در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» عنوان شد
افزایش راندمان نیروگاه‌ها در دام بوروکراسی
قرار گرفتن ایران در رتبه چهاردهم دنیا از نظر ظرفیت تولید برق، بیش از هر چیز حاصل مشارکت موثر دولت با بخش‌های خصوصی و عمومی برای احداث نیروگاه‌های جدید و توسعه نیروگاه‌های موجود است. به‌رغم اینکه به دلیل مشکلات مالی گسترده و کمبود شدید نقدینگی روند سرمایه‌گذاری در صنعت برق به ویژه حوزه نیروگاهی کاهش یافته، اما همچنان ایران ظرفیت‌های گسترده و قابل توجهی برای افزایش ظرفیت تولید از مسیر احداث نیروگاه‌های جدید، تبدیل نیروگاه‌های گازی به سیکل ترکیبی، افزایش راندمان نیروگاه‌های فعلی و توسعه تجدیدپذیرها دارد.
مساله ای که نباید از آن چشم پوشید این است که نیروگاه‌های فعال کنونی که روزهای سخت تابستان را پشت سر گذاشته و حالا دغدغه پیک زمستانی را دارند، ناگزیرند برای یکی دو سال بحرانی پیش‌رو، برنامه‌ریزی‌های دقیقی داشته باشند.
نیروگاه زاگرس کوثر؛ از ابتدا تاکنون
مدیرعامل و نایب رئیس هیات‌مدیره شرکت تولید و مدیریت نیروگاه زاگرس کوثر درباره فعالیت‌های این مجموعه می‌گوید، نیروگاه زاگرس کوثر، بخش هلدینگ برق سازمان اقتصادی کوثر است که مجموعه اقتصادی بنیاد شهید محسوب شده و یک مجموعه نهادی است. اولین واحدهای این نیروگاه در سال ۱۳۸۹ وارد مدار شد و به فاصله یک سال سایر واحدهای آن هم به مدار متصل شدند. در ابتدا برنامه‌ریزی‌های ابتدایی برای احداث نیروگاه زاگرس کوثر در قالب واحدهای سیکل ترکیبی انجام شده بود، اما در نهایت چهار واحد این نیروگاه که در آن زمان متعلق به دولت بود در قالب نیروگاه گازی راه‌اندازی شد و متاسفانه بخش سیکل ترکیبی نیروگاه احداث نشد.
محمد جعفری اناری، از واگذاری نیروگاه به بنیاد شهید در قالب رد دیون به خانواده شهدا در ماه‌های پایانی سال ۹۱ خبر داده و اعلام می‌کند: به مدت دو سال پس از واگذاری نیروگاه به بنیاد شهید، بهره‌برداری از آن توسط مجموعه دیگری انجام می‌شد و شرکت تولید و مدیریت نیروگاه زاگرس کوثر، کار خود را به صورت رسمی از سال ۹۴ آغاز کرد و بهره‌برداری از نیروگاه را عهده‌دار شد. پس از آن برنامه‌های نیروگاه را مطابق برنامه‌های دولت، بر محور راه‌اندازی واحدهای تولید برق حرارتی و تجدیدپذیر متمرکز و دو مجموعه مستقل به همین منظور تاسیس کرد.
توسعه محور، شفاف و موثر در تولید
مدیرعامل نیروگاه زاگرس کوثر در ادامه به لزوم شفاف‌سازی و مردمی‌شدن مجموعه‌های نهادی طبق نظر مقام معظم رهبری اشاره می‌کند و می‌گوید: بر اساس همین سیاست، عرضه ۵درصد از سهام نیروگاه زاگرس در فرابورس از سال ۹۷ کلید خورد. در طول دو، سه سال اخیر قریب به ۲۵درصد سهام نیروگاه در بورس عرضه شده و تقریبا ۷۵درصد از سهام آن در دست سازمان اقتصادی کوثر باقی مانده است. حضور در بورس زمینه را برای شفاف‌سازی همه مبادلات و شاخص‌های اقتصادی شرکت فراهم می‌کند و ما بر این اساس عملکردی روشن و قابل ارزیابی داریم.
جعفری با بیان اینکه وزارت نیرو سالانه نیروگاه‌ها را بر اساس شاخص‌های مختلف ارزیابی کرده و به آنها امتیاز می‌دهد، تصریح می‌کند: نیروگاه زاگرس هر سال در این ارزیابی‌ها، رتبه نخست تا پنجم را کسب می‌کند و همواره جزو پنج نیروگاه برتر کشور است. نکته دیگر اینکه موقعیت جغرافیایی این نیروگاه یکی از مزیت‌های مهم و قابل اتکای آن است. در حقیقت قرار گرفتن آن در استان کرمانشاه و اتصال مستقیم آن به خط انتقال استان دیاله عراق، نیروگاه زاگرس را به یکی از عوامل موثر در توسعه صادرات برق به عراق تبدیل کرده است.
وی عدم امکان صادرات مستقیم برق توسط نیروگاه‌ها را یادآور شده و اذعان می‌کند: عمده برقی که به عراق صادر می‌شود در نیروگاه زاگرس تولید شده و عملا به‌رغم قرار گرفتن بار تولید روی دوش این نیروگاه، در نهایت صادرات توسط دولت انجام می‌گیرد. به هر حال به دلیل همین موقعیت جغرافیایی و ایفای نقش در تولید و صادرات برق، ضریب بهره‌برداری نیروگاه را به شکل قابل قبولی افزایش داده و آن را نسبت به بسیاری از نیروگاه‌های کشور متمایز کرده است.
۱۴۰۰، سال توسعه پرشتاب
مدیرعامل شرکت تولید و مدیریت نیروگاه زاگرس کوثر عضو سندیکای تولیدکنندگان برق، در خصوص برنامه‌های توسعه‌‌ای این شرکت در طول سال ۱۴۰۰، خاطرنشان می‌کند: یکی از برنامه‌های ما، تبدیل واحدهای گازی نیروگاه به سیکل ترکیبی است. متاسفانه به‌رغم پیگیری‌های گسترده انجام شده ظرف ۵ سال گذشته، ما همچنان برای پیشبرد این برنامه با مشکلاتی مواجهیم. این در حالی است که تبدیل نیروگاه‌های گازی به سیکل ترکیبی باید بر اساس ماده ۱۲ قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر، تسهیل شود اما باز هم با این حال این امر پروسه ای زمانبر و پرچالش است.
وی با اشاره به مسوولیت شرکت مادرتخصصی تولید برق حرارتی برای صدور مجوزهای لازم به منظور تبدیل وضعیت نیروگاه‌های گازی به سیکل ترکیبی، عنوان می‌کند: با مدیران ارشد شرکت مادرتخصصی تولید برق حرارتی جلسات متعددی داشتیم که در نهایت به امضای تفاهم‌نامه همکاری بین دو مجموعه برای تبدیل واحدهای گازی نیروگاه زاگرس کوثر به سیکل ترکیبی منجر شد. در حال حاضر هم اقدامات اولیه انجام شده، مجوز محیط‌زیست، مجوز اتصال به شبکه و مجوز پدافند غیرعامل اخذ شده و مناقصه مربوط به انتخاب پیمانکار هم برگزار شده است.
جعفری در خصوص روند فعالیت‌های انجام شده برای تبدیل واحدهای این نیروگاه به سیکل ترکیبی این‌گونه توضیح می‌دهد: در گام اول مناقصه به صورت بین‌المللی برگزار شد، اما به دلیل تحریم‌ها عملا باید به شرکت‌های داخلی اتکا می‌کردیم. به همین دلیل مناقصه بار دیگر با شرکت‌ها و پیمانکاران ایرانی برگزار و به امضای یک قرارداد EPC با مپنا منجر شد. در حال حاضر حتی بانک عامل هم مشخص شده، اما کار به دلیل عدم اخذ مجوزهای شورای عالی اقتصاد توسط وزارت نیرو و مادرتخصصی برق حرارتی، متوقف مانده است. تفاهم‌نامه امضا شده هم متاسفانه پس از چند بار تمدید، به دلیل عدم پیشبرد امور کنسل شد.
تبدیل نیروگاه‌های گازی به سیکل ترکیبی در بن بست وزارت نیرو
جعفری مشکلات پیش‌روی نیروگاه‌ها به ویژه برای تغییر وضعیت از گازی به سیکل ترکیبی را پرتعداد برمی‌شمارد و می گوید: این مشکلات نه تنها برای ما بلکه برای همه نیروگاه‌هایی که برنامه مشابهی در این خصوص داشته‌اند، رخ داده و عدم امضای حتی یک قرارداد بیع متقابل بین نیروگاه‌ها و شرکت مادرتخصصی تولید برق حرارتی در طول ۵ سال اخیر، گواه همین مساله است. به همین دلیل است که روند تبدیل نیروگاه‌های گازی به سیکل ترکیبی در کشور یا متوقف مانده یا بسیار کند بوده است.
وی در ادامه می‌افزاید: بر اساس برنامه پنجم توسعه، واحدهای ۹ نیروگاه باید تبدیل به سیکل ترکیبی می‌شد. به‌رغم اینکه بخشی از کار هر یک از این نیروگاه‌ها انجام شده، اما همچنان بخش بزرگی از کار احداث و راه‌اندازی واحدهای سیکل ترکیبی آنها به نتیجه نرسیده که نیازمند تسهیل‌گری قانونی از سوی وزارت نیرو و برق حرارتی است.
مدیرعامل نیروگاه زاگرس کوثر به عدم امضای قراردادهای جدید از سال ۹۴ اشاره می‌کند و می‌گوید: همین مساله سبب شد که ظرفیت بسیار بالای موجود برای افزایش تولید و راندمان از مسیر تبدیل نیروگاه‌های گازی به سیکل ترکیبی عملا از دست برود. ما از این طریق هنوز هم می‌توانیم راندمان نیروگاه‌ها را تا ۵۰ درصد افزایش داده که برابر با ۷هزار و ۵۰۰ مگاوات نیروگاه جدید را به ظرفیت تولید برق کشور بیفزاییم.
وی وقوع خاموشی‌ها از زمستان سال گذشته را یادآور شده و تصریح می‌کند: تا پیش از آن تامین برق امن و پایدار چنان به صورت مستمر انجام می‌شد که همه مردم به دسترسی آسان به برق باکیفیت خو گرفته بودند. ولی امروز شرایط برای صنعت برق بسیار متفاوت است، چرا که نه تنها پیک تابستانی، بلکه پیک مصرف گاز در زمستان هم برای صنعت برق تبدیل به یک دغدغه شده است.
جعفری با اشاره به قطع سهمیه گاز نیروگاه‌ها از اواخر پاییز و در طول پیک زمستانی سال ۱۳۹۹، خاطرنشان می‌کند: در آن مقطع زمانی بسیاری از نیروگاه‌ها ناگزیر به استفاده از سوخت دوم (مایع) شدند. سوخت دوم نیروگاه‌های گازی، گازوئیل است. در حال حاضر همه نیروگاه‌ها با توجه به ظرفیتشان، مخازنی برای ذخیره سوخت مایع دارند. نیروگاه زاگرس هم سه مخزن در مجموع ۱۰۰ میلیون لیتری برای ذخیره‌سازی گازوئیل دارد. سال گذشته ما ۱۰۰ میلیون لیتر ذخیره‌سازی داشتیم که پس از قطع گاز ناگزیر به استفاده از آن شدیم. برای امسال اما اگر گازوئیل مورد نیاز نیروگاه‌ها تامین نشود، در پیک زمستانی با مشکلات جدی مواجه می‌شویم.
وی مصرف گازوئیل نیروگاه زاگرس را ۳میلیون تا ۳میلیون و ۵۰۰ لیتر در روز عنوان کرده و می‌افزاید: از آنجا که گازوئیل با حجم بالا معمولا در اختیار ما قرار نمی‌گیرد، ناگزیریم پیش از فصل سرما برای پر کردن مخازن نیروگاه برنامه‌ریزی کنیم. سال گذشته حتی پس از قطع گاز و اتمام موجودی مخازن، مسوولان استانی از استاندار و برق منطقه‌ای و شرکت‌های نفت منطقه، همکاری و کمک شایانی برای تامین سوخت نیروگاه داشتند. امیدواریم که امسال با مشکل کمبود و قطع گاز مواجه نشویم و در صورتی که این اتفاق رخ داد، همه ارگان‌های مرتبط با نگاهی کلان و فرابخشی، به حل این مشکل و تامین برق پایدار برای مردم کمک کنند.
