیدپذیر با آن مواجهند، این بوده که کنترل ورودی این سیستم‌ها توسط نیروگاه غیرممکن و همه چیز در دست طبیعت است. بنابراین میزان تولید برق در این دست از نیروگاه‌ها به وزش باد یا میزان تابش خورشید وابستگی مستقیمی دارد که عملا ساعات تولید برق آنها را محدود می‌کند.
وی محدودیت پنل‌های خورشیدی در شب‌ها و حتی روزهای ابری را مثال می‌زند و می‌افزاید: همین نوع محدودیت‌ها، عواملی است که به عدم‌پایداری و دوام در نیروگاه‌های تجدیدپذیر منجر شده است. ناپایداری در تولید و تامین برق، امکان برنامه‌ریزی‌های دقیق مالی را از این دست نیروگاه‌ها سلب و آنها را ناگزیر می‌کند که به شکل تقریبی و بر اساس میانگین داده‌هایشان برنامه‌ریزی کنند. بنیان‌گذار مجموعه فابا انرژی با یادآوری این نکته که در برخی مناطق کشور بیش از 200 روز هوای بادی یا تابش مناسب خورشید داریم، تاکید می‌کند: عدم‌قطعیت در دسترسی به این منابع طی یک دوره زمانی مشخص در طول سال و همچنین عدم‌امکان برنامه‌ریزی دقیق برای زمان و میزان ورودی باعث می‌شود نتوان از این نیروگاه‌ها در ساعات پیک به طور موثر بهره برد.
هم‌نشینی تجدیدپذیرها با موتورهای گازسوز
این فعال صنعت برق با تاکید بر اینکه موتورهای گازسوز عملا جایگاهی در نگاه مدیران و مسوولان کشور ندارند، خاطرنشان می‌کند: تعریف محدود موجود از تجدیدپذیرها باعث شده که عمده توجه مسوولان امر به تجدیدپذیرهای فعال درحوزه خورشیدی و بادی باشد. این در حالی است که توسعه استفاده از سوختهای تجدیدپذیر و فناوری موتورهای گازسوز، می‌تواند زمینه را برای بهره‌برداری از منابع تجدیدپذیر و تولید مستمر و پایدار برق با کمترین میزان آلایندگی فراهم کند.
وی در ادامه توضیح می‌دهد: در موتورهای گازسوز می‌توان از مواد بیومس و ضایعات کشاورزی و سوختهای تجدیدپذیر که اتفاقا در کشور ما به طور فراوان قابل دسترس است، به عنوان سوخت اصلی استفاده کرد. به عنوان مثال کاه و کلشی که بعد از درو کردن جو و گندم باقی می‌‌‌ماند یا حتی براده‌های چوب می‌توانند به عنوان یکی از ورودی‌‌‌های موتورهای احتراق داخلی، مورد بهره‌برداری قرار گیرند.
بنیان‌گذار مجموعه فابا با بیان اینکه در این نوع نیروگاه‌ها امکان کنترل و مدیریت ورودی نیروگاه وجود دارد، می‌گوید: اگر ضایعات کشاورزی را به عنوان یکی از کلیدی‌ترین و اصلی‌ترین ورودی‌ها در نظر بگیریم، قطعا می‌توان این ضایعات را در فصول مشخصی جمع‌آوری و انبار کرد. پس از آن به راحتی می‌توان در تمام سال جریان یکنواختی از این ضایعات را جهت تامین سوخت به نیروگاه تزریق کرد. این کارشناس صنعت برق به فراهم شدن امکان فعالیت مستمر و 24 ساعته نیروگاه از این طریق اشاره می‌کند و می‌افزاید: این امر علاوه بر اینکه برای سرمایه‌گذار از حیث فراهم شدن امکان برنامه‌ریزی و همچنین تخمین دوره بازگشت سرمایه و سایر محاسبات اقتصادی حائز اهمیت است، می‌تواند نقش این نیروگاه‌ها را در زمان پیک مصرف برق پررنگ‌تر کند.
تجدیدپذیرهای پایدار متکی بر موتورهای احتراق داخلی
زمردی بر این باور است که وزارت نیرو برای جبران ناترازی باید به امکانات تکنولوژیک موجود توجه جدی‌تری داشته باشد. موتورهای گازسوز یا همان احتراق داخلی سنگین قطعا می‌تواند در سبد توسعه سیستم‌های تجدیدپذیر به یک جایگاه تثبیت‌شده دست یابد، چرا که با توجه به قابلیت مدیریت انرژی ورودی قادر است حتی در پیک مصرف هم برق پایدار و امن به شبکه تزریق کند. همچنین توجه حمایتی و حاکمیتی به تحقیق و توسعه در زمینه تولید سوختهای تجدیدپذیر که امروزه در دنیا به سرعت در حال پیشرفت است می‌تواند آینده درخشان‌تری را برای تجدیدپذیرها به تصویر بکشد.
وی تولید هیدروژن را نیز از جمله دیگر امتیازات بهره‌گیری از این نوع موتورها بر‌می‌شمرد و تصریح می‌کند: در حال حاضر با توجه به گستردگی آلاینده‌ها در دنیا، صنعت تولید هیدروژن به تدریج به جایگاهی تثبیت‌شده در کشورهای مختلف به‌ویژه دول توسعه‌یافته دست پیدا کرده است. در این کشورها عمدتا با برق مازاد در ساعت‌‌‌های غیرپیک که تعرفه برق ارزان‌تر است، از آب هیدروژن تولید می‌شود. البته این هیدروژن در ساعت‌‌‌های پیک از طریق موتورهای احتراق داخلی، به تولید برق و حرارت با بهره‌وری بالای 70درصد و آلایندگی صفر، کمک شایانی می‌کند. این اقدام به‌ویژه در مناطق نزدیک به دریا بسیار کارساز بوده و می‌تواند زمینه را برای ذخیره انرژی فراهم کند.
فابا در مسیر توسعه تکنولوژی موتورهای گازسوز
زمردی به ظرفیت تکنولوژیک مجموعه فابا برای ساخت موتورهای گازسوز با سوخت بیومس، هیدروژن و متانول و همین طور تولید سوختهای تجدیدپذیر اشاره می‌کند و می‌گوید: خوشبختانه امروز تکنولوژی و امکانات ساخت موتور احتراق داخلی با سوختهای متنوع در داخل کشور فراهم است. ضمن اینکه با توجه به قیمت‌گذاری دستوری و اقتصادی نبودن قیمت برق و همچنین امکان صادرات برق تجدیدپذیر بر اساس قانون، سرمایه‌گذاران این حوزه می‌توانند روی صادرات برق تولیدی خود نیز حساب کنند.
این مقام مسوول با بیان اینکه مجموعه فابا با در اختیار داشتن فناوری تولید انواع سیستم‌های گازی‌ساز و همچنین طراحی و تولید موتورهای احتراق داخلی با سوختهای متنوع می‌تواند نسبت به صادرات این پکیج اقدام کند، می‌افزاید: با این سیستم می‌توان به صورت پراکنده با استفاده از ضایعات کشاورزی، برق تجدیدپذیر تولید و به شبکه عرضه کرد. در این میان اگر وزارت نیرو به تعهد خود عمل کرده و امکان صادرات و ترانزیت برق تجدیدپذیرها را به شکل مستمر و پایدار فراهم آورد، قطعا تولید برق از این طریق یک تجارت موفق و پرسود برای سرمایه‌گذاران و کشور خواهد شد.
بنیان‌گذار فاباانرژی با یادآوری این نکته که تکنولوژی تبدیل ضایعات کشاورزی به برق در کشور ایجاد شده، تصریح می‌کند: خوشبختانه امروز در فاباموتور، طراحی و نمونه‌سازی‌های مربوط به ساخت موتورهایی که بتوانند بیومس را به گاز قابل اشتعال تبدیل کنند، انجام شده است. در این مسیر ما علاوه بر مهندسی معکوس نمونه‌های موفق خارجی، طراحی و بومی‌سازی آن را نیز پشت سر گذاشته و امروز به یک محصول قابل قبول دست یافته‌ایم.
وی در خصوص چالش‌های پیش روی توسعه این تکنولوژی خاطرنشان می‌کند: مهم‌ترین مساله نگرانی بابت عملکرد وزارت نیرو در انجام تعهدات و قول‌هایی است که به تولیدکنندگان برق تجدیدپذیر در خصوص صادرات برق آنها داشته است. چرا که توسعه این بخش تنها در صورتی امکان‌پذیر خواهد بود که وزارت نیرو اجازه صادرات را به فعالان این حوزه بدهد، حق ترانزیت منطقی و اقتصادی برای انتقال برق آنها در نظر بگیرد و در زمان پیک که مصرف برق بالاست، ترانزیت برق صادراتی تجدیدپذیرها را متوقف نکند. اینها مواردی است که سرمایه‌گذاران را به سرمایه‌گذاری در حوزه تجدیدپذیرها ترغیب می‌کند.
این فعال اقتصادی با تاکید بر اینکه سرمایه‌ها تا زمان واقعی شدن قیمت حامل‌های انرژی، همچنان از صنعت برق گریزان خواهند بود، بیان می‌کند: سرمایه‌های بخش خصوصی در یک فضای شفاف اقتصادی وارد صنعت برق می‌شوند که به نظر می‌رسد ایجاد چنین شرایطی در این صنعت به این زودی‌ها امکان‌پذیر نیست. از این رو تسهیل صدور برق تجدیدپذیر تنها عاملی است که می‌تواند زمینه‌ساز توسعه این بخش شود.
ضرورت‌های تسهیل سرمایه‌گذاری تجدیدپذیرها
محمدحسین غفاری، عضو هیات‌مدیره شرکت پاک انرژی هیرکانیان با اشاره به اینکه دستیابی به انرژی‌های نوین و استفاده از آن برای مصارف خانگی و صنعتی کشور یکی از اهداف پیش‌بینی‌شده در سند چشمانداز 1404 است، می‌گوید: در شرایطی که کشور با ناترازی در تولید و مصرف مواجه بوده و ظرف یکی دو سال اخیر خاموشی‌هایی را در حوزه‌های خانگی و صنعتی تجربه کرده، استفاده از روش‌های نوین در تولید برق می‌تواند تا حد قابل قبولی به رفع این کمبودها و ایجاد پایداری در مسیر تامین برق کشور کمک کند.
وی در ادامه خاطرنشان می‌کند: به‌‌‌رغم اینکه ایران جزو کشورهایی است که بیشترین منابع نفت و گاز را دارد و در نظام انرژی جهانی تاثیرگذار به شمار می‌رود، عدم‌توجه به استفاده از منابع جایگزین برای تامین نیاز روزافزون انرژی کشور، قطعا به از دست رفتن این جایگاه در نظام انرژی منطقه‌‌‌ای و جهانی منجر خواهد شد. بر همین اساس و با توجه به اسناد بالادستی نظیر سند چشمانداز گاز ایران در افق 1420 باید همزمان با بهینه‌‌‌سازی مصرف و سرمایه‌گذاری در بخش تولید، بر توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر تمرکزی جدی داشت، چرا که در صورت عدم‌تولید 25هزار مگاوات انرژی از منابع تجدیدپذیر تا سال 1420، ایران از جایگاه صادرکننده گاز به یک کشور واردکننده جهت رفع نیاز مصرف داخلی خود تبدیل خواهد شد.
غفاری با تاکید بر اینکه بر اساس اعلام شرکت ساتبا تا امروز با اتکا به ظرفیت‌های قانونی نظیر ماده 12 قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر درخواست راه‌اندازی بیش از 30هزار مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر ثبت شده، بیان می‌کند: ضروری است برای حمایت از سرمایه‌گذاران حوزه‌های متعدد تجدیدپذیر، ضمن تامین منابع مالی لازم جهت خرید برق تجدیدپذیرها و نیز اجرای دقیق و روشمند ماده 12 قانون رفع موانع تولید، زمینه را برای صادرات برق تجدیدپذیرها فراهم کند، چراکه قطعا یکی از موثرترین راه‌‌‌های تشویقی جهت ورود سرمایه‌گذاران به این حوزه صادرات برق است.
این فعال اقتصادی به دستور مستقیم وزیر نیرو و قول مساعد ساتبا برای تدوین آیین‌نامه‌های مربوط به سازماندهی صادرات برق تجدیدپذیرها اشاره می‌کند و می‌افزاید: تا امروز با وجود ظرفیت سرشار تجدیدپذیرها و نیز سیاست‌‌‌های کلی زیست محیطی ابلاغی مقام معظم رهبری و همچنین قوانین برنامه پنج‌ساله پنجم و ششم توسعه کشور در خصوص تولید حداقل5درصد از برق کشور از منابع تجدیدپذیر و پاک، حرکت کشور در استفاده از این موهبت خدادادی به شکل محسوسی با چالش روبه‌‌‌رو بوده که این امر بیش از هر چیز ناشی از چرخه معیوب اقتصادی صنعت برق در کشور است. از آنجا که اصلاح این چرخه امری زمان‌بر محسوب می‌شود، قطعا تسهیل روند صادرات برق تجدیدپذیر می‌تواند بسیار کارساز واقع شود.
گلستان، پایلوت اول برای تولید برق از ضایعات کشاورزی
غفاری نیز با اشاره به روند افزایش قیمت حامل‌های انرژی و همچنین سطح آلایندگی آنها، تصریح می‌کند: ظرفیت‌های قابل‌توجهی برای استفاده از ضایعات کشاورزی در کشور به‌ویژه استان‌های شمالی وجود دارد و ضروری است که برای بهره‌مندی جامع از این ظرفیت سرمایه‌گذاری شود. این اقدام به این دلیل که هزینه دفع ضایعات کشاورزی را به شدت کاهش می‌دهد و زمینه را برای تولید برق تجدیدپذیر و پاک فراهم می‌کند، می‌تواند منافع ملی کشور را نیز تامین کند.
عضو هیات‌مدیره شرکت پاک انرژی هیرکانیان با بیان اینکه استان گلستان جزو مناطقی است که استفاده از ضایعات کشاورزی می‌تواند نقشی موثر در تامین برق استان داشته باشد، تصریح می‌کند: با توجه به ظرفیت سرشار استان گلستان در حوزه کشاورزی و میزان بالای ضایعات، شرکت پاک انرژی هیرکانیان، سرمایه‌گذاری در حوزه تولید برق از طریق موتورهای احتراق داخلی با سوخت بیومس را در دستور کار خود قرار داده تا اولین نیروگاه تجدیدپذیر این حوزه را در استان گلستان فعال کند.
وی در ادامه می‌افزاید: بر اساس اعلام نماینده مردم گرگان و آق‌‌‌قلا، این استان طی یکی دو سال آینده برای تامین آب و برق با مشکل مواجه است و وضعیت بحرانی خواهد داشت و این مساله از ضرورت تامین برق و آب استان گلستان از محل منابع نوین انرژی خبر می‌دهد. بنابراین بهره‌گیری از ضایعات کشاورزی برای تولید برق گامی است که باید در راستای رفع نیازهای استان برداشته شود.
ظرفیت‌های صادراتی برق تجدیدپذیر در گلستان
غفاری هزینه قابل‌توجه موردنیاز برای دفع ضایعات کشاورزی و همچنین آلایندگی آنها در سطح استان را یادآوری می‌کند و می‌گوید: علاوه بر اینکه با استفاده از موتورهای گازسوزی که خوشبختانه تکنولوژی ساخت آنها در داخل کشور وجود دارد، می‌توان تا حد قابل‌توجهی کمبود برق استان را برطرف کرد، امکان صادرات برق تولیدی این موتورها هم فراهم است. چرا که استان گلستان همجوار ترکمنستان بوده و همکاری تجاری خوبی با قزاقستان دارد.
این کارشناس صنعت برق بر این باور است که از این موقعیت جغرافیایی می‌توان جهت صادرات برق، ارزآوری و ایجاد ارزش افزوده برای کشور بهره برد و بر همین اساس تصریح می‌کند: این اقدام از طریق دیپلماسی اقتصادی که قاعدتا در سطح اتاق‌های بازرگانی دو کشور پی‌ریزی می‌شود، قابلیت عملیاتی شدن دارد. در واقع سرمایه‌گذارانی که به حوزه تولید برق تجدیدپذیر به‌ویژه از محل ضایعات کشاورزی روی می‌آورند می‌توانند از ظرفیت صادراتی این منطقه نیز بهره‌مند شوند.
عضو هیات‌مدیره شرکت پاک انرژی هیرکانیان در خصوص دلایل سرمایه‌گذاری این شرکت در حوزه تولید برق بیومس توضیح می‌دهد: استان گلستان به واسطه ضایعات قابل‌توجه کشاورزی و همچنین نیاز شدید به برق به عنوان پایلوت این سرمایه‌گذاری در نظر گرفته شده است. ضمن اینکه ظرفیت‌های صادراتی این استان هم از اهمیت بسیاری برخوردار است. کلیدی‌ترین مساله این است که وزارت نیرو به تعهدات و وعده‌های خود پایبند باشد و صادرات برق تجدیدپذیرها را محدود نکند.
وی تاکید می‌کند: اصلی‌ترین دغدغه سرمایه‌گذارانی که به حوزه تجدیدپذیر وارد می‌شوند، تولید برق و حفظ منابع کشور است. دستیابی به این اهداف در گرو تسهیل سرمایه‌گذاری و جلوگیری از مانع‌تراشی برای آنها و در نهایت زمینه‌سازی برای بازگشت منطقی سرمایه‌های آنها در یک بازه زمانی مشخص است. قطعا صادرات می‌تواند یک عامل موثر در توسعه سرمایه‌گذاری‌های حوزه تجدیدپذیر باشد.
غفاری در پایان با تاکید بر لزوم بهره‌گیری از تکنولوژی‌های ساخت داخل برای به فعلیت رساندن ظرفیت‌های بالقوه کشور، بیان می‌کند: ایران جزو معدود کشورهایی است که تکنولوژی و توان ساخت موتورهای گازسوز را دارد و قادر است ورودی این موتورها را به فراخور نیاز تغییر دهد. عدم‌استفاده و بی‌توجهی به چنین ظرفیتی، قطعا با اهداف کلان کشور در حمایت از ساخت داخل و خودکفایی منافات جدی دارد. سرمایه‌گذاری در این حوزه‌ها قطعا علاوه بر تسهیل تامین برق پاک، منافع ملی کشور را نیز تامین خواهد کرد.
