آمار عجیب یارانه پنهان انرژی برق در ایران

بر اساس آخرین مطالعات و بررسی‌‌های انجام شده، دولت‌ها در ایران سالانه حدود ۸۰ میلیارد دلار، برای حامل‌‌های انرژی پرداخت می‌کنند که حدود ۶۰ درصد تولید ناخالص داخلی و بیش از چهار برابر بودجه عمومی‌‌ را در بر می‌گیرد.

با توجه به این آمار و ارقام، ایران با اختصاص بیش از ۶/ ۸۴ درصد یارانه به حامل‌‌های انرژی، رتبه دوم جهان را در نرخ پرداخت یارانه به حامل‌‌های انرژی به خود اختصاص داده است.

این آمار نشان می‌دهد، در ایران برای هر شهروند حدود ۲۵ میلیون تومان یارانه پنهان پرداخت می‌شود و جالب اینکه تنها ۷۰۰ هزار تومان از این مبلغ به ازای هر نفر به پایین‌‌ترین دهک درآمدی می‌‌رسد و بخش عمده آن توسط اقشار ثروتمند مصرف می‌شود.

همان‌طور که اشاره شد پرداخت بی‌‌رویه و بی‌‌ضابطه یارانه پنهان تبعات بسیار سنگینی برای اقتصاد کشور داشته است که از جمله آن می‌توان به افزایش تورم، مصرف بی‌‌رویه انرژی و نابرابری در بهره‌‌برداری از یارانه‌های پنهان اشاره کرد.

در میان همه حامل‌‌های انرژی شرایط برای صنعت برق نیز چندان مساعد ارزیابی نمی‌شود و دولت‌ها در همه سال‌های گذشته مبالغ بسیار زیادی را به صورت یارانه پنهان به مشترکان پرداخت کرده‌‌اند.

ارزیابی‌‌های دقیق حکایت از آن دارد که به صورت تقریبی وزارت نیرو سالانه حدود ۹۱۷ هزار تومان به صورت میانگین به هر مشترک خانگی یارانه انرژی پرداخت می‌کند؛ رقمی قابل تامل که البته می‌‌دانیم بخش بسیار زیادی از آن به مشترکان پرمصرف تعلق پیدا می‌کند و اکثریت شهروندان جامعه به ویژه اقشار کم‌‌درآمد عملا بهره چندانی از این یارانه نمی‌‌برند.

همچنین طبق آمار موسسه IEA در سال ۲۰۲۰ ایران با پرداخت ۳۰ میلیارد دلار یارانه انرژی بالاتر از چین و عربستان در رتبه اول تخصیص یارانه انرژی در جهان قرار دارد که از این میان بیش از ۱۲ میلیارد دلار یارانه به انرژی برق اختصاص دارد.

این وضعیت سبب شد تا مجلس در بودجه سال ۱۴۰۰ به موضوع ورود کرده و دولت سیزدهم با تصویب یک آیین‌‌نامه نسبت به تغییر شرایط به سود اقشار کم‌‌درآمد و نیز جلوگیری از پرداخت یارانه پنهان و مازاد بر الگوی مصرف به مشترکان پرمصرف اقدام کند.

بر اساس آیین‌نامه‌‌ای که در تاریخ ۵ دی ماه سال جاری به تصویب هیات وزیران رسید، مقرر شد وزارت نیرو تعرفه مشترکان خانگی بالاتر از الگوی مصرف را تا یک و نیم برابر، تا دو برابر و مصارف بیش از دو برابر به ترتیب با ضریب ۵/ ۱، ۵/ ۲ و ۵/ ۳ برابر هزینه تامین برق محاسبه و دریافت کند.

نکته دیگر آنکه در تعرفه‌های جدید بیش از ۷۵ درصد مشترکان به واسطه مصرف برق در چارچوب الگوی مصرف، مشمول آن نخواهند شد و تنها مشترکان پرمصرف را هدف قرار داده، تا ضمن پرهیز از پرداخت یارانه بی‌‌ضابطه به آنها، منابع حاصل از این محل را به یارانه پنهان اقشار کم‌‌درآمد و نیز مشترکان کم مصرف بیفزاید.

به نظر می‌‌رسد با اقدام الزام مشترکان خانگی به رعایت مصرف برق تا سقف الگوهای بومی مصرف برق مناطق مختلف، علاوه بر اینکه شاهد نظم و نسق بخشیدن به نحوه توزیع یارانه انرژی برق در کشور خواهیم بود، بخش قابل توجهی از مصارف بی‌‌رویه مشترکان پرمصرف به دلیل حذف یارانه دریافتی کاهش خواهد یافت و مجموع این تحولات نقش موثری در پایداری انرژی برق خواهد داشت.