مصرف خانگی به چراغ قرمز صنایع ارزآوری همچون پتروشیمی تبدیل شده است
متهم ردیف اول ناترازی گازی
تبدیل ۸ درصد گاز طبیعی به بزرگ‌ترین ارزآوری کشور
مدیرعامل شرکت پتروشیمی فن‌آوران معتقد است که کشور در تصمیم‌گیری در حوزه انرژی دچار بن‌بست شده است.
محمدجواد بدری با بیان اینکه از کل گاز تولیدی از میادین گازی کشور، تنها ۸درصد به پتروشیمی‌ها اختصاص داده می‌شود و بیشترین حجم مصرف در فصول سرد سال مصارف خانگی است، افزود: امروز در مصارف خانگی چیزی بیشتر از ۶۰۰میلیون متر مکعب گاز در روز مصرف می‌شود. وی ادامه داد: پایین بودن قیمت حامل‌های انرژی در مصارف خانگی باعث شده است که نه می‌توان در این حوزه مشوقی برای کاهش مصرف قائل شد و نه تنبیهی برای افزایش مصرف گاز ایجاد کرد. به همین خاطر گازی که به صنایع پتروشیمی تحویل و با راندمان بالای ۹۰درصد به فرآورده تبدیل می‌شود، در مصارف خانگی بعضا با راندمان حدود ۱۵درصدی صرفا تبدیل به گرما می‌شود. وی معتقد است: در فصول سرد سال این گاز پتروشیمی‌هاست که قطع می‌شود! چون نتوانستیم حوزه مصارف خانگی را مدیریت کنیم و صرفه‌جویی را به‌عنوان یک اصل ضروری؛ فرهنگ‌سازی کنیم و به خاطر همین نوک پیکان را به سمت پتروشیمی‌ها می‌بریم و گاز آنها را قطع می‌کنیم. مدیرعامل شرکت پتروشیمی فن‌آوران اظهار کرد: این در شرایطی است که بسیاری از این واحدهای پتروشیمی در زنجیره ارزش قرار دارند و عمدتا دارای واحدهای تولیدی پایین‌دستی هستند. وی افزود: نباید تصور کنیم که با قطع گاز یک واحد، صرفا همان واحد پتروشیمی دچار مشکل می‌شود. مثلا ۵واحد پتروشیمی پایین‌دستی وابسته به متانول و اسید استیک پتروشیمی فن‌آوران هستند که آنها هم با قطع گاز پتروشیمی فن‌آوران، دچار مشکل خواهند شد.
بدری با تاکید براینکه از سوی دیگر واحدهای متانول سالانه حداقل ۳میلیارد دلار برای کشور ارزآوری دارند و در نتیجه کار نکردن این واحدها، شوک‌های ارزی جدی به اقتصاد کشور وارد خواهد شد، افزود: از سوی دیگر با وجود اینکه ما دسترسی به آب‌های آزاد و منابع بسیار زیاد گاز طبیعی داشتیم و قرار بر این بود که با احداث واحدهای متانول و اوره آمونیاک در کشور، تعیین‌کننده قیمت در بازارهای جهانی این محصولات، ما باشیم؛ اما باید پرسید که چرا سراغ کاهش و قطع گاز واحدهای متانول و اوره و آمونیاک رفتند؟
وی اظهار کرد: امروز می‌بینیم که ضربه‌ای که با افزایش نرخ خوراک و قطع گاز در مقاطع مختلف به واحدهای متانول وارد شد، باعث شده است که نه تنها نتوانیم آن نقش را بازی کنیم، بلکه بازارهای جهانی را هم از دست داده‌ایم.
وی در پاسخ به این سوال که بهترین راه گذار از ریسک گازی چیست، گفت: به اعتقاد من بهترین راه برای گذر از ریسک گازی در روزهای سرد سال این است که ما جراحی اقتصادی را روی حامل‌های انرژی انجام دهیم نه روی موارد دیگر. اگر ما بتوانیم این انرژی را تبدیل به ریال و ارز کنیم و به خانوارها میزان ارزش آن را بفهمانیم، آن وقت است که می‌توانیم روی آن برنامه‌ریزی کنیم و بیشترین مصرف گاز را در کشور که مربوط به مصارف خانگی است، کنترل کنیم.
وی تصریح کرد: باید بابت کاهش مصرف مشوق‌هایی به خانوارها بدهیم که هم بتوانیم حوزه صنعت را به صورت پایدار داشته باشیم و هم اینکه صادرات را به خوبی انجام دهیم.
مدیرعامل شرکت پتروشیمی فن‌آوران گفت: در حال حاضر بسیاری از واحدهای متانول کشور مثل کیمیای پارس خاورمیانه و سبلان، روی ۵۰درصد ظرفیت اسمی‌شان تولید می‌کنند. پتروشیمی کاوه از مدار خارج شده؛ یک واحد پتروشیمی زاگرس از مدار خارج شده و پتروشیمی فن‌آوران هم با ۷۰درصد ظرفیت مشغول به‌کار است.
وی ادامه داد: این در شرایطی است که هنوز به فصل جدی سرما وارد نشده‌ایم و قطعا در سرمای بالاتر، این واحدها هم از مدار خارج خواهند شد. (در آمارهای پیشین) در حوزه مصرف گاز کشور از ۹۰۰میلیون مترمکعب در روز تنها ۵۰میلیون متر مکعب به پتروشیمی‌ها اختصاص پیدا کرده است که عمدتا در بخش یوتیلیتی‌ها از جمله فجر و مبین و دماوند مصرف می‌شود؛ مابقی هم در حوزه اوره و آمونیاک و متانول. مدیرعامل شرکت پتروشیمی فن‌آوران اظهار کرد: این یک زنگ خطر است که اگر به این روش ادامه بدهیم و نتوانیم مصارف خانگی را کنترل کنیم، باید در فصل سرما قید صنعت و ارزآوری و پایین‌دستی را بزنیم و نمی‌توانیم توسعه‌ای داشته باشیم. وی ادامه داد: باید بدانیم که توسعه صنعت پتروشیمی وابسته به خوراک پایدار و منصفانه در قیاس با کشورهای مجاور است. در حال حاضر، گران‌ترین خوراک گاز در کشور عمان با نرخ ۹سنت محاسبه می‌شود و کمترین نرخ هم با ۴سنت متعلق به کشور قطر است؛ درحالی‌که پتروشیمی‌های کشور، خوراک خود را با نرخ ۲۰سنت هم دریافت کرده‌اند.
وی افزود: در هیچ جایی در دنیا نرخ خوراک از نرخ سوخت گران‌تر نیست. خوراکی که تبدیل به فرآورده می‌شود فقط و فقط در کشور ماست که گران‌تر از سوخت در اختیار واحدهای پتروشیمی قرار می‌گیرد. بدری تصریح کرد: با این سیاست نمی‌توان در مصرف عمده کشور که مصارف خانگی است فرهنگ صرفه‌جویی را ایجاد و نهادینه کرد.
پتانسیل ۳ میلیارد دلاری؛ درآمد ارزی حاصل از صرفه‌جویی
آرش نجفی، رئیس انجمن بهینه‌سازی مصرف انرژی ایران و رئیس کمیسیون انرژی اتاق ایران با اعتقاد بر کم نبودن تولید انرژی چه در گاز و چه در برق در کشورمان می‌گوید: در صورت بهینه‌سازی مصرف سوخت می‌توانستیم ۷۵/ ۲ تا ۳ میلیارد دلار، معادل قیمت گاز فروشی به پتروشیمی‌ها، درآمد داشته باشیم.
این رقم از حاصل ضرب ۲۰۰میلیون مترمکعب کمبود گاز در ۱۱۰روز کاری و با احتساب نرخ ۵هزار تومان هر متر مکعب گاز به‌دست می‌آید که حاصل آن ۱۱۰هزار میلیارد تومان و در اصل با نرخ دلار ۴۰هزار تومان، حداقل ۷۵/ ۲میلیارد دلار می‌شود.
به گفته نجفی، ۵۰میلیارد دلار اتلاف انرژی در کشور داریم. وی گفت: اگر قصدمان رسیدن به اقتصادی پویا باشد، باید دولت مصرف انرژی را مدیریت کند. مردم نمی‌توانند به تنهایی بهینه‌سازی کنند. وی به‌عنوان یکی از راهکارهای بهینه‌سازی مصرف انرژی، دولت الکترونیک را پیشنهاد داد. وی عملیاتی شدن ماده۱۲ قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر و ارتقای نظام مالی کشور را از دیگر راهکارها دانست.
به گفته نجفی، از بابت هدررفت انرژی از طریق بخاری‌هایی که عموما دارای مصرف گاز F و G هستند روزانه یک هزار میلیارد تومان هدررفت گاز داریم. وی تعداد بخاری‌های موجود در کشور را ۲۰میلیون تخمین زد. رئیس کمیسیون انرژی اتاق ایران با تاکید بر اینکه فصول سرد بهترین زمان تولید اوره، در پتروشیمی‌هایی است که تعطیل شده‌اند، گفت: حتی برای سوخت مازوت در کارخانه‌های سیمان هم دچار کمبود هستیم. نجفی تصریح کرد: حدود ۹۰۰میلیون مترمکعب گاز روزانه تولید می‌شد؛ درحالی‌که ۱,۲۰۰میلیون مترمکعب موردنیاز است. شایان ذکر است رقم تولیدی در کشور طبق آخرین آمارها یک‌میلیارد و ۴۰ میلیون مترمکعب در روز است.
۳۰ درصد از بازار سرمایه را پتروشیمی‌ها تشکیل می‌دهند
یک کارشناس صنعت پتروشیمی گفت: شوربختانه، سال‌های متمادی است که بر اثر ناترازی تولید گاز، با افزایش برودت هوا و در پی آن افزایش مصارف خانگی، دستور قطع گاز صنایع مهم و مولد کشور از سوی مسوولان امر صادر می‌شود.
محسن بیگلربیگی با تاکید براینکه برای مثال سال گذشته صنعت فولاد ایران با کاهش چند میلیون تنی تولید مواجه شد و امروز تولید روزانه ۴ هزار و ۵۰۰ تن آهن اسفنجی تنها در یکی از مجتمع های فولادی به صفر رسیده است، اظهار کرد: در صنایع پتروشیمی، تاکنون در سال جدید ۶۸۲میلیون دلار از محل قطعی گاز زیان یا عدم‌النفع به همراه داشته که با توجه به آنکه ۳۰درصد از بازار سرمایه را پتروشیمی‌ها تشکیل می‌دهند، این زیان در تولید و بازار سرمایه و عوارض سنگین محیط زیستی ازباب افزایش استفاده از سوخت مازوت و افزایش فعالیت فلرها ایجاد می‌کند.
کارشناس ارشد مهندس مکانیک تبدیل انرژی تصریح کرد: این بحران با توجه به آنکه نزدیک به ۹۰درصد پتروشیمی‌ها (مستقیم یا غیرمستقیم) متعلق به صندوق‌های بازنشستگی هستند، آثار منفی اجتماعی بالایی پیرو عدم تامین مستمری بازنشستگان خواهد داشت.
وی ادامه داد: قطع گاز که تعطیلی و کاهش تولید ۵۰کارخانه سیمانی را به همراه داشته در مجتمع‌های سیمانی منجربه افزایش ۳۵ درصدی قیمت سیمان شده است.
وی تصریح کرد: یکی از اهداف دولت ساخت مسکن است و این بحران آسیب جدی به نهضت ملی مسکن می‌زند. تنها بررسی اجمالی به خسارات وارده بر سه صنعت فولاد، سیمان و پتروشیمی نشان می‌دهد که حل این معضل که هر سال گریبان‌گیر این صنایع می‌شود، باید در اولویت نهادهای تصمیم‌ساز باشد.
وی اظهار کرد: براساس گزارش کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی، ۷۵درصد سبد انرژی کشور از گاز طبیعی تامین می‌شود. براساس برنامه ششم مقرر شده است روزانه یک‌میلیارد و ۳۰۰میلیون متر مکعب گاز خام تولید شود؛ درصورتی‌که میزان تولید روزانه کمتر از این رقم بوده که حاصل عدم سرمایه‌گذاری در توسعه میادین گازی است که سرمایه زیادی لازم دارد.
این کارشناس صنعت پتروشیمی با تاکید براینکه در زمستان مصرف گاز خانگی به حدود ۶۰۰ تا ۷۰۰میلیون متر مکعب می‌رسد که منجر به ۲۴۰میلیون متر مکعب ناترازی گاز می‌شود، افزود: حل این ناترازی به ۸۰میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در بالادست و پایین‌دست نیاز خواهد داشت. وی اظهار کرد: حال اینکه می‌توان با استفاده از ظرفیت قانونی ماده۱۲ قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر و ارتقای نظام مالی کشور بند ق تبصره ۲ بودجه سال ۱۳۹۳ با هزینه بسیار اندک یک نهضت ملی برای حل این بحران آسیب‌زا ایجاد کرد. بیگلربیگی گفت: به زبان ساده، استفاده از فناوری های نوین ساختمان برای صرفه‌جویی در مصرف انرژی در هر واحد مسکونی، دولت را موظف می‌دارد تا هزینه آن مقدار انرژی ذخیره‌شده را پرداخت کند. وی اظهار کرد: با تلاش‌های صورت‌گرفته در بخش خصوصی و به تازگی مشارکت مجدانه مدیران صنایع پتروشیمی، در طرح‌هایی که می‌تواند ناترازی گاز کشور را برطرف کند، در گام نخست با تعویض تمام بخاری‌های موجود کشور که گرید مصرف انرژی آنها بیش از A و +A و B بوده و شمار آنها قریب به ۲۰ میلیون عدد است و هزینه‌ای بالغ بر ۴/ ۵میلیارد دلار دربرخواهد داشت، روزانه ۲۰۰میلیون متر مکعب صرفه‌جویی در مصرف گاز را پدید می‌آورد. در گام‌های بعدی تعویض در و پنجره‌های قدیمی با در و پنجره‌های یوپی‌وی‌سی و مصالح ساختمانی نوین به‌صورت یک بسته تجویزی می‌تواند مصرف گاز را به یک عدد مصرفی ایمن رساند که دیگر تهدیدی محسوب نشود. وی ادامه داد: زمانی صرفه هزینه طرح تعویض بخاری‌های موجود با بخاری‌های هرماتیک ملموس می‌شود که بدانیم رفع نا ترازی گاز کشور ۸۰میلیارد دلار و احداث یک نیروگاه یک هزار مگاواتی هسته‌ای ۵ هزار میلیارد تومان هزینه دارد که تنها می‌تواند ۴میلیون متر مکعب در روز گاز صرفه‌جویی کند.
