«دنیای اقتصاد» در گفت‌وگو با رئیس کمیسیون قیر بررسی کرد
اما و اگرهای قیر صادراتی ایران
گروه بنگاه‌های اقتصادی، ملیحه ابراهیمی: «کیفیت نامشخص»، «سایه سنگین واسطه‌ها در صادرات»، «قیمت‌های متغیر» و «رقابت نابرابر بخش خصوصی و دولتی» اینها تنها بخشی از چالش‌های بازار تولید، فروش و صادرات قیر در ایران است که بخش خصوصی سال‌هاست با آن دست و پنجه نرم می‌کند؛ اگر چه این مشکلات در مقاطع زمانی مختلف قدرت و ضعف بیشتری داشته است، اما به نظر می‌رسد فقدان وجود متولی مشخص در این زمینه موجبات ناپداری بازار قیر ایرانی را فراهم کرده است. تولید و فروش قیر در ایران سال‌ها است که به‌عنوان تجارتی پر‌سود اما پر‌زحمت شناخته شده است، تجارتی که این روزها در عرصه بازارهای جهانی به دنبال احیای نام نیک قیر ایرانی و کسب بازارهای جدید است.
گروه بنگاه‌های اقتصادی، ملیحه ابراهیمی: «کیفیت نامشخص»، «سایه سنگین واسطه‌ها در صادرات»، «قیمت‌های متغیر» و «رقابت نابرابر بخش خصوصی و دولتی» اینها تنها بخشی از چالش‌های بازار تولید، فروش و صادرات قیر در ایران است که بخش خصوصی سال‌هاست با آن دست و پنجه نرم می‌کند؛ اگر چه این مشکلات در مقاطع زمانی مختلف قدرت و ضعف بیشتری داشته است، اما به نظر می‌رسد فقدان وجود متولی مشخص در این زمینه موجبات ناپداری بازار قیر ایرانی را فراهم کرده است. تولید و فروش قیر در ایران سال‌ها است که به‌عنوان تجارتی پر‌سود اما پر‌زحمت شناخته شده است، تجارتی که این روزها در عرصه بازارهای جهانی به دنبال احیای نام نیک قیر ایرانی و کسب بازارهای جدید است. قیر ایرانی این روزها نه‌تنها از‌سوی بازارهای جهانی با تردیدهایی در زمینه کیفیت و قیمت مواجه است، بلکه در بازار داخلی نیز همواره با شکایت مسوولان وزارتخانه‌های ذی‌ربط درباره کیفیت بد قیر و متعاقب آن کیفیت نامطلوب آسفالت جاده‌های کشور روبه‌رو است. این در حالی است که تولیدکنندگان بزرگ قیر در بخش خصوصی کشور ادعاهای مربوط به کیفیت بد قیر را حاصل اعمال تغییرات در قیر از سوی واسطه‌ها و خرید از شرکت‌های نامعتبر بخش خصوصی عنوان می‌کنند. پیش‌تر نیز مدیرعامل شرکت نفت پاسارگاد به‌عنوان یکی از شرکت‌های بزرگ تولیدکننده قیر کشور اعلام کرده بود حاضر است قیر باکیفیت را به دستگاه‌های ذی‌ربط داخلی با تضمین ۱۰ساله بفروشد. رئیس کمیسیون قیر اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت و پتروشیمی، نیز در گفت‌وگوی اختصاصی با روزنامه «دنیای‌اقتصاد»، در بررسی چالش‌های پیش روی کیفیت قیر ایرانی، «تنوع عرضه‌کننده»، «نبود قیمت رقابتی»، «حضور واسطه‌ها در بازار قیر»، «نبود دسترسی تولیدکنندگان به مصرف‌کنندگان نهایی» و «نبود مرکزی برای سنجش کیفیت قیر ایران» را از مهم‌ترین مشکلات بازار قیر ایران عنوان کرد. حسن‌تاجیک، فاصله تولید تا عرضه را حلقه مفقوده کیفیت قیر ایرانی عنوان کرد و افزود: باید این فاصله کنترل شود تا کیفیت قیر ایرانی حفظ شود.
رقابت ناعادلانه بخش خصوصی و پالایشگاه‌ها
رئیس کمیسیون قیر اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت و پتروشیمی با بیان اینکه کیفیت قیر به نفت خام و نوع پالایش و تصفیه آن بستگی دارد، افزود: قیر ایران به دلیل نوع نفت خام خوبی که دارد از کیفیت بسیار مطلوبی برخوردار است.
حسن تاجیک با اشاره به اینکه تا دو سال گذشته تولید قیر در اختیار پالایشگاه‌های داخل کشور بود و در آن سال‌ها کیفیت قیر با استاندارد جهانی مطابقت داشت، اظهارکرد: اما به هر علتی، بخش خصوصی نیز وارد عرصه تولید و صادرات قیر شد که البته رویداد بسیار خوبی بود؛ اما از آن زمان وضعیت کیفیت قیر ایران تغییر کرد.
تاجیک افزود: مشکل کیفیت قیر ایران از آنجا شروع شد که بخش خصوصی به‌رغم تلاشی که می‌کرد، نتوانست کیفیت قیر تولیدی را به استاندارد موردنظر برساند. این نیز ناشی از آن بود که تولید قیر به دلیل هزینه‌های وکیوم باتوم (VB) فرآیند بسیار سختی است و به همین دلیل تمام کارخانه‌های تولیدکننده قیر در کشور نمی‌توانند قیر استاندارد تولید کنند چون امکانات پالایشگاهی مناسبی ندارند.
وی با بیان اینکه برتری پالایشگاه‌های تولیدکننده قیرنسبت به بخش خصوصی همین موضوع است و این توان رقابت بخش خصوصی با پالایشگاه را در تولید قیر کاهش می‌دهد، تاکید کرد: با این حال که براساس قانون تولید قیر از پالایشگاه‌ها به بخش خصوصی سپرده شده است.
تاجیک با اشاره به اینکه معمولا جایی که VB تولید می‌شود قیر نیز باید تولید شود، افزود: هزینه حمل VB از پالایشگاه به کارخانه و سرد و گرم کردن مجدد آن در دمای معین و شرایط خاص، همه از جمله مشکلاتی است که بخش خصوصی تولیدکننده قیر با آن دست و پنجه نرم می‌کند و به هزینه‌های این بخش افزوده می‌شود.
وی تاکید کرد: البته این به آن معنا نیست که بخش خصوصی وارد عرصه تولید قیر نشود، بلکه به معنای این است که دولت باید با تاکید بر برون‌سپاری امور و کوچک کردن بدنه دولت، زمینه‌ها و بستر حضور بخش خصوصی در تولید قیر را فراهم کند تا امکان رقابت با تولیدکنندگان بزرگ به این بخش داده شود.
تاجیک ادامه داد: متاسفانه شرایط رقابتی در بخش خصوصی و پالایشگاهی یکسان نیست و اساسا همه الزامات برای تولید قیر در اختیار پالایشگاه‌هاست و این منجر به کاهش هزینه‌های تولید قیر برای این مجموعه‌ها می‌شود. در حالی که بخش خصوصی هزینه‌هایی همچون خرید VB از پالایشگاه‌ها، حمل و فرآوری مجدد برای تولید قیر را به دوش می‌کشد و اساسا به دلیل افزایش هزینه‌ها دقتی در کیفیت نهایی نمی‌کند.
وی ادامه داد: برخی تولید‌کننده‌های بخش‌خصوصی به دلیل آنکه تلاش می‌کنند تا سریع‌تر نقدینگی به دست آورند مجبور هستند قیر را با کیفیت پایین‌تر و قیمت پایین‌تر تولید و به فروش برسانند.
نقش واسطه‌ها در قیمت و کیفیت قیر
وی با تاکید بر اینکه فروش قیر کم‌کیفیت تنها به گروهی از فعالان بخش خصوصی مربوط است و شامل حال همه تولیدکنندگان نمی‌شود، افزود: اما متاسفانه به دلیل اینکه در حوزه بازارهای صادراتی، رقابت بر سر قیمت است و کیفیت نیز به دلایلی در مراحل اولیه قابل تشخیص نیست، صادرکنندگان واقعی قیر در این عرصه رقابتی کنار می‌روند و کسانی میانه‌دار بازار می‌شوند که تخصصی در صادرات قیر ندارند و اساسا تاکیدی هم بر عرضه قیر باکیفیت ندارند.
تاجیک تصریح کرد: متاسفانه واسطه‌ها در فضای کنونی کاری کرده‌اند که قیمت قیر ایران پایین باشد و همچنین درباره کیفیت آن در بازارهای صادراتی تردید وجود داشته باشد و این‌گونه می‌شود که قیر فله بحرین هم قیمت قیر بشکه‌ای ایران (مظروف‌سازی قیر هزینه‌هایی را به تولیدکننده تحمیل می‌کند) است.
تاجیک با بیان اینکه متاسفانه همه مصرف‌کنندگان قیر ایران این محصول را برای امور زیربنایی و اساسی همچون ساخت بزرگراه‌ها نمی‌خواهند، ادامه داد: برخی مصرف‌کنندگان تنها نیازمند ساخت مسیرهای دسترسی هستند به همین دلیل کیفیت قیر برای آنها چندان مهم نیست و این موجب می‌شود که قیمت بر کیفیت در برخی مواقع غلبه کند و قیر ایران به نوعی بدنام شود.
وی ادامه داد: از سوی دیگر زمانی که کمپانی‌های بزرگ برای کارهای اساسی راهسازی در کشورشان به بازار صادراتی مراجعه می‌کنند، با تناقض در کیفیت قیر ایران مواجه می‌شوند و این‌گونه می‌شود که بازار محصولات ما خراب می‌شود.
وی تاکید کرد: کیفیت قیر را در زمان صادرات نمی‌توان به‌صورت کامل تست کرد و دلیلش آن است که کیفیت‌سنجی قیر نیاز به مراحل طولانی دارد و در زمان صادرات تنها می‌توان با استفاده از چند شاخص ساده کیفیت ابتدایی قیر را تست کرد، اما درصد خلوص یا تست ویژه در زمان ساخت آسفالت باید انجام شود.
تاجیک، تنوع عرضه‌کننده، نبود قیمت رقابتی، حضور واسطه‌ها در بازار قیر ونبود دسترسی تولیدکنندگان به مصرف‌کنندگان نهایی و نبود مرکزی برای سنجش کیفیت قیر ایران را از مهم‌ترین مشکلات بازار قیر ایران عنوان کرد.
وی ادامه داد: کیفیت دو صادرکننده بزرگ بخش خصوصی شرکت نفت پاسارگاد و نفت جی از نظر ما مورد تایید است. اما آنچه مهم است به دلیل اینکه در سال‌های گذشته این دو کمپانی بزرگ توان مظروف کردن تمام محصول خود را نداشتند قیر آنها توسط واسطه‌ها که حساسیتی بر کیفیت ندارند و ممکن است در این میان شیطنتی نیز به خرج دهند، صادر می‌شد و این‌گونه شد که ما محصول یکنواختی با کیفیت یکنواخت در بازار جهانی نداریم. این در حالی است که صادرکنندگانی همچون بحرین همواره محصولی با کیفیت مشخص (در حد متوسط نه خوب) را به بازار عرضه می‌کنند و خریدار مطمئن است که هر بار محصول این کشور را بخرد کیفیت آن تغییری نخواهد کرد.
ادامه در صفحه۱۵
ارسال نظر