زورآزمایی نفت شیل با اوپک

گروه نفت و پتروشیمی- نسیم علایی: نفت سه روز بیشتر تحمل صعود را نداشت. نفت آمریکا روز یکشنبه در حالی که تا نیمه‌های روز سعی در ورود به کانال ۸۰ دلار را داشت، در پی انتشار اظهارات وزیر انرژی کویت مبنی بر اینکه کاهش سقف تولید اوپک دور از انتظار است، بهای نفت شروع به ریزش کرد و بیش از ۲ دلار از ارزش خود را از دست داد. روز گذشته نیز نفت قرمز پوش شروع به کار کرد. به‌طوری‌که تا لحظه تنظیم این گزارش، نفت برنت با ۶۰ سنت کاهش در هر بشکه نسبت به قیمت روز سه‌شنبه به زیر ۸۲ دلار رسید و برای چندمین بار در کف چهار ساله قیمتی خود به فروش رسید؛ نفت خام آمریکا نیز با کاهش ۴۰ سنتی در مرز ۷۷ دلار در هر بشکه نوسان کرد. درحالی که پیش از این اخبار مثبتی که نشان از تقویت سمت تقاضای بازار و کاهش عرضه نفت دارند منتشر شد، وجود برخی عوامل منفی در هر دو سمت بازار تداوم صعودی بودن نفت را مبهم کرده بود و دیروز این فضای مبهم در راستای کاهش قیمت نفت شفاف‌تر شد. روز گذشته خبر افزایش یک میلیون بشکه‌ای سطح موجودی آمریکا ظرف یک هفته، اظهارات مسوولان کویت، قطر و امارات و از طرفی افزایش ارزش دلار در برابر سبدی از ارزهای مرجع، موجب کاهش قیمت نفت شد.

دیروز بلومبرگ طی گزارشی پیش‌بینی خود را از افزایش حجم موجودی آمریکا یک میلیون بشکه افزایش داد؛ این در حالی است که گزارش هفتگی اداره اطلاعات انرژی آمریکا از سطح موجودی نفت این کشور امروز منتشر می‌شود. اما مهم‌ترین‌ عامل کاهش قیمت‌ها اظهارات اخیر سران برخی از اعضای اوپک بود که احتمال کاهش سقف تولید این سازمان را تضعیف ‌کرد. علاوه بر علی العمر، وزیر نفت کویت، تمیم بن حمد بن خلیف آل ثانی، امیر قطر نیز با اشاره به میزبانی این کشور در جام جهانی ۲۰۲۲، گفته است: ما بیش از نیمی از بودجه ۶۰ میلیارد دلاری امسال خود را صرف پروژه‌های جدید کرده‌ایم اما از کاهش قیمت نفت نگرانی نداریم؛ چراکه اقتصاد ما قدرتمند و استوار است. سهیل بن محمد المزروعی، وزیر انرژی امارات متحده عربی نیز نظرات مشابهی را ارائه داد و گفت: ما مساله‌ قیمت را چندان بزرگ نمی‌دانیم که بخواهیم درباره‌اش نگران شویم.

تغییر استراتژی اوپک

به گفته تحلیلگران، مهم‌ترین‌ مساله‌ای که در آینده ممکن است بهای نفت تحت تاثیر آن افزایشی شود، تصمیمات اوپک در نشست آتی این سازمان در ۲۷ نوامبر است. درحالی که بسیاری از کارشناسان کاهش سقف تولید اوپک را گزینه منتفی‌شده‌ای نمی‌دانند؛ اما با توجه به اظهارات اخیر وزیر انرژی کویت و امارات و امیر قطر، وقوع این مساله دور از انتظار به نظر می‌رسد. همان‌طور که پیش از این نیز به کرات گفته شده، عربستان و دیگر اعضای اوپک بیشتر از آنکه نگران کاهش بهای نفت باشند، نگران از دست دادن بازارهای نفتی خود هستند، چراکه طی چند سال اخیر، با افزایش رشد تولید کشورهای غیر اوپکی سهم نفت اوپک از بازار کاهش داشته است، به‌طوری که بر‌اساس آمار اوپک، در دهه جاری سهم بازار اوپک به پایین‌ترین سطح طی ۲۵ سال گذشته خواهد رسید. به اعتقاد کارشناسان حوزه انرژی، در صورتی که اوپک سقف تولید خود را کاهش دهد، بهای نفت افزایش پیدا کرده و طرح‌های توسعه نفت شیل همچنان توجیه اقتصادی داشته و این نوع نفت با سرعت بیشتری تولید می‌شود و چرخه کاهش سهم اوپک از بازار تکرار می‌شود. بنابراین گزینه کاهش سقف تولید اوپک دور کمرنگ‌تر از قبل شده است.

در واقع طی چند سال اخیر افزایش سطح تولید ذخایر شیل رشد چشمگیری داشته است به‌طوری‌که آمار اداره اطلاعات انرژی آمریکا نشان می‌دهد تولید نفت آمریکا در سال گذشته با یک افزایش ۱۴ درصدی به هشت میلیون و ۹۷۰ هزار بشکه در روز رسیده که بالاترین سطح تولید این کشور طی ۴ دهه گذشته بوده است. حال به نظر می‌رسد اوپک با کاهش بهای نفت توجیه‌پذیری طرح توسعه ذخایر شیل را زیر سوال برده است به‌طوری‌که تعداد حفاری‌های شیل طی سه ماه اخیر کاهش قابل توجهی داشته است. اما برخی کارشناسان بر این باورند اوپک که پیش از این با کنترل نفت موجود در بازار قیمت نفت را کنترل می‌کرد حال با تغییر استراتژی از کنترل بازار به حفظ بازار رسیده است.

به گزارش بلومبرگ، موسسه گلدمن ساکس در این خصوص معتقد است این مساله که آیا کاهش قیمت‌ها مانع توسعه نفت شیل آمریکا می‌شود یا نه بیانگر نظم جدیدی در نفت است که در آن اختیار قیمت‌گذاری به تولیدکنندگان نفت در تگزاس و داکوتای شمالی واگذار شده است. جف کوری رئیس تحقیقات موسسه گلدمن ساکس در نیویورک می‌گوید: این گروه از نقش سنتی خود به‌عنوان یک تولید‌کننده بزرگ که روی قیمت‌ها از طریق افزایش یا کاهش تولید تاثیر می‌گذارد و بازار را متعادل می‌کند فاصله گرفته است. براساس گزارش آژانس بین‌المللی انرژی چنین تغییری نقشی را که اوپک در دهه ۱۹۸۰ ایفا کرده است، متوقف می‌کند. مایک وینتنر، رئیس تحقیقات بازار نفت در نیویورک نیز نظری مشابه داشت و در این باره گفت: در چند دهه گذشته شاهد چنین شرایطی نبوده‌ایم. آیا اوپک قصد دارد نقش خود را در بازار نفت واگذار کند؟

کامرز بانک می‌گوید: تصمیم عربستان در اول اکتبر برای کاهش قیمت فروش نفت خود به مشتریان آسیایی نشان‌‌دهنده این است که بزرگ‌ترین صادر‌کننده نفت جهان قصد دارد به جای تلاش برای افزایش قیمت‌ها سهم بازار خود را حفظ کند. این کشور بهای نفت خود را برای مشتریان آسیایی در ماه جاری افزایش و تخفیف‌های خود را برای مشتریان آمریکایی بیشتر کرد. عراق به‌عنوان دومین تولید‌کننده بزرگ اوپک نیز روز گذشته تغییرات مشابهی را در قیمت فروش نفت خود اعمال کرد.

پیش‌بینی تنش در نشست اوپک

اما در حال حاضر اوپک بیش از ۳۰ میلیون و ۹۷۰ هزار بشکه در روز نفت تولید می‌کند، این یعنی برخی از اعضای این سازمان نزدیک به یک میلیون بشکه بیشتر از سهمیه تعیین شده در اوپک نفت تولید می‌کنند. عربستان که با کاهش تولید نفت ایران در پی تحریم‌های غرب و مشکلات داخلی لیبی با افزایش تولید خود تلاش در جبران کمبود نفت موجود در بازار را داشت حال با افزایش تولید لیبی و دیگر اعضا تولید خود را کاهش نداده است. حال تحلیلگران بر این باورند که نشست آتی اوپک به صحنه‌ درگیری بین برخی اعضای این سازمان و عربستان برای کاهش سقف تولید این کشور شود. کاهش قیمت نفت باعث وارد ‌آمدن فشار مالی به برخی از اعضای اوپک شده است و اکوادور، ونزوئلا و لیبی خواستار اقدامی در جهت جلوگیری از کاهش بیشتر قیمت نفت شده‌اند.

در این بین به نظر می‌رسد مسوولان نفتی کشورمان که تاکنون به‌طور رسمی درباره افت قیمت نفت اظهار نگرانی نکرده‌اند در حال استفاده از دیپلماسی برای همراهی برخی دیگر از اعضای اوپک برای نشست آتی اوپک هستند. وزیر نفت ایران، بیژن زنگنه روز دو‌شنبه در دیداری که با امیر قطر داشت بسته پیشنهادی حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران را به وی عرضه کرد که توسعه همکاری‌های دو کشور به ویژه در زمینه انرژی و ایجاد ثبات در بازار جهانی نفت مهم‌ترین‌ محور نامه رئیس‌جمهوری ایران بوده است. به گزارش خبرگزاری مهر، همزمان با آغاز مذاکرات رسمی و دیدارهای پشت درهای بسته وزیر نفت ایران با عراق و قطر به‌عنوان دو کشور عربی تاثیر‌گذار در اوپک، مذاکرات و مکاتبه‌هایی هم با وزرای نفت و انرژی اکوادور و ونزوئلا انجام شده است.

نشست اوپک نشست سخت و پر‌تنشی خواهد بود. این را بسیاری از کارشناسان انرژی می‌گویند. اگر اوپک قصد کاهش سقف تولید را نداشته باشد که به نظر می‌رسد ندارد، اعضایی که از کاهش قیمت نفت ضربه بیشتری خورده‌اند با کشورهای ثروتمند این سازمان وارد تنش شده و به کاهش سقف تولید کشورهایی که بیشتر از سهمیه خود نفت تولید می‌کنند اصرار خواهند کرد. اما اینکه عربستان به‌عنوان یکی از کشورهایی که ناقض قوانین اوپک بوده است به این کاهش سقف تولید تن خواهد داد یا نه جای تردید دارد.