ارزآوری ۵/ ۱میلیارد دلاری صنعت قیر
همچنین مشکل کمبود مواد اولیه و سخت بودن تهیه وکیوم باتوم که خوراک جدی برای تولید قیر است تولیدکنندگان این صنعت را با مشکلاتی مواجه کرده است. حال سوال پیش می‌‌‌آید که چرا پالایشگاه‌ها برنامه‌ای مبنی بر افزایش عرضه وکیوم باتوم را در بورس کالا در دستور کار خود قرار نمی‌دهند؟ از طرف دیگر ظرفیت‌های بسیار زیادی در بحث تولید قیر در کشور داریم که با بی‌توجهی دولت و سرمایه‌گذاران تاکنون قادر به توسعه شبکه تولید قیر نسبت به ظرفیت‌های موجود در کشور نشده‌‌‌ایم!
قبل از هرچیز نگاهی می‌‌‌اندازیم به بخشی از کارنامه صنعت قیر؛ ایران یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان و صادرکنندگان قیر در دنیاست که درحال حاضر طبق آخرین آمار سازمان جهانی انرژی و اتحادیه قیر کشور، ایران با تامین ۴/ ۸درصد از کل نیاز تقاضای بازار انرژی جهانی، در این حوزه از جایگاه مهمی برخوردار است و در میان کشورهای حاضر در قاره آسیا بعد از کره‌جنوبی بزرگ‌ترین تولیدکننده و صادرکننده قیر در آسیا محسوب می‌شود.
درحال حاضر تنها رقیب جدی ایران در کشورهای حوزه خلیج‌فارس بحرین است اما ایران ۱۰ برابر بیشتر از بحرین ظرفیت تولید و صادرات قیر دارد. از این آمار جالب هم نگذریم که ایران با ظرفیت تولید ۶میلیون تن قیر در سال توانسته رتبه ۸ جهان را از نظر تولید قیر و چهارمین کشور در میان صادرکنندگان قیر در جهان را از آن خود کند. طبق آمار‌های انرژی جهانی ایران تولید بیش از ۶میلیون تن قیر در سال ۱۳۹۹ و۴/ ۵میلیون تن در سال ۱۴۰۰ را داشته است و بیش از ۸درصد از کل نیاز جهانی را تامین می‌کند.
همچنین در رابطه با مصرف قیر در داخل کشور، شرکت‌های مطرح تولیدکننده قیر در کشور و آمار کلی از عمده کشورهای واردکننده قیر ایران باید بگویم؛ معمولا نیمی از حجم تولید سالانه به مصرف در داخل کشور اختصاص داده می‌شود، اختصاص قیر در راستای پروژه‌‌‌های عمرانی، شهر‌سازی و جاده‌سازی صورت می‌گیرد و طبق آمار‌های داخلی سالانه معادل ۵/ ۲ میلیون تن مصرف داخلی قیر داریم.
امارات، عمان، هند، چین، پاکستان، قطر و میانمار به ترتیب از عمده‌‌‌ترین بازارهای صادرات قیر ایران محسوب می‌‌‌شوند.
همچنین به ترتیب شرکت‌های نفت جی، توسعه و تجارت طلای سیاه، نفت و گاز سیه فام، نفت پاسارگاد آبادان، نفت پاسارگاد بندرعباس، فومن شیمی گستر، پارسیان انرژی، نفت پاسارگاد شیراز، اسپادانا قیر پاسارگاد، پالایش نفت تبریز و پالایش نفت شیراز بیشترین حجم عرضه و تقاضا را در بورس کالا در جهت فعال‌سازی صنعت قیر ایران دارند.
اما با این همه متاسفانه در دوسال گذشته با کاهش تولید در این صنعت پر سود مواجه شده‌‌‌ایم و با مشکلاتی روبه‌رو می‌شویم که نیاز به بررسی و ساماندهی دارند:
اگر بخواهم به یکی از مشکلات در این حوزه اشاره داشته باشم باید بگویم که بی‌توجهی مدیران و نا‌هماهنگی میان دستگاه‌های دولتی و بخش خصوصی، جدی‌ترین عامل وضعیت نه چندان مطلوب حال حاضر این صنعت است. از طرف دیگر کمبود وکیوم باتوم در کشور که خوراک جدی تولید قیر است به عامل جدی تبدیل شده که با کاهش حجم تولید در این صنعت در دوسال اخیر روبه‌رو شدیم.
طبق آمار‌های رسمی در بورس کالا کشور، در سال گذشته بیش از۵/ ۱میلیارد دلار ارز آوری از صادرات قیر داشته‌‌‌ایم و همچنین رتبه نهم صادرات کشور به صنعت قیر اختصاص یافته، که نشان از اهمیت بالای این محصول در بحث ارزآوری و توسعه تجارت بین‌الملل برای کشور است.
اما برای صادرات قیر و دسترسی به بازار کشورهای اروپایی و آفریقایی و خاوردور با مشکل بزرگی که مواجه هستیم کمبود شدید کشتی‌های فلهبر است؛ حداقل سالانه به ۴ کشتی فلهبر نیازمندیم که متاسفانه به صورت جدی با کمبود کشتی‌های فله بر مواجه هستیم و این موضوع کار را برای تجارت به دور دست‌ها در این صنعت سخت کرده است.
در رابطه با تامین خوراک این محصول هم باید عرض کنم که بازار تولید قیر نیاز جدی به وکیوم باتوم دارد اما متاسفانه در سال جدید پالایشگاه‌ها برنامه‌ای مبنی بر افزایش حجم عرضه وکیوم باتوم را در دستور کار قرار ندادند و یکی از جدی‌ترین علت‌های کاهش حجم تولید قیر و افت صادرات قیر ایران همین موضوع است.
حال اگر بخواهیم به حجم تقاضای بازار جهانی نگاهی داشته باشیم باید بگویم که نیاز بازار جهانی به قیر، به بیش از ۱۰۰میلیون تن در سال رسیده است و با توجه به روند ترمیم و توسعه جاده‌ها و بزرگراه‌ها و برنامه توسعه شهری در تمامی کشورهای درحال توسعه باید بگویم که تقاضای بازار جهانی در دو سال آینده به حدود ۱۳۰میلیون تن در سال خواهد رسید که نشانگر اهمیت بالای این محصول در بازار انرژی جهانی است و اگر توجه و رسیدگی بیشتر مسوولان و سرمایه‌گذاری در توسعه این صنعت انجام گیرد می‌توانیم از نیاز و تقاضای بازار جهانی استفاده اقتصادی خوبی را داشته باشیم و رتبه ایران را در حوزه تولید و صادرات قیر ارتقا دهیم و هم درآمدزایی برای کشور داشته باشیم.
در آخر اگر بخواهیم راه‌حلی برای ساماندهی بازار داشته باشیم؛ حذف قیمت‌گذاری دستوری است مهم‌ترین راهکار است! اینکه قیمت‌ها به نرخ جهانی انرژی وصل نیست در شرایطی که صادرکننده فقط باید، قیر صادراتی را از بورس کالا خریداری کند و تولیدکننده ملزم به خرید وکیوم باتوم از بورس کالا و ملزم به عرضه قیر تولیدی در بورس کالا باشد، تولیدکننده و صادرکننده را با مشکلاتی از جمله اختلافات فاحش قیمتی، عدم‌تعادل در بازار و عواقب ناشی از سیستم دو گانه نرخ‌گذاری مواجه کرده است.
