با گذشت حدود ۱۸ سال از آغاز توسعه اولین فاز پارس جنوبی، توسعه این میدان مشترک گازی با فراز‌و فرودهای متعددی روبه‌رو بوده است که هر یک از وزیران نفت از سال ۱۳۷۶ تاکنون عملکرد متفاوتی در توسعه بزرگ‌ترین میدان گازی جهان بر جای گذاشته‌اند. به گزارش خبرگزاری مهر، بریتیش پترولیوم انگلیس به عنوان یکی از معتبرترین موسسات علمی صنایع نفت و گاز جهان، در آخرین گزارش رسمی خود از ایران با در اختیار داشتن ۶/۳۳ تریلیون مترمکعب به عنوان بزرگ‌ترین دارنده ذخایر گاز طبیعی جهان تا پایان سال ۲۰۱۲ میلادی یاد کرده است. نکته قابل توجه آن است که نزدیک به نصف ذخایر گاز طبیعی ایران در میدان پارس جنوبی مشترک با کشور قطر قرار دارد، به طوری که شرکت نفت و گاز پارس حجم ذخایر گاز در این میدان مشترک را حدود ۱۴ تریلیون مترمکعب اعلام کرده است. بر این اساس پارس جنوبی در ردیف بزرگ‌ترین میدان فراساحلی گاز جهان نقش تعیین‌کننده‌ای در صنعت نفت و اقتصاد کشور دارد، به طوری که از گاز و سایر برش‌های گازی این میدان همچون اتان، متان، مایعات و میعانات گازی می‌توان به طور همزمان به منظور توسعه پتروشیمی‌ها، تزریق به مخازن نفت، گازرسانی به نیروگاه‌ها، صنایع و کارخانه‌های مادر‌تخصصی کشور استفاده کرد. در دو سال گذشته به طور متوسط سالانه حدود ۸۵ میلیارد مترمکعب گاز از پارس جنوبی توسط ایران استخراج شده است که با احتساب نفت بشکه‌ای ۵۰ دلاری حدود ۴۰ تا ۴۲ میلیارد دلار از محل تولید گاز طبیعی، میعانات گازی و سایر محصولات گازی تولیدی فازهای پارس جنوبی درآمد نصیب اقتصاد کشور شده است. بر اساس برنامه جامع وزارت نفت قرار است توسعه این میدان مشترک در قالب ۲۴ فاز انجام شود که در این صورت ظرفیت تولید گاز از حدود ۲۹۰ تا ۳۰۰ میلیون مترمکعبی فعلی به بیش از ۷۰۰ میلیون مترمکعب افزایش می‌یابد. از سوی دیگر با تحقق هدف تولید روزانه ۷۰۰ تا ۸۰۰ میلیون مترمکعب گاز طبیعی درآمدهای توسعه این میدان مشترک گازی هم سه برابر خواهد شد، به طوری‌که سالانه بیش از ۱۲۰ میلیارد دلار درآمد از محل تولید گاز و محصولات گازی فازهای پارس جنوبی نصیب اقتصاد ملی خواهد شد. توسعه این میدان گازی در دو دهه گذشته فراز و فرودهای متعددی را تجربه کرده است، به طوری‌که قطر با استفاده از فرصت ۸ سال جنگ تحمیلی ایران با رژیم بعث عراق، توسعه این میدان فراساحلی را آغاز کرد و ایران با تاخیری حدود ۱۲ ساله اولین فاز این میدان مشترک را در مدار بهره‌برداری قرار داد. راه‌اندازی ۵ فاز با مشارکت غول‌های نفتی جهان به اعتقاد برخی از کارشناسان انرژی در دوران وزارت ۸ ساله بیژن زنگنه، پارس جنوبی دوران شکوفایی خود را تجربه کرده است و با مشارکت شرکت هایی همچون توتال فرانسه، انی ایتالیا، گازپروم روسیه، پتروناس مالزی و چندین و چند شرکت ریز و درشت بین‌المللی پنج فاز این میدان مشترک گازی با ظرفیت اسمی ۱۲۵ میلیون مترمکعب در مدار بهره برداری قرار گرفت. با این وجود برخی دیگر از کارشناسان راه اندازی ۵ فاز پارس‌جنوبی در حالی که فشار تحریم‌ها به اندازه شرایط موجود صنعت نفت نبود را یک شاهکار نمی‌دانند و معتقدند: با توجه به نبود مشکلات در تامین کالا، تجهیزات، امضای قرارداد با پیمانکاران خارجی و از همه مهم‌تر نقل و انتقال منابع مالی راه‌اندازی پنج فاز پارس جنوبی یک کار عادی بوده است. راه‌اندازی ۵ فاز دوم پارس‌جنوبی در دولت نهم همزمان با تغییر و تحولات دولت، تغییرات گسترده‌ای هم در ساختار و آرایش پیمانکاران فعال در پارس‌جنوبی به وقوع پیوست به طوری‌که شرکت‌های بزرگی همچون شل انگلیس و توتال فرانسه سیاست وقت کشی را در دستور کار قرار دادند و برخی از پیمانکاران خارجی هم حاضر به همکاری با شرکت ملی نفت ایران برای توسعه فازهای جدید پارس‌جنوبی نشدند. با این وجود در دولت نهم پنج طرح توسعه فاز ۶ تا ۱۰ پارس جنوبی در مدار بهره‌برداری قرار گرفت، به طوری که فاز ۶ تا ۸ به عنوان بزرگ‌ترین طرح توسعه این میدان مشترک به طور کامل و پالایشگاه‌های فاز ۹ و ۱۰ هم بدون راه‌اندازی کامل چاه‌های دریایی وارد مدار شدند. مسوولان وقت شرکت ملی نفت دلایل تاخیر در راه‌اندازی چاه‌های دریایی فازهای ۹ و ۱۰ پارس جنوبی را توقیف کشتی حامل برخی از تجهیزات سرچاهی این پروژه مشترک گازی در آب‌های ساحلی نروژ اعلام کردند. از سوی دیگر برخی از کارشناسان راه‌اندازی این پنج فاز گازی را در حالی که رفته رفته فشارهای خارجی و تحریم‌های بین‌المللی علیه صنعت نفت افزایش یافته تنها در گروی مدیریت متمرکز آخرین وزیر نفت دولت نهم یاد کرده و تاکید می‌کنند: مسوولیت‌پذیری مستقیم توسعه این پنج فاز در سال پایانی دولت نهم توسط وزیر وقت نفت در نهایت منجر به راه‌اندازی این پنج فاز شد. در طرح توسعه فاز ۶ تا ۱۰ پارس جنوبی هنوز رد پایی از شرکت‌های خارجی به چشم می‌خورد، به طوری‌که شرکت‌هایی همچون استات اویل هیدرو‌نروژ و جی اس کره جنوبی در بخش‌هایی از این پنج فاز گازی با شرکت ملی نفت ایران مشارکت می‌کردند. وضعیت توسعه پارس جنوبی در دولت دهم با حضور سیدمسعود میرکاظمی به عنوان اولین وزیر نفت دولت دهم، یکی از بزرگ‌ترین قراردادهای تاریخ صنعت نفت ایران امضا شد، به طوری‌که قرارداد توسعه هشت فاز پارس جنوبی در قالب قراردادهای توسعه ۳۵ ماهه و در غیاب خارجی‌ها به ارزش تقریبی ۲۰ تا ۲۵ میلیارد دلار به کنسرسیوم‌هایی متشکل از پیمانکاران ایرانی واگذار شد. در دوران حدود دوساله وزارت میرکاظمی چاه‌های فاز ۹ و ۱۰ پارس جنوبی به طور کامل راه‌اندازی شد اما با تغییر در کرسی‌های مدیریت وزارت نفت در نهایت رستم قاسمی فرمانده قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا جایگزین وزیر سابق نفت شد. با حضور قاسمی به عنوان وزیری که تاکنون به عنوان پیمانکار وزارت نفت چندین طرح نفت و گازی را راه‌اندازی کرده بود، پیش‌بینی می‌شد فازهای پارس جنوبی در مدت زمان مقرر تکمیل و در مدار بهره‌برداری قرار بگیرد. از سوی دیگر در دوران وزارت رستم قاسمی نمایندگان مجلس شورای اسلامی هم حداکثر همکاری را با وزارت نفت برای توسعه پارس جنوبی انجام دادند و لایحه‌ای نبود که توسط وزارت نفت به مجلس برای توسعه پارس جنوبی ارسال شود و نمایندگان با آن مخالفت کنند. در نهایت مطابق با گزارش‌های رسمی شرکت ملی نفت ایران، در طول سال‌های ۸۹، ۹۰ و ۹۱ حدود ۴۶ میلیارد دلار در پارس جنوبی منابع مالی جذب شد که این اعتبار یک رکورد بی‌نظیر حتی در سطح بزرگ‌ترین مگا پروژه‌های نفت و گاز جهان است. از سوی دیگر با وجود تامین منابع مالی و حمایت بانک مرکزی و سایر نهادهای دولتی و غیر دولتی از پارس جنوبی اما تا پایان فعالیت دولت دهم وعده رییس‌جمهور مبنی بر راه‌اندازی فازهای جدید و افزایش ۲ برابر تولید گاز در این میدان مشترک محقق نخواهد شد.

موفق‌ترین وزیر کیست؟