مشارکت جایگزین مسابقه
در این میان، با توجه به اینکه ایران در 14 میدان نفتی و گازی با همسایگان جنوبی خود مشترک است و در حالی که خلیج‌فارس بیش از 50 درصد از ذخایر نفت و گاز جهان را در خود جای داده لزوم سرمایه‌گذاری‌های جدید از سوی کشورمان اجتناب ناپذیر است.

امروز همه کارشناسان انرژی اعتقاد دارند که قطری‌ها در برداشت از میدان مشترک گازی (پارس‌جنوبی) گوی سبقت را از ایران ربوده‌اند و سال‌ها است که با سرمایه‌گذاری گسترده حجم قابل توجهی از این مخازن را برداشت کرده و مورد استفاده قرار داده‌اند.
عراقی‌ها هم در بحث برداشت از مخازن مشترک نفتی با سرمایه گذاری عظیم و آوردن غول‌های نفتی جهان در حال سبقت گرفتن از ما هستند و با وجود تلاش کشورهای همسایه، ایران هنوز نتوانسته سرمایه‌گذاری قابل توجهی را در این مخازن انجام دهد.
اوضاع در میدان‌های مشترک با عربستان، کویت و امارات و عمان نیز چندان رضایت‌بخش نیست و باید با جذب سرمایه گذاری‌های جدید تحولی اساسی را رقم بزنیم.
در دریای خزر هم ایران با وجود سال‌ها حفاری هنوز نتوانسته است به تولید نفت بپردازد و سال‌ها طول خواهد کشید تا کشورمان به جمع تولید‌کنندگان نفت در خزر بپیوندد.
میدان گازی پارس جنوبی را می‌توان نقطه تبلور این میدان‌های مشترک میان ایران و همسایگانش به شمار آورد که سرمایه‌گذاری‌های ایران تاکنون سبب شده است تا 10 فاز از این منابع ارزشمند گازی وارد شبکه سراسری گاز ایران شود، هر چند حجم سرمایه‌گذاری و روند توسعه تاسیسات ایران در مقایسه با قطر- شریک ایران در حوزه پارس جنوبی- اختلاف قابل توجهی دارد، اما مابقی میدان‌ها این روزها حال و روز خوشی ندارند.
با روی کار آمدن دولت تدبیرو امید بازهم همانند ادوار گذشته اولویت اصلی به توسعه میادین مشترک داده شده و برای این میادین تدابیر ویژه‌ای اندیشیده شده است، لزوم سرعت بخشیدن به فرآیند اجرای پروژه‌های در دست اجرا واقع در میادین مشترک در خشکی و دریا اهمیت خاصی را دارا است و کارشناسان انرژی امیدوارند که سرمایه‌گذاری‌های کلان ارزی و ریالی در بخش‌های گوناگون صنعت نفت میادین مشترک را نیز از وضعیت فعلی خارج سازد.
داستان عقب ماندن ایران از کورس رقابت تولید از میدان‌های مشترک خود با کشورهای همسایه در خلیج فارس سر دراز دارد، اما میدان گازی پارس جنوبی حکایتی دیگر دارد و همسایه قطری ما به دلیل عدم سرمایه گذاری کشورمان در سال‌های گذشته سه برابر ایران از این میدان مشترگ گاز برداشت می‌کند.
چندی پیش اکبر ترکان، مشاور ارشد رئیس‌جمهور که سال‌ها تخصص و تجربه در صنعت نفت ایران دارد، با بیان اینکه باید مشارکت در تولید از میدان‌های مشترک جایگزین مسابقه بین کشورهای همسایه شود، گفت: تولید مشترک به جای مسابقه در میدان‌های مشترک باید مورد توجه قرار گیرد، زیرا این امر به نفع هر دو طرف خواهد بود.
اکبر ترکان افزود: اجرایی شدن تولید مشترک نیازمند روابط صمیمانه است و مسابقه سبب تخریب مخزن خواهد شد و باید با مشارکت همسایگان به فکر تولید بیشتر و صیانتی باشیم.
وی با بیان اینکه ارزش میعانات گازی پارس‌جنوبی با کل گاز این مخزن برابری می‌کند، گفت: نباید تمام توجه‌ها معطوف به استخراج گاز از این میدان شود، چون ارزش میعانات گازی آن بیشتر است.
این اظهار نظر از چندین جهت دارای اهمیت است و گویای رویکرد جدید کشورمان در توسعه میدان‌های مشترک دارد و دولت تدبیر و امید در صدد احیای روابط دوستانه و ایجاد فضای تفاهم و تعامل با همسایگان نفتخیز خود است.
باید این نکته را مورد توجه قرار داد که کسب جایگاه نخست اقتصادی منطقه و تعامل با جامعه بین‌الملل از نکات کلیدی سند چشم‌انداز توسعه به شمار می‌رود و امروز صنعت نفت یکی از ارکان تاثیرگذار برای تحقق این سند به شمار می‌آید، زیرا این صنعت به لحاظ جایگاه اقتصادی و ارتباط با جامعه بین‌الملل می‌تواند کمک شایانی برای رسیدن به اهداف داشته باشد.
اصلاح ساز‌و‌کارهایی مانند قراردادهای نفتی، شرایط تحریمی، برنامه‌ریزی، جذب سرمایه خارجی، برطرف کردن محدودیت‌های منابع مالی و افزایش توان مدیریتی و فنی داخلی از جمله راهکارهای جبران عقب افتادگی تولید نفت و گاز در ایران است و پیشنهاد مشاور ارشد رئیس‌جمهور مبنی بر تعامل و همکاری بیشتر و مشارکت در تولید با همسایگان می‌تواند افق جدیدی پیش‌روی صنعت نفت ایران قرار دهد.
کارشناسان انرژی اعتقاد دارند جذب سرمایه‌گذاری سالانه ٥٠ میلیارد دلار در صنعت نفت، نیازمند تعامل سازنده با جهان خارج و مشارکت شرکت‌های توانمند بین‌المللی است که تحت فشار تحریم‌ها نباشند، وگرنه برنامه‌ریزی‌های توسعه‌ای یا باید از اساس مورد بازنگری قرار گرفته و بر اساس محدودیت‌ها تعدیل شود یا باید در حسرت تحقق آن ماند.
نزدیک به دو دهه از فعالیت‌های توسعه‌ای قطری‌ها در پارس جنوبی می‌گذرد و امروزه این کشور با استفاده از ذخایر میدان مشترک پارس جنوبی و قراردادها و سرمایه‌گذاری‌های انجام شده از سوی شرکت‌های بزرگ بین‌المللی ژاپنی، کره جنوبی و آمریکایی به بزرگ‌ترین صادر‌کننده «گاز طبیعی مایع» تبدیل شده است.
اما حکایت کشورمان به گونه‌ای دیگر است، ایران در سال ٢٠٠٢ بهره‌برداری از مخزن بزرگ گازی پارس جنوبی را آغاز و برای بهره‌برداری از بزرگ‌ترین مخزن گازی دنیا که حدود ٩ درصد گاز جهان را در خود ذخیره کرده است، ٢٨ فاز طراحی کرده، ولی بر خلاف قطری‌ها و به دلیل تحریم‌های اقتصادی، همچنان در گیر و دار جذب پیمانکاران بزرگ نفتی و تلاش برای جلب سرمایه‌گذاران خارجی است تا بتواند عقب‌ماندگی‌های خود از قطر را جبران کند.
به هر حال تعامل با جهان و رویکرد جدید در دیپلماسی انرژی با توجه به دیدگاه‌های دولتمردان و حمایت‌های مجلس به ویژه در بحث میدان‌های مشترک یک بار دیگر ایران را می‌تواند به جایگاه واقعی خود در تولید نفت و نیز گاز برساند.