«دنیای‌اقتصاد» در گفتوگو با یک کارشناس حوزه پتروشیمی بررسی کرد
دو حلقه لازم برای اتصال زنجیره ارزش پتروشیمی
به نظر شما چه الگوی ایده‌‌‌آلی می‌توان برای زنجیره ارزش محصولات پتروشیمی ترسیم کرد و در حال حاضر این زنجیره در کشور با چه مشکلاتی روبهرو است؟
در این خصوص پیش از هر چیز لازم است بگویم تعریف زنجیره ارزش محصولات پتروشیمی از ابتدا دچار مشکلاتی بوده و امروز پس از گذشت چند دهه از فعالیت واحدهای پتروشیمی شکل و هویت زنجیره ارزش مطابق با استانداردهای جهانی بر اساس ایجاد محصولات با ارزش افزوده بالاتر و فروش کمتر مواد اولیه ( خام) تعریف و اجرا نشده است. طی شکل‌گیری نظام زنجیره ارزش در دهه هفتاد شمسی در کشور و با توجه به محدودیت در دسترسی به تکنولوژی روز دنیا و با توجه به نگرش دولت‌‌‌های وقت مبنی بر افزایش تولید محصولات پتروشیمی، تولید حداکثری بدون توجه به نیاز واقعی داخل کشور و ظرفیتهای صادراتی شکل گرفت که این امر موجب شد در بسیاری از محصولات تولیدی با عدم‌تمایل بازار مواجه شویم و بعضا محصول تولیدی با نرخ‌هایی کمتر از قیمت تمام شده به فروش برسد و از سوی دیگر عدم‌توجه به صنایع تکمیلی و خواسته‌های آن باعث واردات محصولات پتروشیمی تولید کشورهای مختلف جهت پوشش بازار داخلی شود.
برای رسیدن به یک الگوی متناسب مطابق با نظام‌‌‌های زنجیره ارزش جهانی به چه شروط و راهکارهایی نیاز داریم؟
برای داشتن نظام زنجیره ارزش بر مبنای (استانداردهای) جهانی باید عوامل مختلفی مدنظر قرار گیرد که مهم‌ترین آن درنظر گرفتن نیازهای واقعی صنایع پایین‌دستی در داخل کشور وهمین‌طور توجه به ظرفیتهای صادراتی است؛ به شکلی که بازارهای هدفی که امکان صادرات حتی در بدترین شرایط تحریمی به آنها وجود داشته باشد. حرکت مدیریت توسعه صنایع پایین‌دست شرکت ملی صنایع پتروشیمی و مدیریت برنامهریزی و توسعه شرکت ملی صنایع پتروشیمی در برگزاری جلسات مستمر با تشکل‌های نماینده صنایع تکمیلی در جهت شناخت نیازهای واقعی شرکت‌های پایین‌دست و همزمان بررسی عوامل مختلفی مانند میزان واردات سال‌های گذشته محصولاتی که در داخل کشور تولید نمی‌‌‌شوند، می‌تواند در سال‌های آینده بسیار راهگشا باشد، به شرطی که مشارکت واقعی بخش خصوصی در آن در نظر گرفته شود. علاوه بر این لازم است ایجاد واحدهای توسعه‌‌‌ای و واحدهای جدید علاوه بر اینکه با نظر کارشناسی واحد مدیریت برنامهریزی و توسعه شرکت ملی صنایع پتروشیمی باشد، همزمان نظرات صنایع تکمیلی نیز کاملا رعایت شود. نزدیک شدن به زنجیره ارزش جهانی برای کشور ما بستگی زیادی به شرایط سیاسی و اقتصادی جهانی دارد، همان‌‌‌گونه که واقفیم بحث تحریم‌ها و عدم‌سهولت انتقال تکنولوژی یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها در بحث نظام ارزش است. امروزه بخش بزرگی از تکنولوژی تولید محصولات خاص در صنایع پتروشیمی در اختیار کشور آمریکا یا بعضا کشورهای اروپایی است که با شرایط فعلی امکان انتقال دانش (فنی) آن با توجه به تحریم‌ها به کشور وجود ندارد بنابراین باید استراتژی جدیدی در برخورد با این پدیده در نظر گرفته شود.
در حال حاضر با توجه به شرایط تحریمی کنونی چگونه می‌توان رقابت‌‌‌پذیری محصولات نهایی با ارزش افزوده بالای پتروشیمی در سطح بازارهای بین‌المللی را حفظ کرد؟
در نظام زنجیره ارزش هر مقدار که به محصول نهایی و پایین زنجیره نزدیک می‌‌‌شویم، طبیعتا ارزش افزوده بیشتری ایجاد و از فرآیند خام‌فروشی جلوگیری می‌شود. بنابراین باید در عین در نظر داشتن نظرات صنایع تکمیلی به سمت تولید محصولاتی از زنجیره (ارزش) حرکت کنیم که علاوه بر نیاز داخل و امکان صادرات، امکان دسترسی به تکنولوژی و دانش فنی آن نیز حتی‌الامکان با سهولت اتفاق بیفتد. در بخش‌‌‌هایی از زنجیره ارزش نگاه صادرات‌‌‌محور به محصول نهایی تولید شده از ماده (اولیه) پتروشیمی نیز نگاهی خوب و آینده‌‌‌نگرانه است، برای مثال باید به تولید برخی محصولات پتروشیمی که در حال حاضر در کشور تولید می‌شود، اشاره کرد که به علت کمبود فصلی یا عوامل دیگر، قیمت آن در بورس کالا با رقابت همراه است و مصرف‌کننده صنایع تکمیلی با قیمتی بالاتر از قیمت پایه جهانی آن را دریافت می‌کند. در حالی که می‌توانیم این امکان را در اختیار تولیدکننده نهایی قرار دهیم که با دریافت ماده اولیه با قیمت مناسب و شرایط سهل‌تر امکان رقابت در فروش محصول نهایی خود را افزایش داده و سهم بیشتری از بازارهای خارجی خصوصا بازار کشورهای همسایه به‌‌‌دست آورد.
در یک نگاه کلی زنجیره ارزش محصولات پتروشیمی کشور در چه بخشی نیاز به کمک دارد؟
در مجموع اگر بخواهیم تعریف درستی از زنجیره (تولید) محصولات پتروشیمی در کشورمان داشته باشیم باید تحقیق جامعی در مورد محصولات نهایی تولید شده توسط تولیدکنندگان صنایع پایین‌دست داشته باشیم و با بررسی ظرفیتهای صادراتی این واحدها و با کمک به آنها تلاش کنیم در انتهای زنجیره، ارزش افزوده بیشتر و محصولات با کیفیت بالاتر تولید شود که لازمه آن در دسترس بودن مواد اولیه تولیدی توسط واحدهای پتروشیمی و صدالبته با کیفیت (بدون مواد تولیدی) توسط این واحدهاست، بنابراین داشتن این تحقیق جامع به ما کمک می‌کند که نسبت به برنامهریزی برای تولید محصولات پتروشیمی مطابق استانداردهای جهانی و با گریدبندی مناسب اقدام شود.
شرکت ملی صنایع پتروشیمی در زمینه نزدیک شدن به زنجیره ارزش جهانی چه اقداماتی می‌تواند انجام دهد؟
در بحث نزدیک شدن به زنجیره ارزش جهانی رویکرد متناسب فعلی شرکت ملی صنایع پتروشیمی باید نزدیک شدن به کشورهای متحد ما در زمینه دریافت تکنولوژی باشد. با در نظر گرفتن این نکته که تولید بعضی از محصولات پتروشیمی می‌تواند در بازار خود این کشورها با محوریت انتقال تکنولوژی وجود داشته باشد نکته حائز اهمیتی است. نکته مغفول بحث ما در کنار تکنولوژی، بحث سرمایه‌گذاری است که با توجه اینکه سرمایه‌گذاری خارجی در کشور ما به سختی صورت می‌پذیرد، استفاده از ظرفیت تشکل‌ها و اتحادیههای تولیدی جهت سرمایه‌گذاری در این بخش‌ها بسیار ضروری است. وقتی واحد تولیدکننده پایین‌دست از طریق تشکل خود امکان سرمایه‌گذاری گروهی در یک واحد تولیدی بالا پیدا می‌کند، طبیعتا انگیزه و امکان تولید بیشتر و در ادامه آن امکان صادرات بیشتر برای آن فراهم می‌شود که این امر باعث کامل‌تر شدن زنجیره ارزش در بلندمدت خواهد شد.
