دومین اهرم آمریکا برای مقابله نفتی با اوپک

گروه نفت و پتروشیمی، نسیم علایی: نفت در آستانه سال ۲۰۱۵ آرام آرام خود را آماده رسیدن به قیمت‌های زیر ۵۰ دلار می‌کند. شاید برداشتن گامی دیگر برای آزادسازی صادرات آمریکا بزرگ‌ترین‌ ضربه در آخرین روزهای ۲۰۱۴ بود که به بدنه نحیف نفت وارد شد. این اقدام بعد از افزایش تولید از سوی تولیدکنندگان شیل که ماه‌ گذشته رخ داد، دومین مقابله با اوپک برای تصاحب بازار نفت است. روز گذشته تا لحظه تنظیم این گزارش نفت خام آمریکا با کاهش ۲/۱دلاری در کانال ۵۲ دلار نوسان کرد؛ اما برنت با ریزش بیشتری مواجه شد و با کاهش حدود ۶۲/۱دلاری به ازای هر بشکه به ۲۸/۵۶ دلار رسید. در این بین مهم‌ترین‌ خبری که موجب ریزش بهای نفت شد، آزاد‌سازی نوعی نفت سبک آمریکا است. بامداد روز گذشته، برخی خبرگزاری‌های بین‌المللی اعلام کردند که دولت اوباما گامی دیگر برای شفاف‌سازی وضعیت منع ۴۰ ساله صادرات نفت این کشور برداشت که می‌توان آن را به «رویارویی نفت شیل و اوپک» تعبیر کرد.

رفع منع صادرات نفت آمریکا در حالی رخ داده است که بازار نفت آخرین روز از سال سخت نفتی خود را سپری می‌کند. بر اساس برخی برآوردها نفت در سال ۲۰۱۴ میلادی، بدترین عملکرد خود از سال ۲۰۰۸ تاکنون را داشته است؛ به‌طوری‌که طی ۶ ماه متوالی روند نزولی داشته و نزدیک به ۵۰ درصد از ارزش خود را از دست داده است؛ در این بین اوپک به‌عنوان یکی از بازیگران اصلی بازار بر خلاف همیشه با عدم کاهش عرضه به بازار نفت، کاهش قیمت‌ها را تشدید کرد. بسیاری از کارشناسان این اقدام اوپک را مقابله با شیل‌های نفتی و فشار بر آنها برای خروج از بازار اعلام کرده‌اند، در حالی که عربستان به‌عنوان کشوری که سیاست عدم کاهش سقف تولید را به کشورهای عضو اوپک تحمیل کرد، با اقدام به دو بار کاهش قیمت نفت سعی در تصاحب بیشتر بازار نفت کرد. در پی این اقدام در حالی که به نظر می‌رسد سرمایه‌گذاری‌ها در شیل حداقل با کاهش ۲۵ درصدی مواجه شده است، شیل ماه گذشته تعداد دکل‌های فعال خود را افزایش داد و به نبرد اوپک رفت. حال این اقدام می‌تواند دومین واکنش آمریکا به کاهش عمدی بهای نفت توسط اوپک باشد.در این بین آلن گرین اسپن، رئیس سابق فدرال رزرو، روز گذشته در مصاحبه با بلومبرگ درباره قیمت نفت در سال ۲۰۱۵ گفت: تفاوت هزینه تولید در میادین مختلف نفتی شیل موجب شده که نتوان برآورد دقیقی برای کف قیمتی نفت داشت. وی به تغییر نقش اوپک در بازار نفت اشاره کرد و گفت: شرایط بازار تغییر کرده است و اوپک دیگر بازیگر اصلی بازار نفت نیست. در حال حاضر مولفه‌های دیگری وارد بازار شده‌اند که نقش تعیین‌کننده‌ای در بازار داشته و تاثیر اوپک را کاهش داده‌اند.

صادرات نفت سبک آمریکا آزاد شد

اطلاعیه جدید دولت اوباما دومین اقدام این کشور در سال ۲۰۱۴ برای کاهش موانع صادرات نفت است؛ هرچند که این اقدام ممنوعیت صادرات نفت خام را به‌طور کامل لغو نکرده و تنها شامل برخی شرکت‌های تولید‌کننده است، اما بر اساس برآورد سیتی‌گروپ، می‌تواند صادرات نفت آمریکا را به میزان «یک میلیون بشکه» در روز افزایش دهد که این می‌تواند مقدار قابل توجهی برای بر هم زدن نظم کنونی صادرات جهانی نفت باشد، در سال ۲۰۱۴ آمریکا به‌طور متوسط روزانه بیش از ۲۰۰ هزار بشکه نفت صادر کرده است و در حال حاضر صادرات این کشور بیش از ۳۵۰ هزار بشکه در روز است که از مقدار صادرات اکوادور کوچک‌ترین عضو اوپک بیشتر است. کارشناسان بر این باورند که این اقدام منجر به افزایش سرمایه‌گذاری‌ها در میادین نفتی شیل می‌شود و به گفته شرکت‌های حفاری موجب افزایش ۱۰ دلاری سود به ازای هر بشکه تولید شود. بر همین اساس، عربستان برای از میدان به در بردن شیل از بازار نفت ناکام می‌ماند.

تولید نفت آمریکا از سال ۲۰۰۶ در پی تحولات شیل روند صعودی گرفت؛ به‌طوری‌که بر اساس برآوردهای آژانس بین‌المللی آمریکا، این کشور تا سال ۲۰۲۰ از واردات نفت مستقل خواهد شد. یکی از عوامل مهم کاهش بهای نفت طی سال جاری افزایش تولید نفت شیل است. در سال ۲۰۱۴ تولید نفت شیل با افزایش بیش از یک میلیون بشکه‌ای به بیش از ۶/۱ میلیون بشکه در روز رسیده است.

مخالفان و موافقان لغو قانون منع صادرات

عمده فعالان صنعت نفت و گاز آمریکا خواهان لغو محدودیت‌های صادراتی هستند. در واقع، تقاضای بالا برای نفت خام سبک آمریکا، گرچه قیمت‌ها را بالا نمی‌برد، اما می‌تواند سودآوری فعالان این حوزه را افزایش دهد؛ البته این گروه از حمایت جمهوری‌خواهان آمریکا برخوردارند. اولین سیاست در زمینه انرژی جمهوری‌خواهان، استقلال انرژی آمریکا و افزایش تولید نفت این کشور به بیشترین مقدار است و از آنجا که صادرات نفت آمریکا می‌تواند منجر به افزایش سرمایه‌گذاری و تولید نفت شیل شود از حمایت این گروه برخوردار است. حال با قدرت گرفتن آنها در مجلس سنای آمریکا احتمال لغو هرچه بیشتر قانون منع صادرات طی سال آینده بیشتر می‌شود. به‌طور مثال لیزا موروفسکی یکی از سناتورهای جمهوری‌خواه چند ماه پیش از قانون منع صادرات با عبارت «قانون عتیقه» یاد کرده بود و خواهان لغو کامل شده بود این در حالی است که پالایشگاه‌ها، از مازاد عرضه نفت در آمریکا راضی هستند. به عبارت دقیق‌تر، آنها نفت را با تخفیف بیشتری خریداری می‌کنند و محصولات خود را که بنزین اصلی ترین آن است را با سود بیشتری به فروش می‌رسانند؛ چراکه قیمت این محصول با قیمت‌های جهانی تغییر می‌کند. در کنار این پالایشگاه ها، طرفداران محیط زیست نیز در مقابل لغو تحریم‌ها مخالفت می‌کنند. به عقیده آنها، افزایش مصرف سوخت‌های فسیلی مثل نفت، سبب انتشار بیشتر گازهای گلخانه‌ای در جهان می‌شود و درخصوص ریسک‌های زیست‌محیطی ناشی از افزایش تولیدات نفت نگرانی وجود دارد.

البته همه گروه‌ها قبول دارند که لغو محدودیت‌های صادراتی در کل به نفع آمریکا است و می‌تواند تراز تجاری و قدرت سیاسی این کشور را بهبود بخشد. با این حال، برخی مخالفت‌های دیگر نیز وجود دارند که اثرات این اقدام بر رشد اقتصادی آمریکا را بررسی می‌کنند. در این میان، قیمت بنزین در آمریکا یکی از مشخص ترین دغدغه‌های آزادی صادرات است.

بازارهای نفت چه خواهد شد

با متعادل شدن میزان عرضه نفت سبک در منطقه میانه غرب آمریکا در صورت لغو ممنوعیت صادرات، قیمت نفت خام در این منطقه افزایش می‌یابد. همچنین، افزایش عرضه نفت در بازارهای جهانی نیز سبب کاهش قیمت جهانی نفت می‌شود (با این فرض که اوپک میزان عرضه خود را تغییر ندهد.) افزایش کارآیی پالایشگاه‌ها نیز سبب می‌شود اختلاف قیمتی میان محصولات نفتی و نفت خام کاهش یابد. در واقع، عرضه محصولات پالایشی افزایش می‌یابد و تقاضای جهانی نیز برای نفت خام بیشتر می‌شود. بنابراین، حرکت خلاف جهت محصولات نفتی و نفت خام موجب کاهش اختلاف قیمتی آنها می‌شود. با توجه به افزایش کارآیی پالایشگاه‌های غربی، قیمت محصولات نفتی نیز کاهش می‌یابد، حتی اگر قیمت نفت افزایش یابد. در میانه غربی آمریکا نیز با توجه به آنکه هنگام ارزان‌تر بودن قیمت نفت در این منطقه، قیمت محصولات خود را در مقایسه با سایر نقاط کاهش نداده بودند، احتمالا حتی در صورت افزایش قیمت نفت نیز نمی‌توانند قیمت محصولات پالایشی خود را متفاوت از سایر مناطق این کشور تعیین کنند.

چرا صادرات نفت آمریکا ممنوع شد؟

نفت و پتروشیمی: ممنوعیت صادرات نفت خام به تحریم سال‌های ۱۹۷۰ برمی‌گردد. در آن زمان، سازمان کشورهای صادرکننده محصولات نفتی عرب (OAPEC) به دلیل حمایت کشورهای غربی از اسرائیل‌ در جنگ با اعراب، صادرات نفت به کانادا، ژاپن، هلند، انگلیس و آمریکا را تحریم کردند. بر این اساس، دولت آمریکا صادرات هرگونه نفت خام را برای محافظت از اقتصاد خود ممنوع اعلام کرد که این اقدام، بعدا به‌صورت یک قانون در آمریکا درآمد؛ به‌طوری که در حال حاضر صادرات نفت خام فقط به‌صورت‌ بسیاری محدودی انجام می‌شود.تا پیش از انقلاب شیل، محدودیت صادراتی نفت خام در آمریکا مشکلی ایجاد نمی‌کرد، زیرا این کشور بخش زیادی از نفت‌ مورد نیاز خود را از سایر نقاط دنیا وارد می‌کرد و تولید نفت آمریکا در مسیر کاهشی قرار داشت. اما با انقلاب شیل و تولید نفت از منابع سخت مثل ماسه یا سنگ‌های رسوبی، به سرعت میزان تولید نفت آمریکا به ویژه در ایالات داکوتای شمالی و تگزاس افزایش یافت و واردات نفت آمریکا را به‌طور قابل توجهی کاهش داد؛ اما افزایش تولید شیل در غرب آمریکا در کنار مشکلات خطوط لوله و مشکلات ریلی جهت انتقال نفت به سایر نقاط این کشور موجب تشدید عرضه نفت در غرب آمریکا و کاهش شدید قیمت‌ها در این منطقه شد. این شرایط نامطلوب، با توجه به ناتوانی بسیاری از پالایشگاه‌های بزرگ آمریکا برای فرآوری نفت سبک (نفت شیل) تشدید شد، زیرا عمده قطب‌های پالایشگاهی آمریکا به ویژه در لویزانا و تگزاس برای فرآوری نفت سنگین طراحی شده‌اند. این شرایط عاملی شد که برخی از سناتورها که عمدتا شامل جمهوری‌خواهان است و تولیدکنندگان نفت طی یک سال گذشته به دولت آمریکا برای لغو قانون منع صادرات فشار بیاورند.