گروه نفت و پتروشیمی، نسیم علایی: هفته گذشته بهای هفتگی نفت برای سومین هفته متوالی ریزش کرد، به‌طوری‌که هر سه شاخص نفت در حال حاضر در بازه ۳۰ دلاری معامله می‌شوند و قیمت‌ها افت هفتگی ۳ درصدی را به ثبت رسانده‌اند. به گزارش «دنیای اقتصاد» هفته گذشته نفت آمریکا با افت قیمت ۳ درصدی مواجه شد و از قیمت ۶۲/ ۳۵ دلار به ازای هر بشکه به ۷۳/ ۳۴ دلار رسید. بهای نفت برنت نیز افت ۸/ ۲ درصدی را تجربه کرد و با کاهش قیمت بیش از یک دلاری به ۸۸/ ۳۶ دلار در آخر معاملات روز جمعه رسید.

در این بین نفت اوپک که پیش از این کف قیمت ۷ ساله را شکسته و به کمترین قیمت ظرف ۱۱ سال اخیر رسیده بود، به افت قیمت خود ادامه داد و هفته گذشته بیش از دو نفت شاخص برنت و WTI کاهش قیمت را به ثبت رساند. بر اساس آخرین به‌روز‌رسانی سایت رسمی اوپک، بهای سبد نفتی این سازمان روز پنج‌شنبه به ۴۹/ ۳۱ دلار در هر بشکه رسید و بر این اساس سبد نفتی اوپک هفته گذشته تا روز پنج‌شنبه بیش از ۲ دلار(معادل ۵/ ۶ درصد) کاهش یافته است. این سبد نفتی روز پنج‌شنبه در کمترین سطح قیمتی خود از ۲۷ فوریه ۲۰۰۴ قرار گرفت.

کاهش هفته گذشته قیمت نفت در پی انتشار برخی گزارش‌ها که موجب افزایش نگرانی از رشد میزان مازاد عرضه در بازار شد، رخ داد. اداره اطلاعات انرژی آمریکا آمار ذخایر نفتی این کشور را منتشر کرد که برخلاف برآوردهای قبلی از رشد ۸/ ۴ میلیون بشکه‌ای آنها در هفته منتهی به ۱۱ دسامبر خبر داده بود. در این بین بیکرهیوز نیز از افزایش تعداد دکل‌های حفاری آمریکا در هفته‌ گذشته خبر داد. در این بین تحولات اقتصادی آمریکا سهم بسزایی در افت قیمت نفت داشت، بانک مرکزی این کشور روز چهارشنبه اعلام کرد که نرخ بهره را برای اولین بار ظرف ۹ سال اخیر افزایش داده است، افزایش نرخ بهره موجب افزایش ارزش دلار و افت قیمت نفت و دیگر کالاهایی شد که با این ارز معامله می‌شوند. از سویی مجلس سنا و مجلس نمایندگان آمریکا تصمیم به لغو قانون ۴۰ ساله ممنوعیت صادرات نفت این کشور گرفته‌اند؛ برداشته شدن این قانون در حال حاضر تنها به امضای رئیس‌جمهور این کشور نیاز دارد.

تحولات هفته گذشته نفت

افت و خیز قیمت نفت در هفته گذشته بیش از هر چیز تحت تاثیر اخبار منتشر شده از آمریکا قرار داشت. بیشترین افت قیمت نفت در روز چهارشنبه رخ داد. در این روز از سویی خبر افزایش نرخ بهره توسط فدرال رزرو منتشر شد و از سوی دیگر اداره اطلاعات انرژی آمریکا از افزایش حجم ذخایر نفت این کشور خبر داد. بر‌اساس گزارش EIA، در هفته منتهی به ۱۱ دسامبر(۲۰ آذر) حجم ذخیره نفت آمریکا ۸/ ۴ میلیون بشکه افزایش یافته است و با احتساب این میزان در حال حاضر ذخیره نفت آمریکا بالغ بر ۷/ ۴۹۰ میلیون بشکه می‌شود که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۷/ ۱۱۰ میلیون بشکه بیشتر است. اداره اطلاعات انرژی آمریکا در حالی از افزایش حجم ذخایر نفت این کشور خبر داد که پیش از این کارشناسان موسسه API کاهش حجم ذخایر نفتی این کشور را پیش‌بینی کرده بودند، بنابراین انتشار این آمار موجب وارد شدن شوک به بازار نفت شد.

پیش از این آژانس بین‌المللی انرژی درخصوص افزایش ذخیره نفت جهانی گفته بود که در حال حاضر ذخایر نفتی در سطح ۴/ ۴ میلیارد بشکه قرار گرفته‌اند که نسبت به میانگین ۵ ساله این ذخایر که حدود ۸/ ۳ میلیارد بشکه برآورد می‌شود بالاتر است. کارشناسان بر این باورند که چین با استفاده از قیمت‌های پایین نفت در حال افزایش ذخیره نفت خود است. آژانس در این خصوص بر این باور است که ممکن است با انباشته شدن نفت در ذخایر نفتی جهان در نیمه دوم سال ۲۰۱۶ شاهد وارد شدن شوک به بازارهای نفت باشیم.

در روز چهارشنبه همچنین فدرال رزرو نرخ بهره آمریکا را برای اولین بار از سال ۲۰۰۶ افزایش داد. فدرال رزرو اعلام کرد که نرخ بهره بانک‌های آمریکایی تا ۲۵/ ۰ واحد درصد افزایش خواهد یافت و از این پس بین ۲۵/ ۰ تا ۵/ ۰ درصد خواهد بود، این در حالی است که تاکنون نرخ بهره بانک‌های آمریکایی بین صفر تا ۲۵/ ۰ درصد بوده است. هرچند پیش از این نیز احتمال افزایش نرخ بهره توسط فدرال رزرو وجود داشت و این احتمال طی چند ماه اخیر با افزایش ارزش دلار بر بازارهای کالایی از جمله نفت اثر‌گذار بوده است، با این وجود با اعلام رسمی افزایش نرخ بهره، شاهد رشد شاخص دلار و رسیدن آن به ۹۹ از ۶/ ۹۷ بودیم. در پی این خبر قیمت نفت در روزهای چهارشنبه و پنج‌شنبه افت کرد.

در روز چهارشنبه نفت ۸۳/ ۱ دلار و روز پنج‌شنبه ۵۷ سنت افت قیمت را تجربه کرد. برخی کارشناسان بر این باورند که افزایش نرخ بهره در کوتاه مدت نمی‌تواند تاثیر چندانی بر بازار نفت داشته باشد. چراکه طی چند سال اخیر با پایین ماندن نرخ بهره در آمریکا برخی شرکت‌های سرمایه‌گذاری در این کشور که بعضا در میادین نفتی شیل نیز سرمایه‌گذاری کرده‌اند به اصطلاح به پول ارزان عادت کرده‌اند و به سرمایه‌گذاری‌های پر‌ریسک و انتشار اوراق قرضه بی‌اعتبار (جانک بانک‌ها) که حتی نرخ سود آنها به ۱۷ درصد نیز می‌رسد، پرداخته‌اند. حال این شرکت‌ها با افزایش نرخ بهره با افزایش هزینه‌های خود مواجه خواهند شد و برخی از آنها ممکن است در آستانه ورشکستگی نیز قرار گیرند. بر این اساس این تحلیلگران بر این باورند که اقدام فدرال‌رزرو ممکن است در کوتاه مدت حتی به افزایش قیمت‌ها نیز منجر شود چراکه موجب خروج این سرمایه‌گذاران خواهد شد. در این بین تاثیر دیگری که انتظار می‌رود این سیاست بر اقتصاد جهانی داشته باشد، تقابل سیاست اقتصادی آمریکا با دیگر اقتصادهای جهان است. در واقع در حالی بانک‌های آمریکا شروع به افزایش نرخ بهره خواهند کرد که دیگر بانک‌های جهان با کاهش نرخ بهره در حال تزریق نقدینگی و تشدید سیاست‌های انبساطی خود هستند. بر این اساس ارزش دلار در برابر دیگر ارزهای مرجع رشد قابل توجهی خواهد کرد که منجر به کاهش ارزش دیگر ارزها در برابر دلار خواهد شد.

بنابراین متقاضیان نفت در کشورهای دیگر که نفت را با دلار معامله می‌کنند از این پس برای واحد مشخصی نفت، پول بیشتری پرداخت می‌کنند و این مساله ممکن است به کاهش تقاضای جهانی نفت منجر شود. در این بین موسسه بیکرهیوز اعلام کرد که تعداد دکل‌های حفاری نفتی آمریکا برای اولین‌بار در ۵ هفته گذشته افزایش یافته است. بر اساس این گزارش تعداد دکل‌ها هفته گذشته ۱۷ دستگاه افزایش یافت و به ۵۴۱ دکل رسید. از زمان افت قیمت نفت تعداد دکل‌های حفاری در میادین نفتی آمریکا حدود ۶۰ درصد کاهش یافته است. با این وجود افزایش این آمار در زمانی که نفت زیر ۳۵ دلار معامله می‌شود نشان از مقاومت تولیدکنندگان نفت شیل در برابر افت قیمت‌ها است. اما بحث لغو ممنوعیت صادرات نفت آمریکا که در بیش از یک سال گذشته در این کشور قوت گرفته بود؛ حال در آخرین مراحل تصویب خود قرار گرفته است. هفته گذشته مجلس سنا و کنگره آمریکا به لغو قانون ۴۰ ساله منع صادرات نفت رای دادند، حال لغو این قانون تنها به امضای باراک اوباما، رئیس‌جمهور آمریکا بستگی دارد. ۴۰ سال پیش آمریکا بعد از تحریم نفتی اعراب که صادرات نفت به آمریکا و اروپا را منع کرد و موجب افزایش قیمت بنزین در این کشور شد، برای جلوگیری از رخ دادن دوباره چنین اتفاقی و حمایت از مصرف‌کنندگان داخلی قانونی وضع کرد و بر اساس آن صادرات نفت این کشور را منع کرد.

بحث لغو این قانون طی سال‌های اخیر بارها مطرح شده بود اما طی یک سال اخیر با افت قیمت نفت بحث لغو قانون منع صادرات از سوی غالب نمایندگان جمهوری‌خواه این کشور با قوت بیشتری مطرح شد. این نمایندگان بر این باور بودند که با لغو قانون صادرات می‌توان از تولیدکنندگان نفت شیل حمایت کرد. برخی از آنها با توجه به مذاکرات هسته‌ای ایران اعلام می‌کردند در شرایطی که آمریکا به دنبال لغو تحریم‌‍‌‌‌های نفتی ایران است نباید با ممنوعیت صادرات نفت خود مانع افزایش تولید داخلی نفت خود شود. پیش از این اعلام می‌شد که رفع قانون صادرات موجب رشد قیمت نفت خام آمریکا و افت قیمت نفت برنت و اوپک خواهد شد، اما در حال حاضر با توجه به قیمت‌های پایین نفت و مازاد عرضه موجود در بازارها کارشناسان اعلام می‌کنند این تحولات تاثیر چندانی بر قیمت‌ها نخواهد گذاشت، چراکه به دلیل مسافت زیاد، آمریکا نمی‌تواند به بازارهای آسیا نفت صادر کند، هزینه بالای انتقال موجب غیر‌اقتصادی شدن این موضوع خواهد شد. از سوی دیگر اعلام می‌شود که بازارها در حال حاضر بیشتر به نفت سنگین نیاز دارند و تنها پالایشگاه‌های کوچک به نفت سبک نیاز دارند، بنابراین احتمالا آمریکا تنها به خلیج‌مکزیک صادرات نفت خواهد داشت.

آینده قیمت نفت

در این بین برخی موسسات بین‌المللی انرژی اقدام به برآورد قیمت نفت در سال آینده کردند. این موسسات بر این باورند که افت قیمت نفت در سال آینده نیز ادامه خواهد داشت چراکه با رفع تحریم‌های ایران و افزایش تولید نفت کشورمان مازاد عرضه در بازارهای جهانی رو به افزایش خواهد گذاشت. موسسه مودی یکی از موسساتی است که به برآورد قیمت نفت در سال آینده پرداخته است. مودی بر این باور است که با افزایش تولید نفت ایران بعد از لغو تحریم‌ها مازاد عرضه مدت زمانی بیشتر از آنچه که قبلا برآورد می‌شد در بازار باقی خواهد ماند. بر این اساس مودی برآورد خود از قیمت نفت در سال آینده را کاهش داد. مودی میانگین نفت برنت در سال آینده را ۴۳ دلار اعلام کرد که نسبت به برآورد قبلی این موسسه ۱۰ دلار کمتر است. همچنین متوسط قیمت نفت خام آمریکا ۴۰ دلار برآورد شد که ۸ دلار کمتر از گزارش قبلی آن است. گلدمن ساکس نیز همچنان بر افت قیمت نفت و رسیدن آن به کمتر از ۲۰ دلار پافشاری می‌کند. به گزارش خبرگزاری رویترز، این بانک آمریکایی با اشاره به وخامت شرایط بنیادین بازار نفت و ناتوانی سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) در کاهش تولید، پیش‌بینی کرد که قیمت نفت شاهد افتی بیشتر خواهد بود.

گلدمن‌ساکس بر این باور است که قیمت ٢٠ دلار، کف هزینه تمام شده برای تولید نفت خام شیل در آمریکا است و اگر قیمت از این پایین‌تر بیاید، تولیدکنندگان وادار می‌شوند که برای پیشگیری از ضرردهی، تولید خود را کاهش دهند. این بانک اعلام کرد که شمار دکل‌های حفاری در آمریکا و همچنین برنامه‌های اکتشاف و تولید نفت، بیشتر از مقداری است که برای کاهش تولید نفت و بازگشت تعادل به بازار این کالا لازم است. گلدمن ساکس همچنین با توجه به احتمال افزایش تولید نفت ایران پس از پایان تحریم‌ها، پیش‌بینی کرد که در سال آینده میلادی میانگین تولید نفت اوپک به ٣٢ میلیون بشکه در روز خواهد رسید. این گونه گزارش‌ها و همچنین با توجه به اینکه کشورهای تولیدکننده نفت به دنبال تعیین نفت زیر ۵۰ دلار در بودجه بندی سال آینده خود هستند، احتمال معامله شدن نفت در قیمت‌های زیر ۵۰ دلار را تقویت کرده است.

شوک آمریکایی در بازار نفت