غلامعلی رحیمی* طی هفته گذشته بهای نفت خام در بازارهای جهانی به دنبال چشم‌انداز مثبت اقتصادی در آمریکا، افزایش تقاضا برای سوخت در پی سرمای شدید، ایجاد مشکل در توسعه میدان‌های نفت و گاز عراق و توقف فعالیت یک سکوی نفتی در دریای شمال از یک سو و همچنین تصمیم بانک مرکزی آمریکا به ادامه کاهش تدریجی برنامه محرک خود، چشم‌انداز نگران‌کننده اقتصادهای نوظهور و پیش‌بینی تحلیلگران بازار نفت مبنی بر شتاب تولید نفت خام ایران در ماه‌های آتی با لغو تحریم‌ها از سوی دیگر، از یک روند نوسانی برخوردار بود.

بر این اساس بهای نفت خام در بازار آمریکا (بورس نیویورک) طی هفته گذشته (۲۴ ژانویه الی ۳۱ ژانویه ۲۰۱۴) از روندی افزایشی برخوردار بوده و ابتدا از حدود ۶۴/۹۶ دلار تا بیش از ۲۳/۹۸ دلار در هر بشکه تا تاریخ ۳۰ ژانویه افزایش یافت، ولی مجددا تا سطح ۴۹/۹۷ دلار کاهش یافت. طی هفته گذشته عمده‌ترین عوامل تقویت‌کننده قیمت نفت خام در بازارهای جهانی عبارت است از:
• چشم‌انداز مثبت اقتصادی در آمریکا؛
• افزایش شاخص ضریب اطمینان مصرف‌کننده آمریکا در ژانویه ٢٠١٤ به بیشترین میزان خود در ۵ ماه گذشته؛
• بیشترین رشد سالانه شاخص قیمت مسکن آمریکا از سال ٢٠٠٦ تا کنون؛
• رشد ۸/۵ درصدی تقاضای نفت آمریکا در ماه دسامبر ۲۰۱۳ بر اساس اعلام موسسه نفت آمریکا؛
• آغاز به‌کار خط لوله نفتی کیستون شرکت ترنس کانادا و انتقال نفت از پایانه کوشینگ به خلیج مکزیک؛
• افزایش تقاضا برای سوخت در پی سرمای شدید در آمریکا؛
• افزایش ۵۰۴ هزار بشکه‌ای واردات روزانه نفت خام آمریکا طی دوره ۱۷ الی ۲۴ ژانویه و رسیدن آن به سطح ۰۴۸/۸ میلیون بشکه؛
• کاهش ۸ هزار بشکه‌ای تولید روزانه نفت خام آمریکا طی دوره ۱۷ الی ۲۴ ژانویه ۲۰۱۴ و رسیدن آن به سطح ۰۴۴/۸ میلیون بشکه در روز؛
• کشیده شدن شورش‌های سوریه به خاک عراق و ایجاد مشکل در توسعه میدان‌های نفت و گاز این کشور؛
• توقف فعالیت یک سکوی نفتی در دریای شمال توسط استات اویل در پی نشت نفت؛
• پیش‌بینی کاهش تولید نفت خام جمهوری آذربایجان در سال ۲۰۱۴ به دلیل تعمیرات در میدان‌های نفتی این کشور؛
• ناآرامی‌های سیاسی در منطقه خاورمیانه و نگرانی معامله گران از بروز اختلال در مبادی استراتژیک حمل‌ونقل‌ نفت خام.
البته طی هفته گذشته، انتشار برخی اخبار و اطلاعات منفی موجب تضعیف قیمت نفت خام در بازارهای جهانی شده و از افزایش بیشتر قیمت‌ها جلوگیری کرد. بر این اساس طی دوره مذکور، عمده‎ترین عوامل تضعیف‌کننده قیمت نفت خام در بازارهای جهانی عبارت است از:
• تصمیم بانک مرکزی آمریکا به ادامه کاهش تدریجی برنامه محرک خود و کاهش ۱۰ میلیارد دلاری تزریق نقدینگی به اقتصاد این کشور؛
• چشم‌انداز نگران‌کننده اقتصادهای نوظهور؛
• تشدید نگرانی‌ها درباره عملکرد اقتصادی چین؛
• نگرانی درباره کاهش شاخص مصرف در چین؛
• کاهش مصرف سوخت چین در سال ۲۰۱۳ به کمترین میزان رشد خود طی ۲۰ سال گذشته بر اساس آمارهای منتشر شده؛
• پیش‌بینی تحلیلگران بازار نفت مبنی بر شتاب تولید نفت خام ایران در ماه‌های آتی؛
• اعلام دبیرکل اوپک مبنی بر توانایی پذیرش نفت اضافی ایران، لیبی و عراق توسط این سازمان؛
• افزایش تولید نفت خام اوپک در ماه ژانویه پس از دو سال و نیم کاهش (به دلیل بازگشت نفت لیبی به بازار و همچنین عرضه بالاتر نفت خام ایران و عراق)؛
• پیش‌بینی رقابت جدی نفت تولیدی ایالت تگزاس آمریکا با نفت عربستان سعودی به دلیل افزایش تولید نفت شیل؛
• افزایش ۴/۶ میلیون بشکه‌ای سطح ذخیره سازی‌های نفت خام آمریکا طی دوره ۱۷ الی ۲۴ ژانویه ۲۰۱۴ و رسیدن آن به سطح ۶/۳۵۷ میلیون بشکه؛
• افزایش ارزش دلار در مقابل یورو طی دوره ۳۱-۲۷ ژانویه ۲۰۱۴؛
• کاهش ارزش شاخص‌های بورس در بازارهای جهانی طی دوره ۳۱-۲۷ ژانویه ۲۰۱۴؛
• پیش‌بینی کاهش تولید پالایشگاه‌های کره جنوبی
و ژاپن در ۳ ماهه نخست سال ٢٠١٤ در پاسخ به کاهش مصرف داخلی و افزایش تولید محصولات پتروشیمی در آسیا؛
• برنامه ریزی نیجریه جهت افزایش تولید نفت خام تا بیش از ۷/۲ میلیون بشکه در روز در افق ۲۰۲۰؛
بر‌اساس آمار دبیرخانه سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک)، قیمت سبد نفتی این سازمان از ۲۴ الی ۳۰ ژانویه، از روند افزایشی برخوردار بوده و از حدود ۰۴/۱۰۵ دلار تا سطح ۰۹/۱۰۵ دلار در هر بشکه افزایش یافت. میانگین هفتگی بهای سبد نفتی اوپک در هفته منتهی به ۳۰ ژانویه، با ۵۰ سنت کاهش نسبت به هفته پیش از آن به بشکه‌ای ۱۰۴ دلار و ۷۴ سنت رسید. همچنین میانگین ماهانه بهای سبد نفتی اوپک طی ماه ژانویه ۲۰۱۴، با ۲ دلار و ۹۳ سنت کاهش نسبت به میانگین ماه دسامبر ۲۰۱۳، به بشکه‌ای ۱۰۴ دلار و ۷۴ سنت رسیده است.
متوسط قیمت نفت خام سنگین ایران طی دوره ۲۴ الی ۳۰ ژانویه ۲۰۱۴ روند کاهشی داشت و از حدود ۱۶/۱۰۵ دلار تا کمتر از ۶۷/۱۰۴ دلار در هر بشکه رسید.
همچنین قیمت نفت خام برنت دریای شمال در بازار بورس لندن(ICE) برای تحویل در ماه مارس ۲۰۱۴، از حدود ۸۸/۱۰۷ دلار در ۲۴ ژانویه تا سطح ۴/۱۰۶ دلار در هر بشکه در ۳۱ ژانویه کاهش یافت. همچنین در روز ۳۱ ژانویه ۲۰۱۴، نفت خام برنت از حق مرغوبیت ۹۱/۸ دلار در هر بشکه نسبت به نفت خام WTI برخوردار بود.
منبع: سایت موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی (www.iies.org)
*دانشجوی دکترای اقتصاد انرژی- پژوهشگر ارشد اقتصاد انرژی

روند نوسانی در بازار نفت !