پتروشیمی؛ هدف غول‌های نفتی جهان

نفت و پتروشیمی: مذاکرات ایران و غرب بر سر موضوع هسته‌ای کشورمان به نظر می‌رسد به مراحل نهایی خود نزدیک شده است. این در حالی است که یکی از مهم‌ترین‌ بندهای قوانین رفع تحریم‌ها که نوامبر سال گذشته شاهد اعمال بخشی از آن بودیم، حذف تحریم‌ها از صنعت پتروشیمی بود. کارشناسان معتقدند صنعت پتروشیمی از ناحیه تحریم‌ها آسیب فراوانی را متحمل شده و رفع تحریم‌ها می‌تواند بخش قابل توجهی از ظرفیت‌های این صنعت را آشکار سازد و زمینه‌های ارتقای کمی و کیفی در این صنعت را فراهم کند. افت سرمایه‌گذاری‌ها در این صنعت از یک طرف و چالش‌های تامین خوراک و فروش محصولات در بازارهای جهانی از طرف دیگر باعث شده است در فاصله ۳ سال اخیر میزان صادرات محصولات این گروه با افت مواجه شود. با این حال با روی کار آمدن دولت یازدهم و با آغاز مذاکرات جدی برای رفع تحریم‌ها دو اتفاق در شرف وقوع است؛ نخست ابراز تمایل شرکت‌های خارجی برای حضور در طرح‌های توسعه این صنعت است که می‌تواند به رشد محصولات تولیدی در این گروه منجر شود. از طرف دیگر تغییر چهره بازاریابی این محصولات است. در حال حاضر بیشتر محصولات پتروشیمی به بازارهای منطقه ارسال می‌شود. این در حالی است که بازارهای اروپایی به دنبال محصولات کشورمان در این بخش هستند. با این حال به نظر می‌رسد به‌رغم رفع برخی تحریم‌ها برخی محصولات این گروه هنوز چالش‌های مهمی را پیش رو دارند. روز گذشته معاون وزیر نفت در گفت‌و‌گو با خبرگزاری مهر با اشاره به پابرجا ماندن تحریم‌های صادرات پتروشیمی، گاز مایع را از آن دسته محصولاتی اعلام کرد که صادرات آن افزایش نیافته است. شعری مقدم در عین حال اعلام کرده است که افزایش صادرات در این گروه همچنان منوط به رفع تحریم‌ها است.

این در شرایطی است که در وضعیت کنونی یکی از مهم‌ترین‌ محصولات سبد صادراتی پتروشیمی ایران، گاز مایع است؛ به طوری که سالانه ۲ تا ۲/۵ میلیارد دلار فقط گاز مایع از مجتمع‌های پتروشیمی به بازارهای چهار گوشه جهان صادر می‌شود.

به‌عقیده کارشناسان یکی از مهم‌ترین‌ مشکلات پیش روی صادرات گاز مایع به‌ویژه پس از افزایش تحریم‌های غیر قانونی غرب، تامین کشتی‌های ویژه حمل گاز مایع و سایر محصولات مایع پتروشیمیایی بوده است.

عباس شعری مقدم مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران با تاکید بر اینکه در حال حاضر گاز مایع گلوگاه اصلی صنعت پتروشیمی کشور است، گفته است: مالکان کشتی‌های خارجی حمل گاز مایع، با وجود تمایل شدید به حمل این محصولات به دلیل تحریم‌های بین‌المللی قادر به تردد در بنادر ایران نیستند.

معاون وزیر نفت با اشاره به پابرجا بودن مشکلات تحریم تامین کشتی، فروش، حمل‌و‌نقل و مبادلات بانکی و بیمه محوله‌های گاز مایع صادراتی پتروشیمی‌های ایران تصریح‌کرد: شرکت‌های بیمه بین‌المللی پی اند‌ ای (P&I) عملا تنها بازه زمانی ۶ ماه را پوشش داده‌اند و در مکاتبه‌های رسمی با مالکان کشتی‌های حمل‌کننده محصولات پتروشیمی نیز یادآوری و تاکید کرده‌اند که این موضوع هنوز آنها را از عقد قراردادهای بلند‌مدت منع می‌کند.

به گفته این مقام مسوول مالکان اروپایی، ژاپنی، کره‌ای یا شرکت‌هایی با شریکان آمریکایی ضمن تماس یا حتی دیدارهای حضوری در تهران، آمادگی کامل خود را برای شروع همکاری به شرط رفع محدودیت‌های مربوطه، به‌ویژه برقراری پوشش بیمه پی اند‌ای اعلام کرده‌اند.

شعری‌مقدم با تاکید بر اینکه زمینه فروش محصولات پتروشیمی شرکت‌های معتبر اروپایی، ژاپنی و کره‌ای علاقه‌مندی خود را برای حضور دوباره در بازار ایران اعلام کرده‌اند، یادآور شده است: همکاری بلندمدت در گرو پایان یافتن مهلت ۶ماهه گروه ۱+۵ و دریافت مصوبه‌های قطعی برای همکاری بلندمدت ایران و این کشورها است.

پیشنهاد نفتی ایران به ۱+۵

مشکلات پیش روی صادرات گاز مایع با وجود توافق اولیه ایران و کشورهای ۱+۵ در مذاکرات ژنو ۳ حتی صدای انتقاد برخی از مدیران و مسوولان صنعت پتروشیمی کشور را هم به همراه داشته است.

عادل نژادسلیم مدیرعامل بزرگ‌ترین هلدینگ پتروشیمی ایران اردیبهشت ماه سال جاری در جمع خبرنگاران با ارائه‌ پیشنهادی به کشورهای ۱+۵ خواستار خروج گاز مایع از لیست تحریم‌ها شد و اعلام کرد: بر خلاف محصولات پتروشیمی و فرآورده‌های پلیمری، گاز مایع تولیدی پتروشیمی‌ها هنوز در لیست تحریم قرار دارد.

با وجود این از اسفند ماه سال گذشته چند محموله محصولات پتروشیمی و فرآورده‌های پلیمری ایران که نیاز به کشتی‌های ویژه حمل نداشته است به برخی از کشورهای عضو اتحادیه اروپا همچون ایتالیا و آلمان صادر شده است.

در همین حال احمد مهدوی، دبیرکل انجمن صنفی کارفرمایی پتروشیمی پیش‌تر با یادآوری اینکه پیش‌بینی می‌شود با توجه به روند مذاکرات صادرات پتروشیمی ایران به کشورهای عضو اتحادیه اروپا به تدریج افزایش یابد، تاکید کرده بود: هم اکنون هیچ‌گونه محدودیتی در تامین کشتی، بیمه یا انتقال ارز حاصل از صادرات محصولات پتروشیمی وجود ندارد.

از سوی دیگر همزمان با ورود مذاکرات جمهوری اسلامی ایران با مقامات کشورهای ۱+۵ به مراحل نهایی، مسوولان شرکت ملی صنایع پتروشیمی هر‌گونه افزایش صادرات محصولات به‌ویژه مایع پتروشیمی را در گرو توافق نهایی مذاکرات وین عنوان می‌کنند.

حسن پیوندی، قائم‌مقام شرکت ملی صنایع پتروشیمی نیز خرداد ماه سال جاری در گفت‌وگو با خبرگزاری مهر با ارائه‌ پیشنهادی به سران کشورهای ۱+۵ از آمادگی تهران به‌منظور امضای قراردادهای تامین فاینانس به صورت «برد- برد» طرح‌های پتروشیمی با کشورهای اروپایی خبر داده بود.

پیوندی آینده صنعت پتروشیمی ایران را روشن دانست و گفت: با توجه به توسعه بخش بالادستی پتروشیمی در کشور، فضا برای گسترش صنایع پایین دستی نیز مهیا است و سرمایه‌گذاران بخش خصوصی می‌توانند با اطمینان در طرح‌های توسعه‌ای صنایع تکمیلی حضور پیدا کنند.

در حال حاضر برای ایجاد ظرفیت تولید ٥٥میلیون تن محصول در پتروشیمی نیاز به ٣٣ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری است و از این سرمایه گذاری می‌توانیم سالانه ٢٦ میلیارد دلار درآمد کسب کنیم. در حال حاضر در حدود ١۵ - ١۴ طرح در حال احداث وجود دارد که به‌عنوان اولویت به آنها توجه ویژه شده و این طرح‌ها تا ٤ سال آینده به بهره‌برداری خواهند رسید و حدود ١٠ میلیون تن به ظرفیت تولید صنعت پتروشیمی کشور افزوده می‌شود.

پیوندی تاکید کرد: برنامه‌های متنوعی برای آینده صنعت پتروشیمی پیش‌بینی شده است و این صنعت یکی از ارکان توسعه اقتصادی کشور در سال‌های آتی خواهد بود.