آزادسازی نرخ سوخت مانع قاچاق نمی‌شود
یکی از مسوولان شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران با اعلام اینکه چند نرخی بودن سوخت زمینه را برای قاچاق فراهم کرده است، گفت: اولویت شرکت ملی پخش، حذف سوخت چند نرخی است. احمد واحدیان‌ ابوترابی، رئیس اداره پیشگیری از عرضه خارج از شبکه و مقابله با قاچاق فرآورده‌های نفتی در گفت‌وگو با «ایسنا»، در مورد دلایل قاچاق سوخت گفت: اختلاف قیمت ناشی از قیمت یارانه‌ای سوخت با قیمت آزاد فرآورده‌های نفتی، یکی از علت‌های اصلی قاچاق و عرضه‌ خارج از شبکه سوخت بوده و به همین دلیل اولویت شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران این است که چند نرخی بودن سوخت حذف شود.
انگیزه کشورهای همسایه برای قاچاق سوخت ایران
او یکی ‌دیگراز علت‌های قاچاق سوخت را نیاز کشور‌های همسایه به سوخت دانست و گفت: کشور‌های شرقی درصدی از سوخت مورد نیاز خود را به طرق مختلف از ایران تامین می‌کنند. این در حالی است که اگر این تقاضا از مجاری رسمی پوشش داده شود، انگیزه‌ قاچاق از این مرزها کاهش خواهد یافت. ابوترابی افزود: از سوی دیگر کیفیت فرآورده‌های نفتی داخلی نسبت به کشور‌های همسایه بهتر است. به همین دلیل کشور‌های دیگر سوخت‌های بی‌کیفیت خود را با سوخت تولید ایران ترکیب می‌کنند تا سوخت با کیفیت برای مصرف خود تهیه کنند. وی در پاسخ به این سوال که آیا مقامات کشور‌های مورد نظر در قاچاق سوخت از ایران مشارکت دارند؟ گفت: خیر؛ در هر کشوری شبکه‌ و باندهای قاچاق وجود دارد. در حال حاضر نیز در کشور‌هایی مانند پاکستان و افغانستان، حکومت مرکزی زیاد دخالت نمی‌کند. به‌طور مثال در ایالات بلوچستان پاکستان و ولایت‌های شرقی افغانستان باند‌های قاچاق فعال هستند. ابوترابی در ادامه اظهار کرد: قاچاقچیان این کشور‌ها مقایسه می‌کنند که اگر سوخت مورد نیاز خود را از مرکز کشورشان بیاورند ارزان‌تر است یا ازطریق قاچاق سوخت از ایران. پس چون برای آنان تامین سوخت از ایران ارزان‌تر است از نظر اقتصادی انگیزه بیشتری دارند که سوخت مورد نیاز خود را از طریق قاچاق از ایران تامین کنند.
قاچاق سوخت روزبه‌روز در حال افزایش است
رئیس اداره پیشگیری از عرضه خارج از شبکه و مقابله با قاچاق فرآورده‌های نفتی یکی ‌دیگر از دلایل قاچاق سوخت را نوسانات نرخ ارز عنوان کرد و گفت: در سال ۱۳۸۹ که فاز اول آزاد سازی قیمت‌ها اجرا شد، تقریبا قاچاق سوخت و توزیع خارج از شبکه به حداقل رسید. اما از زمانی که نوسانات نرخ ارز زیاد شد، انگیزه‌ لازم را برای قاچاق سوخت افزایش داده و متاسفانه این کار روزبه‌روز در حال افزایش است.
آزاد شدن قیمت سوخت، قاچاق را متوقف نمی‌کند
ابوترابی در پاسخ به این سوال که آیا با آزاد شدن قیمت سوخت، قاچاق آن متوقف می‌شود گفت: برخی فکر می‌کنند که با آزاد‌شدن نرخ سوخت، قاچاق سوخت متوقف می‌شود، اما این‌گونه نیست؛ چرا‌که قیمت سوخت در کشور‌های همسایه متفاوت است. به‌طور مثال قیمت گازوئیل در ترکیه هفت تا هشت هزار تومان و در افغانستان سه هزار تومان است. حتی اگر براساس قانون هدفمندی یارانه‌ها قیمت سوخت آزاد شود، قیمت به ۹۰ درصد نرخ فوب خلیج فارس می‌رسد. در این حالت باز هم قیمت سوخت در ایران کمتر از کشور‌های همسایه است. وی با اشاره به اینکه حتی با رسیدن قیمت سوخت به سقف مشخص شده توسط قانون، باز هم انحراف فرآورده به خارج از کشور وجود خواهد داشت اظهار کرد: البته این کار ریسک قاچاق را افزایش می‌دهد.
بخش اعظم قاچاق سوخت از طریق صادرات مشتقات نفتی
ابوترابی در پاسخ به این سوال که منابع سوخت قاچاق از چه محل‌هایی تامین می‌شود، گفت: یکی از مجراهای تامین سوخت قاچاق شبکه توزیع داخلی و دیگری از طریق ترانزیت سوخت از اقلیم کردستان عراق به افغانستان است.
وی افزود: البته صادرات مشتقات نفتی هم یکی‌ دیگر از شیوه‌های قاچاق سوخت است که متاسفانه در این زمینه شفافیتی وجود ندارد. نه تنها تعداد کارخانه‌های تولید‌کننده مشتقات نفتی مشخص نیست بلکه حجم مواد اولیه و حجم صادرات آنها نیز مشخص نیست. در مورد تعداد زیادی از این شرکت‌ها نیز این ابهام وجود دارد که آیا آنها وجود خارجی دارند یا خیر؛ در واقع بخش اعظمی از قاچاق سوخت از طریق صادرات مشتقات نفتی انجام می‌شود.
او در مورد بازرسی محتویات نفت‌کش‌های حامل مشتقات نفتی قبل از خروج از مرز، گفت: نظارت بر صادرات مشتقات نفتی در حوزه وظایف شرکت ملی پخش نیست اما پیگیری‌ها و مکاتبات زیادی در خصوص نظارت بر فعالیت اینگونه کارخانه‌ها توسط دستگاه‌های متولی صورت گرفته و در جلسات مختلف خواستار شفافیت فعالیت این صنایع شده‌ایم.