پیشرفت تکنولوژی، عامل سقوط قیمت نفت

آلن گرین­‌اسپن رئیس فدرال رزرو از ۱۹۸۷ تا ۲۰۰۶ مترجم: شادی آذری احتمالا دیپلماسی عادی نمی‌توانست دستاوردهای ژئوپلیتیکی را که طی یک سال گذشته با انقلاب نفت شیل آمریکا حاصل شد، به دست آورد. در این مدت قیمت نفت به کمتر از نصف کاهش یافت و این همزمان شد با فروپاشی روبل که ریشه در ناآرامی‌های اوکراین دارد و راه زیادی را برای ناتوان ساختن اقتصاد روسیه پیموده است. البته ونزوئلای غنی از نفت پیش از کاهش قیمت نفت هم بر لبه پرتگاه ورشکستگی قرار داشت. همه اینها تغییری قابل توجه را در چشم‌انداز اقتصادی و ژئوپلیتیک جهان ایجاد می‌کنند که برندگان اصلی آن آمریکا و متحدانش هستند. پیشرفت تکنیک‌های آمریکا در استخراج نفت به‌ویژه از ذخایر نهفته زیر سنگ‌ها (شیل) به روش حفاری افقی و شکافت هیدرولیک، ریشه اصلی فروپاشی قیمت نفت است. این موضوع جریان کاهش تولید نفت آمریکا را معکوس کرد و موجب شد که از سال ۲۰۱۲ تاکنون روزانه ۳ میلیون بشکه در روز بر تولید نفت آمریکا افزوده شود. در نتیجه، فاصله بین تولید جهان و میزان مصرف زیاد شد و افزایش شدید در تولید آمریکا و جهان، سقوط قیمت‌ها را موجب شد. عربستان سعودی با مازاد عرضه مواجه شد اما مایل نبود که سهم خود را در بازار از دست بدهد. در نهایت مجبور شد جایگاه خود به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت جهان را واگذار کند ولی حاضر نشد که تولید خود را با هدف حمایت از قیمت‌ها کاهش دهد. پس از ممنوعیت‌های وضع شده در دهه ۱۹۷۰، اوپک قدرت نرخ‌گذاری بر نفت را از آمریکا گرفت اما به نظر می‌رسد که انقلاب تکنولوژی شیل، در مقایسه با گروه تولیدکنندگان نفت اوپک، عاملی موثرتر در تثبیت قیمت‌های نفت است. اوپک در حال حاضر از قدرت تعیین نرخ خود چشم‌پوشی کرده و ممکن است هرگز آن را دوباره به دست نیاورد. دلیلش این است که تکنولوژی شیل بسیار انعطاف‌پذیرتر است. چاه‌های نفت شیل سریع‌تر از چاه‌های عادی به مرحله استخراج می‌رسند و روند استخراج نفت از آنها هم بسیار سریع‌تر انجام می‌شود. بیش از نیمی از ذخیره نفت چاه‌های شیل در دو سال نخست فعالیت به اتمام می‌رسند، در حالی که چاه‌های عادی تا بیست سال یا بیشتر مورد استخراج قرار می‌گیرند.

بنابراین میزان تولید نفت شیل می‌تواند سریع‌تر از استخراج نفت عادی افزایش و کاهش یابد. بر خلاف تصمیمات اوپک برای تغییر میزان تولید، نوسانات قیمت بازار به‌صورت خودکار افزایش و کاهش تولید نفت شیل را هدایت می‌کند. البته کاهش اخیر قیمت نفت به مصرف‌کنندگان قدرت خرید بیشتری اعطا کرده است. در فصل جاری هزینه مصرف‌کنندگان به شدت افزایش یافته است اما بخشی از آن با کند شدن سرمایه‌گذاری در کشورهای تولیدکننده نفت در سال جاری و سال آینده جبران می‌شود. در مجموع تاثیر کاهش قیمت نفت بر تولید ناخالص داخلی جهان بسیار مثبت است. هندوستان، واردکننده بزرگ نفت خام، یکی از کشورهایی است که بیشترین نفع را از کاهش قیمت نفت می‌برد. ژاپن هم که با واردات نفت جایگزینی برای توانمندی‌های انرژی هسته‌ای خود یافته است، از این وضع منتفع می‌شود. پس از فاجعه فوکوشیما در ماه مارس سال ۲۰۱۱ ژاپن به‌دنبال راه‌های جایگزینی برای انرژی هسته‌ای خود بوده است. چین، آمریکا و اروپا هم گر چه کمتر، اما از این وضع نفع برده‌اند.قیمت‌های نفت خام برنت در اواخر ژانویه به بشکه‌ای ۴۵ دلار سقوط کرد که نسبت به رقم ۱۱۵ دلار در ژوئن سال گذشته، کمتر بود، اما به تازگی این قیمت‌ها به حدود بشکه‌ای ۶۰ دلار افزایش یافته‌اند.این افزایش موقتی است چون دلالان وضعیت کوتاه‌مدت خود را جبران می‌کنند. اما پرسشی که اکنون مطرح است این است که بعد از رسیدن به چه قیمتی افت قیمت‌ها دوباره آغاز خواهد شد؟ پاسخ به این پرسش احتمالا در آمار تولید نهفته است.تاکنون تولید زیاد نفت و محصولات نفتی و کاهش تعداد تاسیسات استخراج نفت شیل نتوانسته است از رشد تولید نفت خام آمریکا جلوگیری کند. یک سال پیش وقتی که قیمت‌ها بالا بودند، همه بر این باور بودند که با قیمت هر بشکه نفت ۶۰ دلار، نفت شیل نمی‌تواند سودآور باشد. وقتی که هر بشکه بیش از ۱۰۰ دلار ارزش داشت، مهم‌ترین موضوع استخراج آن از زیر زمین بود. اما با قیمت‌های امروز، کاهش هزینه‌ها الزامی است. باید ببینیم آیا تولیدکنندگان نفت شیل در شرایطی که تحت فشار قیمت‌ها هستند، خواهند توانست سرمایه‌گذاری در بخش نفت را سودآور نگه‌دارند؟