رونق صنعت نفت ایران در پسا تحریم
گروه نفت و پتروشیمی، محمدحسین‌بابالو: ذخایر عظیم نفت و گاز و وجود صنایع پایین‌دستی و بازار مصرف دائمی، موقعیت جغرافیایی مطلوب و همچنین نیروی کار تحصیلکرده مواردی است که می‌توان ایران را به جذاب‌ترین مکان برای سرمایه‌گذاری تبدیل کند؛ اما تا دست یافتن به شرایط مطلوب راه درازی را در پیش داریم.

حضور گسترده شرکت‌ها در نمایشگاه نفت، گاز و پتروشیمی را باید به فال نیک گرفت؛ اما عدم حضور شرکت‌های بزرگ بین‌المللی و مخصوصا آن دسته که از توان سرمایه‌گذاری‌های گسترده بر صنایع بالادستی نفت و گاز برخوردار هستند، در کنار خودنمایی شرکت‌های کوچک‌تر و تولیدکنندگان قطعات و ملزومات این صنعت، نشان می‌دهد که هم‌اکنون ایران تبدیل به بازاری جذاب برای فروش شده؛ ولی هنوز زمان سرمایه‌گذاری دراین حوزه مهم اقتصادی فرا نرسیده؛ زیرا به گشایش‌های بین‌المللی بیشتری نیاز است. اما اینکه شرکت‌های بزرگ ایرانی که در زمان تحریم‌ها بزرگ‌تر هم شده‌اند، می‌توانند جای شرکت‌های بزرگ بین‌المللی را پر کنند یا نه مطلب دیگری است؛ ولی به زمان و حمایت جدی نیاز دارند اما این مهم‌ شدنی است؛ زیرا شرکت‌های کوچک‌تر با حضور خود نشان داده‌اند که بر قوت گرفتن اجرای پروژه‌ها در ایران شرط بندی کرده‌اند.

بیستمین نمایشگاه بین‌المللی نفت، گاز و پتروشیمی در حالی به کار خود پایان داد که افزایش شدید شرکت‌های حاضر و استفاده حداکثری از فضای نمایشگاه را باید یکی از ویژگی‌های مهم این دوره برشمرد تا جایی که نزدیک به ۲۰۰ شرکت متقاضی نتوانستند در این رخداد مهم اقتصادی حضور یابند. استفاده از فضای باز اطراف سالن‌ها، احداث غرفه‌های موقت و حتی بتن ریزی کف برای ایجاد غرفه‌های بیشتر در نمایشگاه را باید یک ابتکار کم سابقه در تاریخ اخیر نمایشگاه‌های بین‌المللی تهران دانست. در هر حال این نمایشگاه را باید پنجره‌ای محسوب کنیم تا به کمک آن بتوان وضعیت کلی در بازارهای جهانی و همچنین جذابیت سرمایه‌گذاری در صنایع انرژی در ایران را بیش از پیش مورد توجه قرار داد.

همچون گذشته شرکت‌های چینی بیشترین غرفه‌های بخش خارجی را به خود اختصاص داده‌ بودند و بسیاری از آنان نیز برای بار اول بود که به ایران سفر می‌کردند. البته اغلب آنها در گذشته داد و ستدهای کوچک و بزرگی را با ایران انجام داده ولی تمایل دارند تا حجم فعالیت‌های خود را افزایش دهند. شرایط سخت اقتصادی در بازارهای جهانی، کاهش بهای نفت و احتمال ادامه این روند قیمتی و همچنین بازار رو به رشد ایران، وضعیتی را پدید آورده که شرکت‌های خارجی و اغلب فروشنده قطعات و ماشین آلات به ایران نه به چشم یک موقعیت تجاری بلکه به‌عنوان یک شانس نگاه کنند.

نکته مهم در این نمایشگاه در مقایسه با دیگر کشورهای نفت خیز جهان را می‌توان ذهنیت کلی برای این حضور قلمداد کرد، زیرا اغلب شرکت‌های حاضر به امید فروش کالا و قطعات به بازار ایران آمده‌اند و کمتر شرکتی با هدف سرمایه‌گذاری طولانی‌مدت در بازار ایران در این نمایشگاه حضور پیدا کرده است. تاسیس شرکت یا دفتر نمایندگی در ایران را می‌توان جذاب‌ترین تاکتیک این شرکت‌ها برشمرد که تلاش دارند با اتخاذ این رویکرد بتوانند راهبرد طولانی مدت استفاده از بازار ایران را به‌کارگیرند تا در صورت گشایش‌های بین‌المللی، از دیگر رقبای خود عقب نمانند.

نکته مهم این دوره از نمایشگاه را باید حضور نداشتن شرکت‌های بزرگ بین‌المللی برشمرد که انتظار بود این قبیل شرکت‌ها به کمک این نمایشگاه برای حضور در صنایع ایران ابراز تمایل کنند. البته حضور شرکت گازپروم را باید شرکت یکی از مهم‌ترین‌ فعالان بین‌المللی در زمینه انرژی برشمرد. هر چند که مدیران این شرکت حاضر به مصاحبه نشدند، ولی اعلام داشتند هم‌اکنون پروژه مشخصی را در ایران در مرحله اجرا نداشته، ولی در حال مذاکره هستند. البته برخی پرده پوشی‌ها را باید در فرهنگ خاص فعالیت این شرکت جست‌وجو کرد نه چیز دیگری.

یکی از ویژگی‌های مهم نمایشگاه اخیر، عرضه کالاهایی بود که تامین یا ساخت مشابه داخلی برای آنها در داخل کشور چندان هم دشوار نبوده یا در صنایع مختلف از اهمیت کمتری برخوردار هستند. کالاهایی از جمله انواع پمپ، اتصالات، شیرآلات، لوله یا قطعات فولادی یا ریخته‌گری که مشابه داخلی دارند. کالاهایی با کاربرد دوگانه، کاتالیست‌های پیشرفته و مورد نیاز و برخی افزودنی‌ها، تکنولوژی‌های جدید و ابزارهای حفاری و فناوری نانو، ژئوفیزیک، ابزار دقیق و... بخش بزرگی از کالاهای مورد نیاز صنعت نفت، گاز و پتروشیمی بود که حضور کم‌‌اثری در این نمایشگاه را به خود اختصاص داده بود و این مطلب یعنی فروش کالاهایی عادی به ایران و نه ملزومات مدرن و مورد‌نیاز کشور.

نکته مهم دیگر را باید در این مطلب دانست که حضور نیافتن شرکت‌های بزرگ بین‌المللی و حضور پررنگ شرکت‌های کوچک‌تر نشان می‌دهد این قبیل فعالان بازار انرژی بیشتر مایل هستند به ایران به چشم یک بازار برای فروش نگاه کنند نه مکانی برای سرمایه‌گذاری. البته تجربه نشان داده است که اغلب شرکت‌های فروشنده کالاها و خدمات فنی مهندسی ادعای توانمندی پیمانکاری را نیز داشته و این موارد را در کاتالوگ‌های خود درج می‌کنند، ولی واقعیت چیز دیگری است. حضور شرکت‌های بزرگ بین‌المللی که بتوانند پروژه‌های چند میلیارد دلاری و حتی چند ۱۰ میلیارد دلاری را بر عهده بگیرند یک نیاز برای کشوری غنی همچون ایران است و در کنار حضور قدرتمند شرکت‌های ایرانی در سال‌های اخیر در این عرصه، باید پذیرفت که به حضور و سرمایه‌گذاری خارجی نیازمند هستیم. عدم تمایل این شرکت‌ها به سرمایه‌گذاری در ایران را باید جدی گرفت زیرا نشان دهنده داده‌های مهم بسیاری است همچون عدم اعتماد به آینده یا عدم سودآوری مطلوب در سرمایه‌گذاری در ایران، عدم وجود امنیت سرمایه‌گذاری به دلایل مختلف یا حتی قدرت نمایی رقبای ایرانی. باید پذیرفت که سرمایه‌گذاری خارجی فاینانس پروژه‌ها نیست و به مراودات بین‌المللی، انتقال تکنولوژی و لیسانس‌های فنی نیاز داریم.

حضور شرکت‌های اروپایی در این نمایشگاه نیز جالب توجه بود و بیشتر حالت سایه روشن به خود گرفته زیرا قدرت نمایی شرکت‌های ایتالیایی و تا حدودی اسپانیایی در کنار حفظ جانب احتیاط از سوی شرکت‌های آلمانی و حضور انگشت شمار شرکت‌های انگلیسی و فرانسوی معادلات را تا حدودی مبهم جلوه می‌داد. در حالی که همیشه یک دید مثبت به سمت شرکت‌های آلمانی معطوف می‌شود، ولی این بار این قبیل شرکت‌ها در حد و اندازه خود در این نمایشگاه حضور پیدا نکرده بودند. یکی از مدیران شرکت TIB آلمان که در زمینه خطوط لوله فعال است به خبرنگار «دنیای اقتصاد» گفت: ۱۰ سال است که در بازار ایران فعال هستیم و شرایط بد گذشته باعث شد تا عقب نشینی کنیم. هم‌اکنون شرایط بسیار خوب است و منتظریم تا این وضعیت باز هم بهتر شود. برنامه ما برای آینده بازار ایران تجارت‌های کوچک است ولی باز هم همه چیز به روابط دیپلماتیک باز می‌گردد. یکی از مدیران شرکت یورو گوآرکو ایتالیا به خبرنگار «دنیای اقتصاد» گفت: آینده بازار ایران خوب است ولی شرایط بسیاری بر این دورنمای مثبت تاثیرگذار خواهد بود. وی برنامه این شرکت را توسعه فعالیت‌ها دانست ولی او نیز برای سرمایه‌گذاری واقعی در بازار ایران مردد بود.

یکی از مدیران یک شرکت کره‌ای - آمریکایی فعال در صنایع بالادستی نفت، گاز و پالایشگاه‌های کوچک که با نماد و کارکنان شرقی به این نمایشگاه آمده بود به صراحت اعلام کرد که ما آمده ایم که در ایران بمانیم، شرکت یا دفتر تاسیس کنیم و حضور خود را در این قبیل نمایشگاه‌ها به حداکثر برسانیم زیرا در ایران کارهای بسیاری برای انجام دادن وجود دارد. وی آینده بازار ایران را خوب ولی بر پایه شرایط بسیاری بیان کرد و گفت: برنامه ما برای حضور در ایران برای پروژه‌هایی همچون پالایشگاه‌های کوچک و مدرن، صنایع پایین‌دستی و LNG است.

درخصوص شرکت‌های چینی باید گفت که با توجه به شرایط فنی و زمین شناسی چین یا حتی فرآیندهای مالی در این کشور یا فرهنگ و رفتارهای اقتصادی آنها، اغلب شرکت‌های شرکت‌کننده به امید فروش به بازار ایران آمده‌اند. از سویی روابط مالی مستقیم بین ایران و چین و استفاده از یوآن برای پرداخت‌های مستقیم نیز داده مهم دیگری است که جذابیت بازار ایران را افزایش می‌دهد ولی همه شرکت‌ها نمی‌توانند از این شرایط استفاده کنند. سانی جو از شرکت LTL چین تولیدکننده لوله‌های بدون درزاست به خبرنگار «دنیای اقتصاد» گفت: ایران بازار خوبی است و برای اولین بار است که در این نمایشگاه حاضر می‌شویم. به نظر ما آینده بهتر خواهد بود. وی درخصوص محدودیت‌های پیش روی فعالیت خود به مشکلات مالی اشاره کرد و گفت: برای توسعه فعالیت‌های خود به ارتباطات مالی نیازمندیم و اگر مشکلات پرداخت حل شود قدم بزرگی در مسیر رشد فعالیت‌ها برداشته خواهد شد.

یکی دیگر از شرکت‌کنندگان چینی به خبرنگار ما گفت ۶ سال است که در ایران هستیم و قصد داریم حضور خود را در ایران با توسعه فعالیت‌ها ادامه دهیم. وی در ادامه گفت: ایران ذخایر نفت و گاز بزرگی دارد بنابراین آینده خوبی پیش روی بازار و صنعت انرژی ایران خواهد بود.