آیا صادرکنندگان گاز به اتخاذ سیاستهای دسته جمعی روی میآورند
زمزمه تشکیل اتحادیه صادرکنندگان گاز
مجموع ذخاير گازي روسيه، ايران و كشورهاي آسياي مركزي ۵۰ درصد از حجم كل ذخاير جهاني است
به گزارش ایسنا، در این میان با وجودیکه اوپک پس از گذشت حدود ۵۰ سال و مواجه شدن با تغییرات چندین عضو خود اکنون به یکپارچگی نسبی در زمینه سیاستگذاری و هماهنگی اعضا دست یافته است، به نظر میرسد که صادرکنندگان گاز برای ایجاد یک اتحادیه باید از برخی منافع شخصی خود گذشته و به سیاستگذاریهای جمعی تن در دهند.
از سوی دیگر روسیه به عنوان دارنده بزرگترین ذخایر گازی دنیا در صف اول کشورهایی است که از پتانسیل بالایی برای اقدام نسبت به تشکیل چنین سازمانی برخوردار است و درپی مشکلات به وجود آمده با اوکراین در اوایل سالجاری میلادی، به دنبال متحدانی برای بهبود وضعیت اعتباری خود در میان مصرفکنندگان است.
با وجود تکذیبهای پیاپی، اظهارات اخیر برخی مقامات نفت و گاز روسیه برای ایجاد اتحادیه تولیدکنندگان گاز با عملکردی همچون سازمان اوپک باعث بروز نگرانیهایی در خصوص تامین امنیت انرژی در میان مصرفکنندگان اروپایی شده است.
ایده ایجاد یک اوپکگازی در پی مناقشات مسکو و اوکراین در زمینه افزایش قیمت گاز که برای مدتی منجر به قطع جریان گاز و در نتیجه تحت تاثیر قرار گرفتن مصرفکنندگان اروپایی شده بود، تا حدی باعث نگرانی این مصرفکنندگان از وابستگی به تولیدکنندگان گاز و سیاستهای آنان شده است.
از آنجا که واردات گاز اتحادیه اروپا از کشورهای غیر از روسیه از منابع محدودی تامین میشود، پتانسیل ایجاد (تشکیل) یک اتحاد گازی غیر غربی عواقب و پیامدهای جدی بر عرضه گاز به اروپا خواهد داشت.
در همین حال، مقامات روسی به طرز فزآیندهای به انتقاد از سیاستهای انرژی اتحادیه اروپا و منشور انرژی اتحادیه اروپا پرداختهاند. به طور مثال والری یازف – رییس کمیته انرژی مجلس دومای روسیه و رییس سازمان گاز این کشور – با انتقاد از سیاستهای مصرفکنندگان، خواستار تشکیل موسسهای همراستا با اوپک در بازار نفت شده است. یازف در یک کنفرانس انرژی که ماه مه در برلین برگزار شد، سیاستمداران اروپایی را به انجام اقداماتی متهم کرد که تولیدکنندگان گاز را به انجام اقدامات واکنشی وادار میکند. وی در این کنفرانس اظهار داشت: تولیدکنندگان و صادرکنندگان گاز که هر یک به صورت جداگانه و با سیاستهای
تک گرایانه اقدام میکنند، نیازمند دستیابی به فرایند مذاکرات و گفتوگو هستند. در حال حاضر این مصرفکنندگان هستند که در هماهنگی با هم و مانند یک سازمان عمل میکنند. رییس کمیته انرژی مجلس دوما در ادامه تصریح کرد: در نتیجه بزرگترین تولیدکنندگان گاز جهان به پیشروی روسیه میتوانند نسبت به ایجاد اتحادی میان صادرکنندگان گاز که تاثیرگذارتر از اوپک عمل خواهد کرد، اقدام کنند. وی همچنین با انتقاد از آن چه سیاستهای انحصارگرایانه در بخش پایین دستی گاز اروپا خواند، اعلام کرد که این اقدامات صادرکنندگان را از بازار گاز بیرون خواهد راند.
این مقام ارشد بخش انرژی روسیه ادامه داد که کشورهای صادرکننده میتوانند ساختار هماهنگ ترانزیت گاز را با کشورهای دارای خطوط لوله تشکیل دهند که مسلما از منشور انرژی اتحادیه اروپا کارآمدتر خواهد بود.
سازمانی رسمی یا غیررسمی؟
ماه گذشته، سرگئی کوپریانف – سخنگوی گاز پروم – از اظهارنظر در رابطه با احتمال ایجاد یک اتحاد گازی امتناع کرد و آن را موضوعی بسیار حساس ارزیابی کرد. با این حال به نظر میرسد که مقامات روسی از این موضوع برای فشار به اروپا در زمینه گاز استفاده میکنند.
آلکسی میلر – مدیر شرکت گاز پروم – نیز چندی پیش در جمع دیپلماتهای اروپایی در مسکو گفت که مقابله با برنامههای این شرکت در اروپا نتایج مناسبی در بر نخواهد داشت.
با این حال در پی بروز واکنشهای منفی از سوی مصرفکنندگان، روسیه تلاش کرده است که ایده تشکیل یک سازمان جدید با هدف تاثیرگذاری بیشتر بر نحوه عرضه گاز یا قیمتگذاری آن را تکذیب کند. در یکی از آخرین اظهارنظرها، سرگئی لاوروف - وزیر امور خارجه روسیه - تصریح کرد که مسکو و تهران برنامهای برای ایجاد یک اوپک گازی ندارند. این در حالی است که در گذشته هر دو کشور ایران و روسیه پیشنهاد همکاری مشترک در زمینه گاز را مطرح کردهاند.
لاوروف تاکید کرد: سازمانی ایجاد نخواهد شد، ولی با این حال همکاری میان دولتهایی که به تولید و صادرات منابع انرژی از جمله گاز میپردازند افزایش خواهد یافت.
با این حال صحبتها در رابطه با احتمال ایجاد سازمانی همچون اوپک در زمینه گاز پس از اجلاس ماه گذشته سازمان همکاریهای شانگهای مجددا بر سر زبانها افتاده است، در نشست این سازمان که کشورهایی همچون چین، روسیه و کشورهای آسیای مرکزی را به عنوان عضو درون خود میبیند، پیشنهاد تشکیل یک باشگاه انرژی درون سازمانی نیز مطرح شد.
محمود احمدینژاد - رییسجمهور ایران - که کشورش به عنوان عضو ناظر در سازمان شانگهای عضویت دارد، در سخنرانی خود در این نشست تاکید کرد که همکاری و هماهنگی انرژی در میان اعضای این سازمان میتواند به جلوگیری از تهدیدهای کشورهای سلطهجو و دخالت آنها در امور جهانی کمک کند.
وی همچنین گفت که همکاری ایران و روسیه در زمینه انرژی میتواند در صورت همکاری در قیمتگذاری و ایجاد مسیرهای گازی بسیار مفیدتر باشد. ولادیمیر پوتین – رییسجمهور روسیه – نیز در این نشست نه تنها ایده تشکیل باشگاه انرژی را مطرح کرد، بلکه به حمایت از پروژههای مشترک گازی ایران و روسیه پرداخت. با اینحال وی با رد شایعات موجود از تشکیل یک سازمان گازی رسمی این نکته که همکاری مشترک روسیه و ایران میتواند به ایجاد گروهی مانند اوپک منجر شود را مردود دانست.
پوتین گفت: اوپک یک سازمان است، درحالی که ما به همکاری مشترک با هدف هماهنگی سیاستهای خود در کشورهای ثالث خواهیم پرداخت و در برخی از ذخایر مشترک در دو کشور همکاری مشترک خواهیم داشت، حرفی از یک اوپک گازی به میان نیامده است. وی با این حال در گفتوگو با خبرنگاران در روز ۱۶ ژوئن و در حاشیه اجلاس شانگهای از آمادگی شرکت گازپروم روسیه برای تامین اعتبار و تکنولوژی لازم برای احداث خط لوله انتقال گاز بینالمللی ایران – پاکستان – هند خبر داده بود.
پوتین تاکید کرد: این خط لوله در کنار تجهیز و بازسازی خط لوله ترکمنستان – ایران میتواند به تشکیل یک شبکه عظیم اروپا – آسیا با مرکزیت گاز پروم کمک کند، ضمن این که این پروژه کاملا سودآور و منطقی است و ترکمنستان نیز از این برنامهها حمایت میکند. در نتیجه این اظهارات، گازپروم به دنبال توسعه همکاریهای خود با شریکان احتمالی ایران پرداخته است و در روز ۲۶ ژوئن رییس شرکت گازپروم در دیداری با سیدهادی نژاد حسینیان – معاون وزیر نفت ایران – به گفتوگو در خصوص همکاریهای مشترک در زمینه نفت و گاز پرداخته است.
براساس بیانیه منتشر شده توسط شرکت گاز پروم پس از برگزاری مذاکرات، دو طرف در خصوص انجام اقدامات مشخصی برای گسترش همکاریها در پروژههای مشترک به توافق رسیدند. این بیانیه میافزاید: دو طرف تصمیم گرفتند که احتمال ایجاد همکاری مشترک در ترانزیت گاز، پالایش و فروش گاز را بررسی کنند. تنها بحث احتمال ایجاد یک اتحاد انرژی غیر غربی، کافی است تا نگرانیهایی در رابطه با تشکیل سازمانی مانند اوپک بر سر زبانها بیافتد. مجموع ذخایر گازی روسیه، کشورهای آسیای مرکزی و ایران بیش از ۵۰درصد از حجم کل ذخایر گازی جهان را شامل میشود، هر چند که این رقم در بخش نفت در حدود ۲۰درصد است.
روسیه با داشتن ۴۸تریلیون مترمکعب از بزرگترین ذخایر گازی جهان برخوردار است که این میزان ۲۷درصد از کل ذخایر گازی جهان را شامل میشود. انتظار میرود که در صورت توسعه سازمان همکاریهای شانگهای که میتواند ایران را نیز در بر گیرد، بخش عمدهای از ذخایر گازی و تاسیسات گازی جهان در اختیار اعضای این سازمان باشد.
