رشد توانمندیهای داخلی در زنجیره ارزش محصولات پتروشیمی چشمگیر است
تولیدکنندههای کاتالیست روی مرز دانش
در این ارتباط کاوه اسماعیلی مدیر آر اند دی شرکت شهر کاتالیست رز اروند درباره این شرکت و فعالیت‌های آن توضیح داد: «شهر کاتالیست رز اروند» یکی از تولیدکنندگان اصلی کاتالیست، جاذب‌ها و مواد افزودنی برای فرآیندهای اصلی صنایع نفت و گاز و پتروشیمی در ایران به شمار می‌آید. محصولات این شرکت شامل انواع کاتالیست برای فرآیندهای کراکینگ کاتالیستی، فرآیند ریفرمینگ، ایزومرازیسیون، انواع جاذب‌ها، انواع مواد افزودنی شیمیایی و جاذب‌های مولکولارسیو می‌شود. این شرکت همچنین ارائه‌دهنده راهکارهای پالایشی در صنایع پایین‌دست نفت و گاز و پتروشیمی با پیشنهاد انواع لایسنس‌های تکنولوژی محسوب می‌شود.
وی در ادامه یکی دیگر از محصولات تولیدی این شرکت را کاتالیست پالایشگاهی از دو نوع اف‌سی‌سی و آراف‌سی‌سی دانست و گفت: این محصولات از مهم‌ترین کاتالیستهای پالایشگاهی محسوب می‌شود به طوری که ۷۰درصد وزن واردات این محصول را به خود اختصاص می‌دهند.
اسماعیلی همچنین با اشاره به اینکه هدف ما بومی‌سازی ساخت کاتالیست در ایران بوده است، اعلام کرد: یکسری کاتالیست پتروشیمی شامل اتیلن اکساید هم در طرح توسعه خود داریم.
وی با بیان اینکه محصولات شرکت به برخی کشورهای اروپایی و همین‌طور هند صادر می‌شود، گفت: پیش‌تر این محصولات به طور کامل وارد می‌شد و اکنون از ۷۰درصد یادشده واردات ما توانسته‌ایم حدود ۴۰ تا ۵۰درصد از آن را تولید کنیم. با این حال ظرفیت اسمی ما به اندازه همین ۷۰درصد است.
این فعال صنعت پتروپالایشگاهی در ادامه درباره بازار فروش محصولات خود توضیح داد: در حال حاضر برخی پالایشگاهها در مناقصه‌های خود سختگیری می‌کنند ولی با این حال دیر یا زود به دلیل اینکه واردکنندگان نمی‌توانند به تعهدات خود عمل کنند ناگزیر به سمت تولیدکنندگان داخلی متمایل خواهند شد.
وی ادامه داد: پالایشگاهها الزامی برای خرید داخلی ندارند، اما با وجود این برای استفاده از تولیدات داخلی مورد تشویق قرار می‌گیرند.
اسماعیلی گفت: به نظر می‌رسد نیاز به زمان دارد که کاتالیستهای داخلی جای نمونه‌های خارجی را بگیرند.
وی در پایان گفت: امیدواریم که از بومی‌سازی خود پاسخ مناسب بگیریم و ورود سهل‌تری در مناقصات شرکت‌ها داشته باشیم. برای اعتمادسازی باید قطعات ما مورد آزمون قرار گیرند و پس از این است که کارها روی روال می‌افتد، چراکه طبیعتا هر واحدی برای آزمودن یک قطعه یک دوره پایلوت را از سر می‌گذراند تا نتیجه آن را مشاهده کند و پس از این اعتمادسازی است که هر کالایی جای خود را در بازار پیدا می‌کند.
عرضه زیر قیمت بازار
شرکت اسمارت کاتالیست نیز یکی دیگر از شرکت‌کنندگان این نمایشگاه بود. محسن کیانپور، رئیس هیات‌مدیره این شرکت به «دنیای‌اقتصاد» گفت: شرکت ما در تولید انواع کاتالیست‌ها و مواد شیمیایی مرتبط با پتروشیمی و پالایشگاهها فعال است و در حال حاضر هم کاتالیستهای واحدهای اسید سولفوریک و هم واحدهای متالورژیکی مانند مس و پتروشیمیهای بزرگی مانند ارومیه و رازی را تولید می‌کند. از سوی دیگر همه کاتالیستهای واحد زنجیره آمونیاک را در سبد تولیدی خود داریم که به کشورهای مختلف هم صادر می‌کنیم، در حالی که پیش از این کاتالیستهای یادشده را به کشور وارد می‌کردیم.
وی در ادامه با اشاره به اینکه در زنجیره آمونیاک ما تنها تولیدکننده کاتالیستهای این حوزه هستیم، گفت: ولی در بخش‌های دیگر به صورت محدود تولیدکنندههای دیگری هم وجود دارند. کیانپور در ادامه توضیح داد: یکی دیگر از کاتالیستهای تولیدی مهم شرکت در فرآیند تولید مونومر استایرن استفاده می‌شود که بسیار حیاتی است. وی با بیان اینکه یکی از دلایل مشکلات چندماهه صنعت ساختمان نبود همین کاتالیست برای تولید یونولیت بود، گفت: در حال حاضر این محصول را بومی‌سازی کردیم و اکنون با پتروشیمی پارس که یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندهای این حوزه است در حال مذاکره برای فروش هستیم.
کیانپور افزود: به طور کل ما به ۹۰ شرکت مختلف شامل واحدهای تولیدی شوینده‌ها، محصولات شیمیایی و امثال آن محصول عرضه کرده‌ایم. حدود ۴۵درصد از محصول شرکت را هم به کشورهای دیگر صادر می‌کنیم. وی گفت: از ۵ سال پیش به کشورهای همسایه شامل عراق، ترکیه، ارمنستان، ازبکستان، افغانستان، سوریه و روسیه صادرات کاتالیستهای مختلف داشته‌ایم و در حال حاضر هم در حال اضافه کردن انواع جدیدی از این محصول در واحد تولیدی خود هستیم.
کیانپور با اشاره به اینکه مشکل ارز نیمایی باعث شده که محصول خود را به پتروشیمیهای داخلی با همین نرخ (۶۰درصد زیر قیمت بازار آزاد) عرضه کنیم، گفت: تنها حدود ۶/ ۱درصد سود به ما می‌رسد که با توجه به حجم سرمایه‌گذاری بسیار ناچیز است. در حالی که واردات کاتالیست قبلا با تعرفه ۲۰ تا ۵۰درصد بود ولی اکنون که بیش از ۱۵ شرکت تولیدکننده در این حوزه فعال شده‌‌‌اند، این تعرفه به یک درصد (با نرخ واقعی) رسیده است. به این ترتیب است که خریداران به سمت چین می‌روند و با اینکه الزام برای خرید داخلی وجود دارد، اما آنها راه فرارهای خود را دارند.
وی گفت، در این خصوص از وزارت صمت درخواست کرده‌ایم ولی تاکنون به جایی نرسیده است.
کیانپور با اشاره به اینکه دو واحد جدید کارخانه در طرح توسعه خود داریم، گفت: اما با توجه به وضعیت بازار و مشکلات یادشده انگیزه‌ای برای راه‌اندازی آنها وجود ندارد.
تقاضای ریالی خرید ارزی
محمد شفیعی، مدیر فنی شرکت تولیدی-تحقیقاتی گهرسرام هم به عنوان یکی دیگر از غرفه‌‌‌داران این نمایشگاه درباره محصولات شرکت متبوع خود توضیح داد: ما تقریبا از سال ۷۵ در حوزه سرامیک‌‌‌های نسوز فعالیت داشتیم، سپس وارد تولید ساپورت بال‌ها و سرامیک بال‌ها (گلوله‌‌‌های آسیاب) شدیم و از سال ۸۸ تا ۹۰ با تولید مولکولارسیو و آلومینا اکتیو به حوزه پالایشگاهها و پتروشیمی‌ها رسیدیم. وی با بیان اینکه در حال حاضر این دو محصول را در تناژ بالایی تولید می‌کنیم، گفت: تاکنون شرکت رقیبی نداشته چراکه بخشی از بازار را انتخاب کردیم که کسی در آن فعال نبوده و اگر هم بوده به طور همزمان یا بعد از ما وارد شده است. اکنون می‌توان گفت ۵۰ تا ۶۰درصد محصول ما انحصاری است و کسی آن را تولید نمی‌کند. به گفته وی این شرکت تا حدودی محصولات خود را به کشورهای ونزوئلا، روسیه، عراق و تاجیکستان صادر می‌کند.
این مدیر صنعتی در ارتباط با مسائل و دست‌‌‌اندازهای تولیدی خود هم توضیح داد: در حال حاضر اصلیترین مشکل به حوزه ارزی مربوط می‌شود، چون مواد اولیه اکثرا از خارج کشور تامین می‌شود. از سوی دیگر در زمینه فروش هم یکسری از تقاضا‌ها را نمی‌توانیم به صورت ارزی پیشنهاد دهیم و از ما درخواست می‌شود که ۶۰ تا ۹۰ روز اعتبار و به صورت ریالی قیمت بدهیم. معلوم نیست در این مدت چه اتفاقی در حوزه نرخ ارز می‌افتد.
وی همچنین درباره طرح‌های توسعه این شرکت گفت: ما در چشم‌انداز شرکت تشکیل یک هلدینگ را درنظر داریم، چون در دو حوزه پلیمرها و مواد شیمیایی فعال هستیم و همین‌طور تولید چند گرید جذاب را در دستور کار داریم که در مرحله تحقیق و توسعه قرار دارند. بنابراین قرار نیست شرکت تنها تولیدکننده کاتالیست و جاذب باشد و قرار است یک هلدینگ شکل گیرد که یک بسته از محصولات شیمیایی جاذب و پلیمری را عرضه کند.
لزوم سرمایه‌گذاری در زنجیره
فرشید نور، کارشناس ارشد فرآیند شرکت پویا پژوهش باختر نیز به نمایندگی از این شرکت گفت: شرکت پویا باختر از سال ۱۳۹۶ در زمینه تولید انواع کاتالیستهای پلیمری و غیرپلیمری فعالیت کرده است. وی با بیان اینکه مجموعه در سه استان لرستان، کرمانشاه و کردستان قرار دارد، گفت: چهار نوع از محصولات این شرکت در حال حاضر به صورت صنعتی تولید می‌شود و برای حدود ۵۰۰ نفر اشتغال ایجاد کرده است. این مسوول شرکت پویا باختر اعلام کرد، همکاری ما با پتروشیمی‌هایی است که در زمینه پلی الفین‌‌‌ها مانند پلی اتیلن و پروپیلن فعالیت می‌کنند. پلی پروپیلن از کاتالیستهای زیگلر- ناتا و مجموعه‌هایی که تولید اتیلن اکساید دارند از کاتالیستهای اتیلن اکساید استفاده می‌کنند. کاتالیست‌هایی که در فرآیندهای الفینی مورد استفاده قرار می‌گیرند، یعنی تبدیل اتیلن به هیدروژن، از کاتالیستهای هیدروژناسیون استفاده می‌کنند و در فرآیند سنتز متانول هم از کاتالیستهای سنتز متانول استفاده می‌شود.
وی با بیان اینکه ممکن است در چند محصول رقیب داشته باشیم، گفت: اما در برخی محصولات دیگر انحصاری هستیم. فرشید نور توضیح داد: در حوزه کاتالیزور زیگلر-ناتا رقیبی نداریم، اما در بخش سنتز متانول شرکت‌های دیگری هم فعالیت می‌کنند. در اتیلن اکساید هم گفته می‌شود تولید در داخل داریم اما به طور کل تکنولوژی کمیابی دارد. در هیدروژناسیون هم فکر می‌کنم چند شرکت در داخل داشته باشیم.
وی ادامه داد: با همه این محصولاتی که ما تولید می‌کنیم شاید ظرفیت عرضه به یک یا دو پتروشیمی را داریم و مابقی آنها را باید وارد کنیم، چراکه بالای ۱۰ تا ۱۵ پتروشیمی هستند که به این محصولات نیاز دارند. ما در حال حاضر با ۵۰درصد ظرفیت اسمی تولید می‌کنیم ولی اگر ۱۰۰درصد هم شود باز به دو پتروشیمی بیشتر نمی‌توانیم عرضه محصول داشته باشیم، چراکه سیستم تولید کاتالیست به‌گونه‌ای است که نمی‌شود به راحتی تولید داشت. به طور کل سیستم‌های تولید کاتالیست به این شکل هستند، یعنی ظرفیت این سیستم‌ها پایین است مگر اینکه چند مجتمع راه‌اندازی شود. نور گفت: این صنعت سرمایه در گردش بسیار بالایی هم نیاز دارد، چراکه برخی مواد اولیه کاتالیست‌ها به طور کامل از چین وارد می‌شود.
وی با بیان اینکه قیمت این مواد نوسان بالایی دارد، گفت: مشکل این است که مواد اولیه ما داخلی نیست و برخی مواقع به دلیل نبود مواد اولیه کل واحد متوقف می‌شود.
نور درباره راهکارهای رفع این مساله نیز گفت: لازم است شرکت‌هایی در حوزه‌های پایه فعالیت کنند که زنجیره تولید به یکدیگر متصل شود. نبود مواد اولیه با کیفیت مناسب اصلیترین مساله ماست، از سوی دیگر مواد وارداتی هم در بسیاری اوقات از کیفیت لازم برخوردار نیستند. بنابراین لازم است که زنجیره تکمیل شود که فعالیت ما بدون توقف تداوم یابد.
