هشت‌سال بی‌تدبیری در صنعت پتروشیمی

گروه نفت و پتروشیمی، نسیم علایی: درآستانه ۵۰سالگی صنعت پتروشیمی کشورمان روز گذشته در سالن اجلاس سران همایشی در این راستا برگزار شد که در این همایش که با شرکت جمعی از فعالان بخش خصوصی برگزار شد، وزیر نفت، وزیر صنعت و معدن و مدیر عامل شرکت ملی پتروشیمی حضور داشتند و به بیان دستاوردها و مشکلات این صنعت در این نیم قرن پرداختند. صنعت پتروشیمی از سال ۱۳۴۲ با تاسیس شرکت کود اوره‌سازی شیراز تاسیس شد و سال بعد آن یعنی سال ۱۳۴۳ شرکت ملی صنایع پتروشیمی کشور تاسیس شد.این صنعت از آن زمان تاکنون افت و خیز‌های بسیاری را تجربه کرده است به‌طوری‌که به گفته مدیر عامل شرکت ملی صنعت پتروشیمی، عباس شعری‌مقدم در حال حاضر ظرفیت تولید آن به بیش از ۶۰ میلیون تن در سال می‌رسد. روند توسعه صنعت پتروشیمی که در دولت سازندگی شروع شده و در دولت اصلاحات به اوج سرعت خود رسیده بود در چند سال اخیر متوقف شد. برخی توقف روند سرمایه‌گذاری در این صنعت را به دلیل تحریم‌های ناعادلانه غرب علیه کشورمان می‌دانند، این در حالی است که وزیر نفت، بیژن زنگنه نظری خلاف آن دارد. زنگنه با انتقاد از این نظر و اینکه همه مشکلات کشور را نباید به گردن تحریم‌ها انداخت، اعلام کرد که تحریم‌ به سال‌های بعد از سال ۹۱ بر می‌گردد درحالی که پیش از آن بین ۷۰۰ تا ۸۰۰ میلیون دلار درآمد نفتی داشتیم و در این مدت حتی یک دلار در صنعت پتروشیمی سرمایه‌گذاری نشد چراکه مدیریت درست در کشور وجود نداشت. اما معاون وی در امور پتروشیمی، عباس شعری مقدم بیش از هر چیز از روند خصوصی‌سازی در دولت گذشته گلایه دارد. وی خصوصی‌سازی در صنعت پتروشیمی را با سیاست اصلاحات ارزی شاه مقایسه کرد و گفت: خصوصی‌سازی همان کاری را با پتروشیمی‌ها کرد که سیاست اصلاحات ارضی با کشاورزان؛ اما نعمت‌زاده، وزیر کنونی صنعت، معدن و تجارت که بیش از هر کسی نامش با صنعت پتروشیمی گره خورده است با یاد کردن از برخی مشکلاتی که بر سر راه وی در این مسیر بوده از آینده این صنعت گفت. به گفته وی در سال‌های آتی بندر جاسک و چابهار به قطب صنعت پتروشیمی کشور تبدیل می‌شود.

زنگنه: از سال بعد کمبود خوراک نخواهیم داشت

دراین همایش وزیر نفت در ابتدا از دو جهش بزرگ در صنعت پتروشیمی یاد کرد؛ اولی دوران سازندگی و دیگری که بزرگ‌تر و مهم‌تر بوده است در دوره اصلاحات اتفاق افتاد. زنگنه با بیان اینکه در سال ۷۶ ارزش محصولات پتروشیمی یک میلیارد دلار بود، گفت: اگر امسال تولید محصولات پتروشیمی ایران ۲۰ میلیارد دلار است با زحمات مهندس نعمت‌زاده اتفاق افتاد و این ۸ سال قابل مقایسه با سال‌های قبل و بعد از آن نبود. زنگنه در ادامه تصریح کرد: من برخلاف برخی که تحریم‌ها را دلیل توسعه نیافتن صنعت پتروشیمی می‌دانند، معتقدم بی‌تدبیری باعث عدم توسعه صنعت پتروشیمی شد نه تحریم‌ها، چراکه به رغم درآمدهای ۷۰۰ تا ۸۰۰ میلیارد دلاری نفت در ۸ سال گذشته حتی یک دلار در صنعت پتروشیمی سرمایه‌گذاری نشد. وزیر نفت تاکید کرد: تحریم‌ها دلیل این مساله نبود، دلیل این مساله آن بود که مدیر و فرمانده وجود نداشت چراکه عقلای پتروشیمی همه منزوی و خانه‌نشین شدند. وی با اشاره به نیاز صنعت پتروشیمی به تامین فاینانس خارجی گفت: برآوردهای شرکت ملی پتروشیمی آن است که ما می‌توانیم ارزش کل تولیدات پتروشیمی را به بیش از ۷۰ میلیارد دلار برسانیم. وی در ادامه با اشاره به ورود واحدهای تولید اتان و گاز مایع پارس جنوبی به مدار تولید گفت: در سال آینده مشکل تامین خوراک به‌خصوص گاز طبیعی برای صنایع پتروشیمی نخواهیم داشت.

وزیر نفت با تاکید بر اینکه در شرایط فعلی جایگاه شرکت ملی پتروشیمی با ۱۵ سال گذشته کاملا متفاوت است، گفت: جایگاه شرکت ملی پتروشیمی حمایت از فناوری و پژوهش با هدف تجاری‌سازی دانش فنی به‌خصوص در فناوری‌های پرتکرار، ایجاد امکان رقابت برای بخش خصوصی صنعت پتروشیمی، مشارکت فعال در ساماندهی بازار سرمایه با هدف به‌کارگیری سرمایه‌های کوچک در این صنعت دارای مزیت و ایجاد تاسیسات زیربنایی در مواردی خاص است.

زنگنه با بیان اینکه هر کجا که نیاز باشد دولت وارد کار شده و به ساخت زیر بناهای لازم خواهد پرداخت، گفت: در عین حال موافق مشارکت شرکت ملی پتروشیمی با بخش خصوصی برای سودآور شدن طرح‌های آنها نیستم. وزیر نفت در ادامه با انتقاد از حجم زیاد تولید کود اوره در کشور و سود آور نبودن تولید آن گفت: نمی‌دانم چرا تا این حد به مجتمع‌های تولید کود اوره مجوز داده‌اند اما تولید محصولاتی مانند پروپیلن و پایین‌دست آن که مورد قبول و اقتصادی است، چندان مورد توجه قرار نگرفته است.زنگنه با بیان اینکه کشورهای همسایه بازارهای خوبی برای محصولات پتروشیمی کشور هستند، گفت: این کشورها، به جز قطر و عربستان، صنایع پتروشیمی ندارند. بنابراین باید تلاش کنیم با توسعه بخش پایین‌دست از صادرکننده مواد اولیه به صادرکننده محصولات نهایی و تکمیل‌کننده زنجیره ارزش تبدیل شویم.زنگنه در ادامه به قابلیت سرمایه‌گذاری توسط بخش داخلی تاکید و تصریح کرد: در خرداد ماه برای ۸ واحد پالایشی میعانات گازی سیراف فراخوان دادیم و برآورد ما این بود که هر واحد ۳۰۰ میلیون دلار سرمایه‌گذاری نیاز دارد. به‌رغم اینکه ما تعهد ندادیم از صندوق توسعه ملی برای آنها وام جور کنیم اما ۳۵ مجموعه از شرکت‌های ایرانی تایید صلاحیت شدند که می‌توانستند این پول را فراهم کنند. وی ادامه داد: این به معنای سرمایه‌گذاری بالقوه حدود ۱۱ میلیارد دلار در کشور است و اگر مردم احساس کنند یک طرح اقتصادی خوب است در آن سرمایه‌گذاری می‌کنند. وزیر نفت شبکه گازرسانی کشور را در جهان بی‌نظیر دانست و آن را یکی از قابلیت‌های توسعه صنعت پتروشیمی کشور خواند و گفت: مصرف گاز مردم در فصل گرما و سرما متفاوت است و ما از این تفاوت مصرف می‌توانیم در تامین خوراک واحدهای پتروشیمی جدید استفاده کنیم.

نعمت‌زاده: تحریم‌ها کاغذ پاره نبودند

محمدرضا نعمت‌زاده در همایش پنجاهمین سالگرد تاسیس شرکت ملی پتروشیمی با انتقاد از برخی مدیران که می‌گویند «تحریم‌ها اثر ندارد»، گفت: این افراد چرا دروغ می‌گویند اکنون بر اثر همین تحریم‌ها رکود، تورم و بیکاری ایجاد شده است و ما باید به سوی فردایی بهتر و توسعه کشور با همکاری و تعامل پیش برویم. تا زمانی که به تحریم‌ها به چشم مشکل نگاه نکنیم، نمی‌توانیم آن را از کشور دور کنیم. وی با اشاره به برخی انتقادات که می‌گویند صدور محصولات پتروشیمی صدور مواد خام است یا اینکه واحدهای پتروشیمی با وجود نیاز به هزینه‌های هنگفت اشتغالزایی مناسبی ندارند گفت: اول اینکه تبدیل هیدروکربورهای اولیه به محصولات پتروشیمی زحمت زیادی دارد و اینگونه نیست که صدور محصولات پتروشیمی در رده صادرات مواد خام باشد. دوم اینکه هرچند که در زمینه اشتغالزایی به‌طور مستقیم صنعت پتروشیمی ضعیف است، اما برای افزایش سرانه درآمد ملی این صنعت نقش مهمی دارد. وی در ادامه افزود: البته براساس آمار، بخش پایین‌دستی در زمینه اشتغالزایی بسیار موثرتر است و تقریبا ۱۰ برابر بخش بالا دستی است. وزیر صنعت، معدن و تجارت با تاکید بر اینکه اگر بالادست صنعت پتروشیمی توسعه پیدا کند پایین‌دست آن هم توسعه می‌یابد، گفت: البته حلقه مفقوده‌ای به نام صنایع میانی داریم و بعضی انتقاد می‌کنند که چرا صنایع میانی پتروشیمی در کشور رشد نکرده است. این در حالی است که صنایع میانی نیاز به دانش فنی پیشرفته‌تری نسبت به صنایع بالادستی دارند و اغلب دانش فنی آنها در انحصار شرکت‌های بزرگ بین‌المللی است.

وزیر صنعت در ادامه با بیان اینکه درباره پروژه‌های تبدیل گاز به مایع نیز با آقای زنگنه مذاکره کردیم و نظر وی هم مثبت است، گفت: ۹ پروژه را در سطح کشور مکان‌یابی کردیم و در قالب کتابچه‌ای به آقای زنگنه دادیم که پس از بررسی‌های فنی و اقتصادی فراخوان عمومی برای اجرای آن را اعلام می‌کنیم تا الفین و پروپیلن در داخل کشور برای گسترش صنایع پایین‌دستی ایجاد شود.نعمت زاده افزود: در راه توسعه صنعت پتروشیمی نباید تنها در داخل مرزها بمانیم و باید افزون بر جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی خودمان نیز در دیگر کشورها، سرمایه‌گذاری کنیم. وی از تاسیس یک شهرک صنعتی در منطقه جاسک با مشارکت چینی‌ها خبر داد و گفت: با وزیر صنعت چین برای احداث این شهرک صنعتی تفاهم کردیم تا در محدوده‌ای با وسعت ۳ تا ۴ هزار هکتار صنایع پتروشیمی، پالایشی،‌ آلومینیومی و فولاد با دید صادراتی ساخته شود. نعمت‌زاده چابهار و جاسک را قطب‌های آینده صنعت پتروشیمی خواند و گفت: چابهار با توجه به قابلیت‌های موجود می‌تواند همانند عسلویه رشد کند و جاسک نیز با ایجاد شهرک صنعتی که پتروشیمی‌ها سهم مطلوبی در آن محل خواهند داشت یک قطب دیگر پتروشیمی خواهد بود.

شعری‌مقدم: خصوصی‌سازی مشکل پتروشیمی‌ها

عباس‌شعری مقدم در همایش پنجاهمین سالگرد تاسیس صنعت پتروشیمی گفت: توسعه صنعت پتروشیمی در سه مرحله رخ داده است که مرحله اول به قبل از انقلاب بازمی‌گردد، مرحله دوم دوران اواخر جنگ تحمیلی و مرحله سوم؛ مربوط به دولت اصلاحات است.

وی با اشاره به ظرفیت ۶۰ میلیون تنی کنونی تولید در پتروشیمی گفت: این مقدار ظرفیت کلا به بخش خصوصی واگذار شده، بدون اینکه منبع درآمد قابل‌ توجهی برای شرکت ملی صنایع پتروشیمی باقی بماند، ولی بدهی‌های آنها بابت وام‌های ارزی برعهده شرکت ملی صنایع پتروشیمی است که باید آنها را به شرکت‌ها و فاینانسورها پرداخت کنیم. وی با انتقاد از واگذاری‌ها به بخش خصوصی در دولت نهم گفت: در ابتدا هیچکس باور نمی‌کرد که بشود مجتمع‌ها و طرح‌ها را بابت رد دیون دولت به صندوق‌های بازنشستگی و امثال آن واگذار کرد.

درحالی که فروش دارایی‌های شرکت ملی صنایع پتروشیمی به سرمایه‌گذاران واقعی با چند دشواری مواجه بود؛ اول: عدم وسع مالی سرمایه‌گذاران داخلی، دوم: نبود روحیه مشارکت جویی بین سرمایه‌گذاران داخلی برای تشکیل کنسرسیوم، سوم: عدم تمایل سرمایه‌گذاران خارجی به دلیل تحریم و چهارم عدم توسعه‌یافتگی بورس. وی افزود: باید قدر کسانی را که به فکر تشکیل هلدینگ خلیج‌فارس افتادند دانست، زیرا آنها مانع از آن شدند که مجتمع‌های پتروشیمی باقیمانده مجزا از هم به بخش خصوصی واگذار شوند.شعری‌مقدم در پایان تصریح کرد: شرکت ملی صنایع پتروشیمی طبق قانون نفت، فعالیت خود را به صنایع پایین‌دستی نیز توسعه خواهد داد که امیدواریم وزارت صنعت، معدن و تجارت نیز در این زمینه ما را یاری کند.

وزیر نفت در حاشیه همایش

وزیر نفت با بیان اینکه ایران برنامه‌ای برای برگزاری جلسه فوق‌العاده اوپک ندارد، از ادامه رایزنی با اعضای اوپک برای جلوگیری از کاهش قیمت نفت خبرداد. وزیر نفت در جمع خبرنگاران در پاسخ به این سوال که آیا ایران به دنبال برگزاری جلسه فوق‌العاده اوپک برای جلوگیری از کاهش قیمت نفت است، گفت: ایران هیچ برنامه‌ای در این زمینه ندارد و هم اکنون در حال مشورت با دیگر اعضای اوپک است تا بتواند از سقوط بیش از حد قیمت نفت جلوگیری کند؛ اما این مشورت‌ها هنوز به نتیجه‌ای نرسیده است. وی افزود: همکاری اعضای اوپک باید افزایش یابد تا قیمت نفت در بازار متعادل شود و برای سرمایه‌گذاران و تولیدکنندگان معقول باشد. از سوی دیگر معتقدم قیمت متعادل سبب تولید نفت‌های اقتصادی می‌شود.

وزیر نفت در پاسخ به این سوال که آیا ایران با عربستان رایزنی تازه‌ای درباره تولید و قیمت نفت انجام داده است، گفت: پس از برگزاری آخرین نشست اعضای اوپک هیچ مذاکره‌ای میان اعضا صورت نگرفته است و قرار نیست تولید نفت ایران کاهش یابد. وزیر نفت در پاسخ به این سوال که با توجه به کاهش قیمت نفت، ساخت هشت پالایشگاه کوچک میعانات گازی به ظرفیت ٤٨٠ هزار بشکه در منطقه سیراف اقتصادی است، گفت: این پروژه هنوز هم ارزش اقتصادی دارد. وی تاکید کرد: وزارت نفت هیچ پیشنهادی مبنی بر افزایش قیمت بنزین در کشور به دولت یا مجلس ارائه نکرده است.زنگنه در پاسخ به این سوال که اگر قیمت‌های جهانی نفت خام به ٢٥ دلار برای هر بشکه برسد آیا ایران آمادگی چنین سطح قیمتی را دارد، گفت: بنده پیشگو نیستم. وی در ادامه گفت: به یقین اگر سطح کنونی قیمت‌های جهانی نفت خام ادامه یابد تولید شیل اویل‌ها غیراقتصادی می‌شود و در ادامه تولید آنها روند کاهشی پیدا می‌کند.زنگنه در پاسخ به این سوال که قیمت نفت در بودجه سال آینده ٤٠، ٦٠ یا ٧٢ دلار خواهد بود، گفت: دیروز مجلس کلیات بودجه سال آینده را که قیمت نفت ٧٢ دلاری در آن گنجانده شده، تصویب کرده است. وی افزود: به نظر من قیمت نفت ٧٢ دلار برای هر بشکه در بودجه منطقی است. وزیر نفت در پاسخ به این سوال که چرا عربستان قیمت نفت در بودجه خود را ٥٠ تا ٦٠ دلار برای هر بشکه تعیین کرده است، اما ایران ٧٢ دلار، گفت: از نظر ما این قیمت منطقی است و در این زمینه هیچ خط قرمزی درباره قیمت نفت وجود ندارد.