الزامات جهش دوم در صنعت پتروشیمی

نفت و پتروشیمی: با روی کار آمدن دولت یازدهم برنامه‌های توسعه بخش پتروشیمی کشور با هدف رسیدن به ظرفیت تولید ۱۰۰ میلیون تنی و استفاده از همه ظرفیت‌های تولید و صادرات این محصولات در دستور کار دولت قرار گرفت. در حال حاضر از ظرفیت ۶۰ میلیون تنی تولید به میزان ۴۰ میلیون تن استفاده می‌شود که در کنار تعریف ۴۰ میلیون تن ظرفیت جدید، نیازمند تولید ۶۰ میلیون تن تولید برای دستیابی به اهداف از پیش تعیین شده هستیم. این امر نیازمند سرمایه‌گذاری‌های جدید در صنعت پتروشیمی است که دولت درصدد است با استفاده از ظرفیت‌های داخلی و بین‌المللی جذب سرمایه‌ها را عملیاتی کند. استفاده از توان بخش خصوصی از مهم‌ترین سیاست‌های دولت در این راستا است. در این رابطه «شانا» با بررسی نقش بخش خصوصی در توسعه صنعت پتروشیمی در گزارشی به بررسی این امر پرداخته است. هم‌اکنون دولت در حال بستر‌سازی برای ایجاد جهش دوم برای افزایش تولید و صادرات محصولات پتروشیمی است. در این بین به گزارش «شانا»، دولت یازدهم طی یک سال گذشته طرح‌هایی مانند پلی‌اتیلن سنگین ایلام (پتروشیمی ایلام)،یوتیلیتی متمرکز فجر ٢ (پتروشیمی فجر) و واحد بوتن یک (پتروشیمی لرستان) را به بهره‌برداری رسانده است و هم اکنون نیز، تعدادی از طرح‌های صنعت پتروشیمی نظیر فاز دوم طرح الفین یازدهم (پتروشیمی کاویان) ایزوسیانات‌ها - فاز دوم (پتروشیمی کارون) و پلی‌اتیلن سنگین/سبک خطی (پتروشیمی لرستان) در مرحله پیش راه‌اندازی و راه‌اندازی قرار دارند.

کسب سود بیشتر از طریق ایجاد بازار دائمی برای محصولات پتروشیمی، ارائه محصول متناسب با ذائقه بازار و کسب سود بیشتر، کمک به برنامه‌های کلان ملی و اشتغالزایی پایدار در کشور، ارائه مدل جایگزین توسعه صنایع مکمل پتروشیمی به جای توسعه صنایع بالادستی پتروشیمی در نقاط مختلف کشور، زمینه‌سازی برای مشارکت بیشتر بخش خصوصی در برنامه‌های توسعه کشور و کمک به اجرایی شدن اصل ۴۴ قانون اساسی، لزوم مد‌نظر داشتن صنایع مکمل در سبد شرکت پتروشیمی به‌صورت غیرمستقیم و کاهش مخاطرات و کاستی‌های احتمالی ناشی از تحریم‌های بین‌المللی را می‌توان از جمله مزایای توسعه صنایع مکمل پتروشیمی در ایران برشمرد.

با به پایان رساندن حدود ٦٠ طرح نیمه‌تمام باقیمانده از دولت‌های گذشته که بین ١٠ تا ٩٠ درصد پیشرفت دارند، می‌توان ظرفیت فعلی تولید سالانه محصولات پتروشیمی را به ١٢٠ میلیون تن در سال افزایش داد؛ همچنین با اجرای ٣٦ طرح جدید که به ٤١ میلیارد دلار سرمایه نیاز دارد، ظرفیت تولید سالانه از ١٨٠ میلیون تن در سال فراتر خواهد رفت. امسال با به بهره‌برداری رسیدن ٤ طرح از طرح‌های ٦٠ گانه نیمه‌تمام، ٢میلیون تن به ظرفیت تولید محصولات پتروشیمی در کشور افزوده می‌شود.

با این حال تحقق اهداف در صنعت پتروشیمی کشور با پیش‌فرض‌هایی همراه است؛ به‌عنوان مثال قیمت خوراک در صنعت پتروشیمی، بهبود بازارهای صادراتی، رفع تحریم‌های مرتبط با بازارهای پتروشیمی، جلب سرمایه‌های خارجی و داخلی و تقویت بخش خصوصی از مواردی است که بدون بهبود آنها امکان تحقق اهداف پتروشیمی کشور ضعیف است، این در شرایطی است که قیمت خوراک به‌زعم کارشناسان و فعالان این صنعت قابلیت رقابت با کشورهای دیگر منطقه را با مشکل مواجه ساخته و این امر در سال ۹۳ به ریزش بی‌سابقه بورس تهران منجر شد، البته تصمیمات بودجه‌ای دیگر نیز در حوزه‌های سنگ‌آهن و... بر این ریزش موثر بودند، اما کارشناسان افزایش قیمت خوراک را مقدمه ریزش شدید در بورس می‌دانند.

بهمن‌‌ماه سال ٩٢ با موافقت نمایندگان مجلس و برای تامین نظر شورای نگهبان، بند «ج» تبصره الحاقی ٢١ به ماده واحده لایحه بودجه سال ٩٣ کل کشور به این شرح اصلاح شد: قیمت پایه خوراک گاز واحدهای پتروشیمی در چارچوب قانون هدفمند کردن یارانه‌ها به گونه‌ای تعیین می‌شود که از ١٣ سنت در هر مترمکعب کمتر نشود. هم‌اکنون قیمت متوسط گاز مصرفی مجتمع‌های پتروشیمی با تصویب هیات‌ وزیران از ٢٦٥ تومان به ٢٠٢ تومان در هر متر‌مکعب کاهش یافته است.

در این میان اما دولت مصمم است برای کمک به حضور قشر کم‌درآمد در طرح‌های سودآور آتی صنعت پتروشیمی نسبت به ایجاد صندوق توسعه سرمایه‌گذاری پتروشیمی با محوریت سازمان بورس اقدام کند. صنعت پتروشیمی از صنایع مادر و اشتغال‌زا است که به‌عنوان تغذیه‌کننده دیگر بخش‌های صنعت می‌تواند به‌عنوان موتور‌حرکت اقتصاد کشورهای در حال توسعه نقش اساسی ایفا کند.

به نظر می‌رسد برای دستیابی به درصد رشد بالا و دست یافتن به ارزش افزوده بیشتر در این بخش لازم است نسبت به سرمایه‌گذاری، توسعه و تکمیل زنجیره ارزش محصولات پتروشیمی و خوشه‌های مشتق شده از محصولات بالادستی از جمله خوشه‌های متانول و اتیلن و تولید محصولات با ارزش افزوده بالاتر اقدام شود، البته در این زمینه کارهایی انجام شده است ولی با توجه به ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های صنعت نفت و گاز ایران کافی به نظر نمی‌رسد.

بر‌اساس این گزارش هم‌اکنون رسیدن به ارزش تولید محصولات پتروشیمی به رقم ٨٠ میلیارد دلار (٢٥ میلیارد دلار فعلی + ٥٥ میلیارد دلار ارزش آتی) حداکثر تا سال ١٤٠٠ یکی از اهداف اصلی صنعت پتروشیمی ایران به شمار می‌آید؛ همزمان طی یک‌سال گذشته همچنین تامین خوراک مورد نیاز واحدهای پتروشیمی جدید در مرحله نخست از اتان تولیدی در فازهای جدید پارس جنوبی در دستور کار شرکت ملی صنعت پتروشیمی قرار دارد.

ایجاد واحدهای مرتبط با تامین خوراک واحدهای جدید پتروشیمی با سرمایه‌گذاری بخش‌های غیر‌دولتی و تعیین سرمایه‌گذار مربوطه برای اکثر آنها، حل مشکلات مجتمع‌های پتروشیمی در زمینه تامین خوراک مورد نیاز، همکاری با دولت و مجلس در قیمت‌گذاری خوراک و روند تغییر آن در طول زمان و باز‌سازی فرآیند جذب سرمایه‌گذاران و امکان تامین مالی برای اجرای پروژه‌های توسعه‌ای صنعت پتروشیمی از مهم‌ترین فعالیت‌های انجام شده توسط شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران بوده است.

برگزاری جلسه‌هایی با مسوولان بورس، اقتصاد‌دانان و صاحبنظران کشور باهدف ایجاد یک یا چند صندوق توسعه صنعت پتروشیمی، برگزاری همایش با هدف تشویق و جذب سرمایه‌گذاران با دعوت از صاحبان دانش فنی فرآیندهای پتروشیمی در جهان و صاحب‌نظران داخلی و خارجی از دیگر فعالیت‌های این شرکت طی یک سال گذشته بوده است.