آفت قاچاق لامپ‌های بی‌کیفیت
بر این اساس لامپ‌های پربازده به‌عنوان راهکاری برای مدیریت مصرف به ویژه در بخش خانگی مورد توجه قرار گرفت. این نوع لامپ‌ها عمدتا در قالب محصولات متعدد به‌تدریج جایگزین لامپ‌های التهابی شد. اولین بار لامپ‌های کم‌مصرف با بازدهی ۵ برابری و عمری ۱۰ برابری از اواسط دهه ۷۰ شمسی جای لامپ‌های رشته‌ای متداول را در بازار گرفتند و تولیدکنندگان این کالا در مدت کوتاهی با اتکا به یارانه‌ای که از سوی وزارت نیرو به این کالاها اختصاص یافت، رشد کردند و این‌گونه لامپ‌ها نفوذ خوبی در بین مصرف‌کنندگان پیدا کرد.
البته صنعت روشنایی در طول سال‌های پس از آن به دستاوردهای جدیدی دست یافت به‌طوری که از ۱۰ سال پیش به تدریج مدل جدیدی از لامپ‌ها که اقتصادی‌تر با طول عمر و روشنایی بیشتر هستند، وارد بازار شده و لامپ‌های کم‌مصرف را از دور رقابت خارج کردند. لامپ‌های ال‌ای‌دی با بازدهی دو برابری نسبت به لامپ‌های کم‌مصرف و مصرف یک‌دهم لامپ‌های رشته‌ای امروز با بیشترین استقبال از سوی مصرف‌کنندگان مواجه هستند.
در این میان سهم تولیدکنندگان داخلی از بازار این نوع لامپ‌ها تا دو سال پیش که واردات انواع خارجی آنها آزاد بود، کم شده و عرضه برای آنها بسیار دشوار بود. نکته بسیار کلیدی این بود که بسیاری از مصرف‌کنندگان بدون آگاهی نسبت به شاخصه‌های کیفی از جمله میزان نوردهی و افت آن در طول زمان، تنها با در نظر گرفتن بهای کالا، نسبت به خریداری آن اقدام می‌کردند. با این رویکرد عمدتا لامپ‌های وارداتی بدون کیفیت برنده بازار بودند. به این ترتیب علاوه بر اینکه کالای بی‌کیفیت در اختیار مردم قرار می‌گرفت، منابع ارزی کشور هم برای واردات کالایی به هدر می‌رفت که صنعتگران داخلی قادر به تولید نوع باکیفیت آن بودند.
این در حالی است که در همان زمان هم تولیدکنندگان داخلی قادر به ساخت لامپ‌های با کیفیت و طول عمر و بازدهی بالا بودند، اما در حوزه قیمت‌ها با رقابت نابرابر مواجه بودند. با ایجاد محدودیت در واردات لامپ، به تدریج بازار این کالا در اختیار صنعتگران داخلی قرار گرفت. مساله‌ای که در این بین نباید از نظر دور داشت این است که وقتی از یکسو کالایی در کشور با کیفیت بالا تولید می‌شود و از سوی دیگر با کمبود منابع ارزی مواجهیم، چرا باید ارز موجود در کشور را صرف واردات کالاهای مشابه بی‌کیفیت کنیم.
به‌طور قطع ما از رقابت با تولیدات خارجی باکیفیت در بازار ایران استقبال می‌کنیم اما مساله اینجاست که در غالب موارد لامپ‌های وارداتی، فاقد استاندارد و کیفیت لازم هستند. یک لامپ ایرانی با کیفیت اگرچه ممکن است نسبت به نوع وارداتی ارزان‌قیمت، ۲۰ تا ۳۰ درصد گران‌تر باشد اما بدون تردید طول عمر آن حداقل ۵ تا ۶ برابر است که مانع از هدر رفتن منابع ارزی کشور می‌شود.
یکی از مهم‌ترین چالش‌های پیش‌روی تولیدکنندگان این حوزه، افزایش قیمت مواد اولیه متاثر از جهش‌های ارزی است. اگرچه در نهایت قیمت‌ها توسط تولیدکنندگان و بر اساس شاخص‌های اقتصادی معمول انجام می‌شود اما افزایش قیمت علاوه بر اینکه سازندگان را ناگزیر می‌کند محصولات‌شان را با سود اندک و گاه حتی با زیان بفروشند، توان خرید مشتریان ما را نیز کاهش می‌دهد و ممکن است آنها را به سمت انتخاب محصولات ارزان قیمت و بی‌کیفیت سوق دهد.
در طول دهه اخیر عمده سال‌ها با عناوین اقتصادی و به منظور حمایت از ساخت داخل و محصولات ایرانی نام‌گذاری شده است. اجرای صحیح قانون منع واردات کالاهایی که مشابه داخلی دارند در طول این سال‌ها تا حد زیادی از ظرفیت‌های این صنایع صیانت می‌کرد اما متاسفانه در حوزه لامپ و روشنایی در طول سال جاری شاهد واردات محصولات خارجی بی‌کیفیتی بودیم که به شرکت‌های داخلی آسیب زیادی زد.
یکی دیگر از مشکلات سازندگان لامپ، موانع موجود برای تامین مواد اولیه است. ساخت لامپ‌های LED، یک صنعت نوظهور و های‌تک است که عمده مواد اولیه آن از خارج وارد می‌شود. هر چند بخشی از نهاده‌های آن به تدریج در حال داخلی‌سازی است اما به هر حال ما ناگزیر به وارد کردن بخشی از مواد اولیه محصولات خود هستیم که متاسفانه به دلیل تحریم‌ها و افزایش قیمت ارز با چالش‌های جدی مواجه است. در شرایط کنونی تامین منابع ارزی و عدم تخصیص ارز، حتی قیمت‌گذاری محصولات را هم برای ما دشوار کرده است. علاوه بر افزایش هزینه‌های تولید، کندی روند ترخیص مواد اولیه از گمرک، قطعی سیستم و بوروکراسی در این سازمان هم به یک مشکل جدید برای ما تبدیل شده است.
نکته کلیدی که نباید از نظر دور داشت این است که حفظ ظرفیت‌های تولید در شرایط کنونی کشور بسیار حیاتی است. در حقیقت دولت و در راس آن وزارت صمت باید از تولیدکنندگانی که محصولات استاندارد و باکیفیت تولید می‌کنند، حمایت کند. این سیاست‌های حمایتی می‌تواند در قالب کاهش بوروکراسی و مانع‌تراشی سازمان‌هایی مانند گمرک، تخصیص ارز و تسهیل تامین مواد اولیه و همچنین کنترل واردات و قاچاق محصولات بی‌کیفیت خارجی تعریف و پیاده‌سازی شود.
به علاوه نباید این نکته را هم فراموش کنیم که توسعه صنایع در گرو رشد سرمایه‌گذاری در آنهاست و این امر تنها در گرو ایجاد اطمینان برای سرمایه‌گذاران در قالب سیاست‌های حمایتی و تسهیل‌گرانه امکان‌پذیر است. تولیدکنندگان انواع لامپ و روشنایی همگی از فعالان بخش خصوصی هستند و تداوم حضور و سرمایه‌گذاری آنها در این صنعت، مستلزم حمایت منطقی و اصولی از آنهاست. تاکید من این است که دولت در کنار ایجاد زمینه‌های رقابت سالم و برابر با کالاهای باکیفیت خارجی، از ورود و قاچاق لامپ‌های خارجی بی‌کیفیت جلوگیری کند. بدون شک این روش، بهترین راهکار برای حمایت از سازندگان داخلی است.
