گروه نفت و پتروشیمی: با روی کار آمدن دولت یازدهم افزایش تولید از میادین مشترک نفتی و گازی مهم‌ترین اولویت وزارت نفت بود و این موضوع با دستورات مقام معظم رهبری درخصوص اقتصاد مقاومتی که یکی از بندهای مهم آن افزایش برداشت از میادین مشترک بود، اهمیت بیشتری یافته به‌طوری که طی دو سالی که از عمر دولت یازدهم می‌گذرد، وزیر نفت و دیگر مسوولان نفتی کشورمان بر این مهم تاکید کرده‌اند. هفته گذشته علاوه بر اینکه وزیر نفت بر اهمیت این موضوع و پیگیری آن طی دو سال گذشته تاکید کرد، علی‌لاریجانی، رئیس مجلس شورای اسلامی نیز سرمایه‌گذاری در میادین مشترک نفتی و گازی را از اولویت‌های کشور پس از توافق جامع با غرب و رفع تحریم‌ها دانست.

براساس آمار شرکت ملی نفت ایران از ۱۰۲ میدان گازی و نفتی ایران، ۲۸ میدان مشترک است که از این تعداد ۱۸ میدان نفتی، چهار میدان گازی و ۶ میدان دارای ذخایر نفت و گاز است. شرکت ملی نفت ایران تاکنون تولید از بیش از ۱۰ میدان مشترک نفت و گاز را آغاز کرده، اما تولید از ۱۸ مخزن مشترک هنوز آغاز نشده است. در واقع وزارت نفت به دلیل مشکلات بسیاری که طی سال‌های اخیر با آن مواجه بوده است، ناچار به اولویت‌بندی طرح‌های توسعه‌ای میادین مشترک شد. اولویت اول توسعه پارس‌جنوبی و تلاش برای رسیدن به رقیب قطری و اولویت دوم میادین نفتی غرب کارون است که به دلیل مشکلات مالی نسبت به پارس‌جنوبی پیشرفت کمتری داشته است.

هدف‌گذاری‌ها در میادین مشترک

به گفته زنگنه، وزارت نفت در شروع دولت یازدهم با مشکلات زیادی مواجه بوده و بسیاری از کارشناسان بر این باورند که مهم‌ترین کاری که زنگنه در بدو ورود به وزارت نفت انجام داد، اولویت‌بندی پروژه‌های در دست اجرای این صنعت بود. مهم‌ترین پروژه‌ها میادین مشترک بودند زیرا زمانی که ما با مشکلات تحریم و عدم برنامه و مدیریت صحیح در دولت گذشته دست به گریبان بودیم، شرکای ما در کشورهای همسایه با همه توان در حال برداشت از میادین مشترک بودند. مهم‌ترین این رقبا قطر، شریک ما در میدان گازی پارس‌جنوبی است.در آغاز دولت یازدهم این کشور حدود سه برابر ما از پارس‌جنوبی گاز استخراج می‌کرد، در حالی که در ایران، در حاشیه خلیج فارس ۱۷ فاز پارس‌جنوبی همزمان در حال توسعه بود و به دلیل گستردگی و سرمایه بالایی که نیاز داشتند، روند پیشرفت آنها بسیار اندک بود و این فاصله ما را با قطر روز به روز بیشتر می‌کرد.

با اولویت‌بندی این فازها سال گذشته ۵ فاز معادل ۱۲۰ میلیون متر مکعب وارد مدار تولید شد و امسال نیز ۱۰۰ میلیون متر مکعب به تولید اضافه می‌شود و به این ترتیب فاصله ما از رقیب قطری‌مان کمتر شده است. زنگنه همچنین وعده داده است ظرف دوسال آینده (پایان دولت یازدهم) همه فاز‌های پارس‌جنوبی وارد مدار شوند و به این ترتیب ظرفیت تولید گاز ایران به هزار میلیون مترمکعب در روز می‌رسد و به این ترتیب از نظر تولید در پارس‌جنوبی با کشور قطر برابر می‌شویم. اما به گفته وزیر نفت برای رسیدن به این هدف به سرمایه‌گذاری ٣٠ میلیارد دلاری در این میدان مشترک نیاز داریم که با لغو تحریم‌ها و جذب سرمایه خارجی این هدف در دسترس‌تر قرار می‌گیرد.اما بخش مهم دیگری از میادین مشترک ما به میادین نفتی غرب کارون تعلق دارد.

در حال حاضر بخش عمده‌ای از نفت تولیدی ایران از میادین نفتی مستقل و در حاشیه خلیج فارس تامین می‌شود اما در سال‌های اخیر با کشف میادین عظیم نفتی از جمله میدان آزادگان و یادآوران در غرب کارون توجه به این منطقه بیشتر شده است به طوری که وزیر نفت طرح توسعه و تولید از این میادین نفتی را اولویت اول تولید نفت کشور عنوان کرده است. میادین نفتی غرب کارون شامل سه میدان مهم نفتی یادآوان، یاران شمالی و جنوبی، آزادگان شمالی و جنوبی است که با کشور عراق مشترک هستند و مهم‌ترین آنها میدان آزادگان است. میدان آزادگان بزرگ‌ترین میدان نفتی ایران محسوب می‌شود و با وجود اینکه تولید نفت از آن‌که از سال ۷۶ با حدود ۲۵ هزار بشکه در روز آغاز شده بود، در سال ۹۰ به روزانه ۵۰ هزار بشکه رسید. این در حالی است که عراق با کمک غول نفتی شل با همه توان در حال استخراج نفت از این میدان است.

به گفته زنگنه میادین مشترک به حداقل ۵۰میلیارد دلار سرمایه برای طرح‌های توسعه‌ای خود نیازمندند و از این مقدار حدود ۲۰ میلیارد دلار آن به میادین نفتی مشترک غرب کارون تعلق می‌گیرد. وزارت نفت در نظر دارد ظرفیت تولید نفت خام کشور را تا سال ۹۷ به ۷/ ۵ میلیون بشکه در روز برساند که تولید ۷۰۰ هزار بشکه‌ای از میادین نفتی غرب کارون بخشی از این برنامه است. وزیر نفت همچنین با بیان اینکه ظرفیت تولید از میدان‌های غرب کارون در میانه سال ٩٠، به ٧٠ هزار بشکه در روز رسیده بود و در حال حاضر بالغ بر ١١٠ هزار بشکه در روز است، افزود: براساس برنامه‌ریزی انجام شده، ظرفیت تولید از این میدان ها سال آینده به ٢٦٠ هزار بشکه در روز خواهد رسید. وزیر نفت با اشاره به برنامه‌ریزی انجام شده برای رسیدن ظرفیت تولید از میدان‌های غرب کارون به ٧٠٠ هزار بشکه در روز طی سال‌های آینده تصریح کرد: چنانچه بتوانیم این هدف را محقق کنیم سریع‌ترین برنامه تولید صنعت نفت ایران در میدان‌های مشترک محقق خواهد شد.

موانع سرمایه‌گذاری در میادین مشترک

در ابتدای کار دولت یازدهم به دلیل تحریم‌های یک‌جانبه غرب بر سر مساله هسته‌ای کشورمان، شرکت‌های بزرگ نفتی فعال در صنعت نفت ایران از کشور رفته بودند و در نبود آنها علاوه بر کمبود تکنولوژی و تجهیزات مهم‌ترین مشکل به کمبود پول و سرمایه برمی‌گشت چراکه سرمایه‌گذاری خارجی که تا آن زمان موتور محرکه صنعت نفت بود، به‌طور کامل متوقف شده بود اما مشکلات تنها به نبود پول شرکت‌های خارجی منتهی نمی‌شد. از طرف دیگر به دلیل تحریم‌ها درآمدهای نفتی ایران نسبت به سال‌های قبل از تحریم به کمتر از نصف کاهش یافته بود. اما افت ۶۰ درصدی قیمت نفت طی یک سال اخیر تیر خلاصی به سرمایه‌گذاری در میادین نفتی و گازی کشور زد.

به گفته وزیر نفت سرمایه‌گذاری در سال‌های تحریم روند رو به کاهش داشته است و از مبلغ ۲۱ و ۱۹ میلیارد دلار در سال‌های ٩٠، ٩١ در سال ۹۲ به کمتر از ۱۰میلیارد دلار و سال ۹۳ حدود ۶ میلیارد دلار رسید و پیش‌بینی می‌شود امسال بسیار کمتر از پارسال در این صنعت سرمایه‌گذاری شود.اما مشکلات کمبود تنها به نبود خارجی‌ها و افت قیمت نفت محدود نمی‌شود. یکی از معضلاتی که از روز اول وزارت نفت با آن دست به گریبان بوده،سهم این وزارتخانه در پرداخت یارانه‌ها بوده است. به گفته زنگنه وزارت نفت سال گذشته روزانه ۱۰۰ میلیارد تومان به یارانه‌ها تخصیص داده است و برآورد می‌شود امسال با وجود قدری کاهش این رقم به ۳۳ هزار میلیارد تومان در کل سال برسد.

در مصیبتی که پرداخت یارانه‌ها برای وزارت نفت دارد همین بس که به گفته زنگنه استناد کنیم که آن را «عذاب الیم» دانسته و عنوان می‌کند: «بسیاری از شب‌ها از نگرانی اینکه چطور باید پول هدفمندی یارانه‌ها را تامین کنیم، در حالی که پول نداریم؛ خوابم نمی‌برد، کار بسیار سختی را باید انجام دهیم.»به گفته وزیر تقریبا ٨٠ تا ٩٠ درصد درآمد ناشی از فروش شرکت گاز و ٨٠ درصد درآمد شرکت پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی از محل فروش فرآورده‌ها به هدفمندی یارانه‌ها اختصاص می‌یابد. زنگنه معتقد است آنچه در طول سال‌های گذشته درخصوص هدفمندی یارانه‌ها اجرا شد، خلاف قانون بود و اگر هدفمندی یارانه‌ها براساس قانون اجرا می‌شد، دیگر مشکلی نبود.با به توافق رسیدن ایران و غرب موانع پیش‌روی شرکت‌های خارجی برداشته می‌شود و با ورود آنها به صنعت نفت ایران به اهداف تولید از میادین مشترک نزدیک‌تر می‌شویم