اثر ترسالی بر حوضه‌های آبریز

مقایسه وضعیت بارندگی تجمعی حوضه‌های آبریز درجه یک کشور از اول مهر تا روز ۱۸ فروردین سال آبی ۹۸-۹۷ نسبت به سه دوره «سال آبی گذشته»، «میانگین ۱۱ ساله» و «میانگین ۵۰ ساله» مورد بررسی قرار گرفته است. کارنامه بارندگی‌های ۱۹۷ روز ابتدایی سال آبی جاری حاکی از آن است که میزان بارندگی‌ها نسبت به سال آبی گذشته با تغییرات محسوسی همراه بوده است. مطابق بررسی‌های انجام شده تمام ۶ حوضه اصلی و درجه یک کشور در مقایسه با میزان بارندگی‌های سال گذشته رشد ریزش‌های جوی را تجربه کرده‌اند. در این میان سه حوضه «مرزی شرق»، «خلیج‌‌فارس و دریای عمان» و «فلات مرکزی» در مدت زمان مذکور نسبت به سال آبی گذشته بیشترین میزان بارندگی‌ها را به نام خود ثبت کرده‌اند. ارزیابی‌ها نشان می‌دهد حوضه «مرزی شرق» با ثبت ۳/ ۶۸ میلی‌متر بارش از ابتدای سال آبی تا ۱۸ فروردین ماه جاری، نسبت به مدت زمان مشابه سال قبل رشد قابل‌توجه ۲۸۴ درصدی را تجربه کرده است.

اما حوضه «خلیج‌فارس و دریای عمان» نیز در زمره حوضه‌هایی قرار دارد که رشد بالایی را نسبت به میزان بارندگی‌ها در سال آبی گذشته به نام خود ثبت کرده است. این حوضه درجه یک با ثبت ۱/ ۴۹۲ میلی‌متر بارندگی در ۱۹۷ روز ابتدایی سال آبی جاری، توانسته نسبت به دوره مشابه سال آبی ۹۷-۹۶ رشد ۲۴۸ درصدی را در کارنامه خود ثبت کند. «فلات مرکزی» سومین حوضه آبریز اصلی است که پس از حوضه‌های آبریز «مرزی شرق» و «خلیج‌فارس و دریای عمان» بارندگی‌های قابل‌توجهی در سال آبی جاری داشته است. بر این اساس این حوضه از اول مهر تا ۱۸ فروردین ماه امسال ۸/ ۱۷۲ میلی‌متر بارندگی را ثبت کرده که نسبت به مدت زمان مشابه سال آبی گذشته، رشد ۲۳۰ درصدی را نشان می‌دهد. در سایر حوضه‌های آبریز درجه یک نیز ریزش‌های جوی نسبت به مدت زمان مشابه سال آبی گذشته در مدار صعودی قرار داشته‌اند. آمارها نشان می‌دهد میزان بارندگی‌ها در ۱۹۷ روز ابتدایی سال آبی جاری در حوضه‌های اصلی «قره‌قوم»، «دریای خزر» و «دریاچه ارومیه» نسبت به مدت زمان مشابه در سال آبی ۹۷-۹۶ به ترتیب رشد ۱۵۰ درصدی، ۶۹ درصدی و ۵۵ درصدی را در کارنامه خود ثبت کرده‌اند.

اما بارندگی‌های ۱۹۷ روز ابتدایی سال آبی جاری در مقایسه با میانگین ۱۱ ساله با چه تغییر و تحولاتی همراه بوده است؟ مطابق آمارهای منتشر شده از سوی «دفتر مطالعات پایه منابع آب شرکت مدیریت منابع آب ایران» در مدت زمان مذکور سه حوضه آبریز درجه یک «خلیج‌فارس و دریای عمان»، «دریاچه ارومیه» و «فلات مرکزی» نسبت به میانگین ۱۱ ساله با بیشترین رشد ریزش‌های جوی مواجه بوده‌اند. البته در سه حوضه اصلی دیگر هم رشد بارش‌ها ثبت شده است. داده‌های آماری حاکی از آن است که حوضه «خلیج‌فارس و دریای عمان» به‌عنوان پیشتاز بارندگی‌ها، توانسته با ثبت ۱/ ۴۹۲ میلی‌متر بارش در ۱۹۷ روز ابتدایی سال آبی جاری، نسبت به میانگین ۱۱ ساله رشد ۹۶ درصدی را از آن خود کند. «دریاچه ارومیه» هم با ثبت ۹/ ۴۰۳ میلی‌متر بارش در مدت زمان مذکور توانسته در مقایسه با میانگین ۱۱ ساله، رشد ۷۸ درصدی را در کارنامه خود به ثبت برساند. حوضه آبریز درجه یک «فلات مرکزی» هم با ثبت ۸/ ۱۷۲ میلی‌متر بارش در ۱۹۷ روز ابتدایی سال آبی جاری، نسبت به میانگین ۱۱ ساله رشد قابل‌توجه ۵۴ درصدی را تجربه کرده است. در سایر حوضه‌های آبریز درجه یک نیز ریزش‌های جوی نسبت به میانگین ۱۱ ساله در مدار رشد قرار داشته‌اند. ارزیابی‌ها نشان می‌دهد میزان بارندگی‌ها در حوضه‌های اصلی «دریای خزر»، «قره‌قوم» و «مرزی شرق» نسبت به میانگین ۱۱ ساله، به ترتیب رشد ۵۳ درصدی، ۵۱ درصدی و بدون تغییر را در کارنامه خود ثبت کرده‌اند.

مطابق آمارها همچنین بارندگی‌های ۱۹۷ روز ابتدایی امسال نسبت به میانگین ۵۰ ساله با تغییراتی همراه بوده است. ارزیابی‌ها حاکی از آن است که در مدت زمان مورد بررسی پنج حوضه آبریز نسبت به متوسط ۵۰ ساله، رشد بارش‌ها را تجربه کرده‌اند و تنها حوضه «مرزی شرق» به نسبت میانگین ۵۰ ساله افت ۱۸ درصدی را ثبت کرده است. در این میان سه حوضه «دریاچه ارومیه»، «خلیج‌فارس و دریای عمان» و «دریای خزر» صدرنشینان رشد بارش‌ها نسبت به میانگین ۵۰ ساله به شمار می‌روند. آمارها نشان می‌دهد حوضه «دریاچه ارومیه» با ثبت ۹/ ۴۰۳ میلی‌متری بارندگی‌ها در ۱۹۷ روز ابتدایی سال آبی ۹۸-۹۷ نسبت به میانگین ۵۰ ساله رشد ۷۱ درصدی را ثبت کرده است. «خلیج‌فارس و دریای عمان» نیز در دایره حوضه‌هایی قرار گرفته‌ که بارندگی‌هایش نسبت به میانگین ۵۰ ساله رشد چشمگیری را از سر گذرانده است. این حوضه درجه یک با ثبت ۱/ ۴۹۲ میلی‌متر بارندگی از اول مهر تا ۱۸ فروردین ماه امسال، نسبت به میانگین ۵۰ ساله رشد ۵۵ درصدی را در کارنامه خود ثبت کرده است. همچنین «دریای خزر» به‌عنوان سومین پیشتاز در ثبت بارندگی‌ها در مقایسه با میانگین ۵۰ ساله، توانسته رشد ۵۳ درصدی را به ثبت برساند.

جزئیات بارندگی‌ها در سایر حوضه‌ها

اما وضعیت بارندگی‌های تجمعی حوضه‌های آبریز درجه (۲) کشور از اول مهر تا ۱۸ فروردین ماه امسال چگونه بوده است؟ در حوضه «دریای خزر» که هفت حوضه «ارس»، «تالش، مرداب انزلی»، «سفیدرود بزرگ»، «رودخانه‌های بین سفیدرود و هراز»، «هراز و قره‌سو»، «قره‌سو و گرگان» و «اترک» را در زیرمجموعه خود جانمایی کرده است، میزان بارندگی‌ها در تمامی حوضه‌ها چه نسبت به سال آبی گذشته، چه نسبت به میانگین ۱۱ ساله و چه نسبت به میانگین ۵۰ ساله رشد را تجربه کرده‌اند. در این میان میزان بارندگی‌ها از اول مهر تا ۱۸ فروردین ماه امسال در سه حوضه «اترک»، «قره‌سو و گرگان» و «سفیدرود بزرگ» نسبت به سال آبی گذشته بیشترین رشد را تجربه کرده‌اند. از سوی دیگر، در حوضه «خلیج‌فارس و دریای عمان» هم تمام ۹ حوضه زیرمجموعه از جمله «مرزی‌غرب»، «کرخه»، «کارون بزرگ»، «جراحی و زهره»، «حله‌رود و رودخانه‌های کوچک»، «مند، کاریان و خنج»، «کل، مهران و مسیل‌های جنوبی»، «بندرعباس، سدیج» و «رودخانه‌های بلوچستان» با رشد بارندگی‌ها در ۱۹۷ روز ابتدایی سال آبی جاری در مقایسه با سال آبی گذشته روبه‌رو بوده‌اند. همچنین براساس آمارهای منتشر شده این ۹ حوضه درجه (۲) در مدت زمان مذکور رشد بارندگی‌ها را نسبت به میانگین ۱۱ ساله و میانگین ۵۰ ساله تجربه کرده‌اند و تنها حوضه «رودخانه‌های بلوچستان» افت ۳۸ درصدی نسبت به میانگین ۱۱ ساله و افت ۳۸ درصدی نسبت به میانگین ۵۰ ساله را ثبت کرده است.

در حوضه «دریاچه ارومیه» نیز میزان بارندگی‌ها از اول مهر تا ۱۸ فروردین ماه امسال در مقایسه با سال آبی گذشته، میانگین ۱۱ ساله و میانگین ۵۰ ساله رشد را در کارنامه خود ثبت کرده است. در حوضه «فلات مرکزی» هم رشد بارش‌ها در مدت زمان مورد بررسی در ۹ حوضه «دریاچه نمک»، «گاوخونی»، «طشک، بختگان و مهارلو»، «کویر ابرقو، سیرجان»، «هامون، جازموریان»، «کویر لوت»، «کویر مرکزی»، «کویر سیاهکوه، ریگ زرین» و «کویر در انجیر» در مقایسه با سال آبی گذشته، میانگین ۱۱ ساله و میانگین ۵۰ ساله رخ داده است. در این بین میزان بارندگی‌های ۱۹۷ روز ابتدایی سال آبی جاری، تنها در سه حوضه «هامون، جازموریان»، «کویر لوت» و «کویر در انجیر» در مقایسه با میانگین ۵۰ ساله افت ریزش‌ها را تجربه کرده‌اند. در زیرمجموعه‌های سه‌گانه حوضه «مرزی شرق» نیز در مدت زمان مورد بررسی تمام حوضه‌ها از جمله «پترگان، خواف»، «هامون، هیرمند» و «هامون، مشکیل» در مقایسه با میانگین ۵۰ ساله از افت به ترتیب ۱۰ درصدی، ۳۱ درصدی و ۲۰ درصدی حکایت دارد. میزان بارندگی‌ها در حوضه «قره‌قوم» نیز در ۱۹۷ روز ابتدایی سال آبی جاری چه نسبت به سال آبی گذشته، چه نسبت به میانگین ۱۱ ساله و چه نسبت به میانگین ۵۰ ساله در مدار صعودی قرار داشته‌اند.