جایگاه ایران در معادلات گازی اروپا کجاست؟
گروه نفت و پتروشیمی- اروپا خاطره تهدید قطع گاز توسط روسیه را که بارها اتفاق افتاد هنوز به یاد دارد و این در حالی است که در خلال سال‌های اخیر، تلاش برای هدایت گاز از کشورهایی همچون ترکمنستان، ارمنستان و ایران آغاز شده و به این ترتیب تدوین راهبردهایی برای حرکت به سمت توسعه صادرات گاز به اروپا ضروری است.
در این میان کاهش محدودیت‌های ناشی از تحریم اقتصادی در سال ۹۳ می‌تواند زمینه‌های لازم را برای این امر فراهم سازد، این در حالی است که حضور کاترین اشتون در ایران و تاکید وی بر ضرورت توسعه روابط با ایران حکایت از آغاز دوره‌ای جدید در حوزه تجارت به‌خصوص تجارت گاز دارد. متاسفانه کشور ما توان صادراتی بالایی ندارد اما قادر است نسبت به انتقال خطوط لوله گاز از کشورهای دیگر، عملکرد مناسبی از خود نشان دهد که این مساله جایگاه ایران و توان چانه زنی آن را نیز در مناسبات سیاسی با غرب
افزایش می‌دهد.
در حال حاضر نگرانی دیگر آن است که در جریان مناقشات کنونی در منطقه کریمه، روسیه انتقال گاز به اروپا را متوقف کند. البته روز دوشنبه، عضو کمیسیون انرژی اتحادیه اروپا گفت: انتظار ندارد روسیه به دلیل بحران اوکراین عرضه گاز به اروپا را قطع کند.
به گزارش رویترز، گونتر اوتینگر، کمیسر انرژی اتحادیه اروپا در گفت‌وگو با نشریه آلمانی ویرشافتووخه گفت: فکر نمی‌کنم این کار به نفع روسیه باشد. شرکت گازپروم روسیه چند روز پیش هشدار داد که ممکن است عرضه‌ گاز به اوکراین را به دلیل صورتحساب‌های پرداخت نشده، متوقف کند.
اوکراین یک مسیر ترانزیتی مهم برای عرضه گاز از روسیه به اتحادیه اروپا است که حدود یک چهارم گاز مصرفی خود را از روسیه وارد می‌کند. این در حالی است که اوتینگر اظهار کرد: قطع عرضه گاز به نفع گازپروم نخواهد بود. گازپروم از فروش روزانه گاز نفع می‌برد. اوتینگر افزود: اگر دیگر گازی از طریق اوکراین عرضه نشود، روی ۱۴ درصد مصرف گاز اروپا تاثیر می‌گذارد.شرکت گازپروم اوایل سال ۲۰۰۹ عرضه گاز به اوکراین را به دلیل صورتحساب‌های پرداخت نشده قطع کرد که به کاهش عرضه گاز به اروپا در فصل زمستان انجامید. این در حالی است که اوتینگر گفت: اروپا برای مقابله با چنین سناریویی آمادگی بیشتری دارد، زیرا زمستان امسال متعادل‌تر بود و ذخایر گازی اروپا نسبت به سال قبل پرتر هستند، و کشور‌های عضو اتحادیه هم‌اکنون به اندازه ۳۰ روز ذخیره گاز دارند. اوتینگر گفت: ما نسبت به پنج سال قبل وضعیت بهتری داریم.
در این میان اخیرا وال استریت ژورنال با انتشار گزارشی بر ضرورت تقویت ارتباط ایران و ارمنستان به‌منظور انتقال گاز این کشور از طریق ایران به اروپا تاکید کرده است.
بر اساس این گزارش ارمنستان می‌تواند پلی برای انتقال گاز طبیعی ایران از طریق گرجستان و دریای سیاه به بازارهای اروپایی باشد و اجرای پروژه مشترک انتقال گاز از این طریق به ۹۰ تا ۱۰۰ میلیون دلار سرمایه در ارمنستان و ۱۲۰ میلیون دلار در ایران هزینه دارد. بر اساس این گزارش در مرحله اول ایران سالانه ۴۰۰‌ میلیون متر مکعب گاز به ارمنستان صادر می‌کند و پس از تکمیل این خط لوله ۱۴۱ کیلومتری حجم صادرات گاز ایران به ۲/۳‌ میلیارد متر مکعب در سال می‌رسد.
«ایسنا» روز گذشته در گزارشی با اشاره به استقرار نیروهای روسی در اوکراین و انتشار بیانیه کاخ سفید مبنی بر آنکه روسیه با این کار موجب افزایش انزوای سیاسی و اقتصادی خود می‌شود راهکار اصلی را که آمریکا از آن علیه روسیه استفاده می‌کند تحریم تمام بخش‌های مهم انرژی این کشور دانست.
براساس این گزارش مشکل موجود برای اعمال این راهکار، وابستگی متحدان اروپایی آمریکا به گاز روسیه است و این امر احتمالا با عدم استقبال این کشور‌ها روبه‌رو خواهد شد. برای مثال ۴۰ درصد گاز آلمان از روسیه تامین می‌شود. این موضوع موجب بازگشت ایران به صحنه می‌شود، در واقع ایران با دارا‌ بودن ۱۸ درصد ذخایر گازی جهان، در رتبه‌ نخست این ذخایر در جهان قرار دارد.
در حال حاضر عمده‌ صادرات گاز ایران به بازار‌های ترکیه است، علاوه‌بر این ترکیه در نظر دارد واردات سالانه گاز خود از ایران را دو برابر کند. این میزان از ۱۰ میلیارد مترمکعب به ۲۰ میلیارد مترمکعب خواهد رسید. یکی از دلایل احتمالی این افزایش، صادرات گاز ایران به اروپا از طریق خط لوله‌ ترکیه است.
در هر صورت ترکیه با استفاده از موقعیت کاهش تحریم‌ها علیه ایران به دنبال کسب سود و کمک به اقتصاد در حال رشد این کشور به صورت مستقیم یا از طریق درآمد صادرات گاز به اروپا است. در کنار وابستگی اروپا به گاز روسیه، ترکیه نیز به دنبال افزایش تنوع واردات انرژی از همسایه‌ جنوب شرقی خود یعنی ایران است. در صورتی که ایران و اروپا روابط بهتری با هم برقرار کنند، هرگونه فشار از سوی آمریکا در ارتباط با واردات گاز از روسیه کاهش یافته و می‌تواند واردات گاز اروپا از ایران را به عنوان گزینه‌ جایگزین روسیه افزایش دهد. با تمام این احوال، این فرآیند به زودی رخ نخواهد داد. صنعت گاز ایران به اصلاحات و سرمایه‌گذاری‌های گسترده‌ای نیاز دارد.
ایران هم‌اکنون مجبور به واردات سالانه‌ هفت میلیارد مترمکعب گاز از ترکمنستان به‌منظور انجام تعهدات صادراتی خود است که با توجه به حجم عظیم ذخایر گازی در ایران، این امر غیرقابل باور است.
در صورتی‌که در توافق جامع ایران و غرب در زمینه برنامه هسته‌ای تحریم‌های غرب علیه ایران برداشته شود و اروپا بتواند در صنعت گاز ایران سرمایه‌گذاری کند، نه تنها ایران با گذشت زمان می‌تواند سود اقتصادی کلانی از درآمد‌های صنعت انرژی خود به دست آورد، بلکه شرکت‌های اروپایی نیز می‌توانند به سرمایه‌گذاری در صنعت انرژی ایران بپردازند.
در واقع ایران به فناوری شرکت‌های اروپایی و اروپا نیز به یافتن راهی برای رهایی از وابستگی به انرژی روسیه نیاز دارد. با این شرایط و بحران‌های کنونی اوکراین، اکنون زمان آن رسیده تا به صنعت گاز ایران توجه ویژه‌ای شود.