در صورت رسیدن به یک توافق هسته‌ای، ایران با چه سرعتی صادرات طلای سیاه را افزایش خواهد داد؟
نفت ایران پس از احیای برجام
واکنش منفی نفت به خبر هسته‌ای
نفت که روز دوشنبه بزرگ‌ترین رشد روزانه خود را طی بیش از یک هفته گذشته کسب کرده بود، دیروز سهشنبه با نظارت بر مذاکرات غیرمستقیم هسته‌ای ایران و آمریکا و چشم‌انداز تضعیف تقاضا به‌دلیل کند شدن اقتصاد، روندی نزولی در پیش گرفت. قیمت نفت روز سهشنبه با تاثیر از احتمال بازگشت نفت ایران به دلیل نهایی شدن پیش‌نویس توافق هسته‌ای بین ایران و ۱+۴ که حالا نیازمند تصمیم نهایی طرفین است، کاهش معناداری داشت. با این حال، بعد‌ازظهر روند معکوس شد چراکه روسیه اعلام کرد صادرات نفت به اروپا از طریق بخش جنوبی خط لوله دروژبا از اوایل ماه اوت معلق شده است که نگرانی‌ها در مورد عرضه محدود را احیا کرد.
شرکت خط لوله روسی ترانس‌نفت گفت که اوکراین جریان نفت را متوقف کرده چراکه تحریم‌های غربی مانع از پرداخت هزینه ترانزیت از سوی مسکو به این کشور شده است. بهای نفت خام آمریکا ساعت ۱۷:۲۰ سهشنبه به وقت تهران با رشد یک‌دلاری معادل ۱۹/ ۱درصد به ۸۴/ ۹۱دلار بر بشکه رسید. شاخص جهانی برنت نیز همزمان با رشد ۲۳/ ۱دلاری معادل ۲۷/ ۱درصد با قیمت ۸۸/ ۹۷دلار بر بشکه معامله شد. انرژی اسپکتس دوشنبه گفت نفت ممکن است تا پیش از زمستان به کاهش خود ادامه دهد، چراکه آمریکا آزادسازی نفت از ذخایر استراتژیک را متوقف خواهد کرد و ممنوعیت عرضه روسیه توسط اتحادیه اروپا به اجرا درخواهد آمد. ینس پدرسون، تحلیلگر ارشد در بانک دانسکه دانمارک، گفت: «کاهش قیمت برنت به سطوحی کاملا پایین‌تر از ۱۰۰ دلار بر بشکه می‌تواند موقعیت‌یابی بازار برای احیای توافق هسته‌ای ایران باشد.»
او افزود: «افت قیمت در تضاد با تقاضای همچنان قوی و ظرفیت مازاد تولید رو‌به‌پایان اوپک‌پلاس است.» تحلیلگران ANZ Research در یادداشتی گفتند: «شبح توافق هسته‌ای ایران و آمریکا همچنان بر فراز بازار در پرواز است.» در‌عین‌حال، ویوک دار، تحلیلگر کامان‌ولث بانک استرالیا، در یک یادداشت گفت: «در حالی که حتی اگر توافق احیا شود، هنوز جزئیات حول زمان‌بندی از‌سرگیری صادرات نفت ایران نامطمئن خواهد بود، قطعا ایران ظرفیتی برای بازگرداندن سریع صادرات نفت خواهد داشت.» او ادامه داد ایران می‌تواند صادرات نفتش را بین یک تا ۵/ ۱میلیون بشکه در روز که معادل ۵/ ۱درصد از عرضه جهانی است، طی ۶ ماه افزایش دهد. دار افزود: «احیای توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ احتمالا باعث کاهش شدید قیمت‌های نفت خواهد شد زیرا بازارها احتمالا به اینکه مذاکرات به نتیجه برسد، باور ندارند.»
پیش‌بینی آکسفورد از حجم افزایش صادرات
موسسه مطالعات انرژی آکسفورد روز پنج‌شنبه گذشته (۴ اوت) گزارشی در مورد عوامل افزایشی و کاهشی بازار نفت منتشر کرد که در سناریوی کاهشی، عامل ایران نیز بررسی شده است. بر این اساس، این موسسه پیش از تحولات اخیر راجع‌به مذاکرات هسته‌ای، فرض را بر یک توافق بین طرفین در فصل چهارم سال ۲۰۲۲ (از ۹ مهر تا ۱۰ دی‌ماه) گذاشته است. در صورت عملی شدن این پیش‌بینی، تولید روزانه نفت ایران که اکنون اندکی بیش از ۵/ ۲میلیون بشکه است با افزایش تدریجی ۹۰۰هزار بشکه‌ای طی نیمه اول سال میلادی آینده همراه خواهد شد. تولید ایران همچنین در نیمه دوم اندکی افزایش خواهد یافت و متوسطی برابر با ۶/ ۳میلیون بشکه در روز خواهد داشت. پیش از اعمال مجدد تحریم‌ها علیه نفت و بانک ایران، تولید نفت کشور ۸/ ۳میلیون بشکه در روز بود اما پیش از آن نیز با رسیدن به توافق برجام، ایران توانسته بود به تولید بالای ۴میلیون بشکه نیز دست یابد.
نکته دیگر نمودار ارائه‌شده توسط موسسه مطالعات انرژی آکسفورد، صادرات ایران است که به داده‌های موسسات تنکرترکرز (TankerTrackers) و کپلر (Kpler) ارجاع داده شده است. تنکرترکرز صادرات نفت ایران طی ماه ژوئن را ۵/ ۱میلیون بشکه در روز برآورد کرده است که در ماه پیش از آن زیر ۹۰۰هزار بشکه تخمین زده شده است. با این حال، کپلر فروش نفت ایران را پایین‌تر ارزیابی کرده. بر اساس داده‌های این موسسه، صادرات نفت ایران در ژوئن اندکی کمتر از یک میلیون بشکه در روز بوده است. کپلر هم افزایش صادرات را نسبت به ماه مه ارزیابی کرده است. بر مبنای محاسبات کپلر، این عدد زیر نیم میلیون بشکه روزانه در ماه مه تخمین زده شده است. موسسه آکسفورد در مورد تاثیر بازگشت نفت ایران به بازار جهانی روی قیمت طلای سیاه گفته این اثر در سال ۲۰۲۳ محدود خواهد بود و برای کل سال، کاهش ۱/ ۳دلار در هر بشکه را نسبت به قیمت مفروض این موسسه در بر خواهد داشت.
سناریوی رادیکال افزایشی
نوسان نام دیگر بازار نفت بوده است که اخیرا شاهد حرکت‌های شارپ قیمتی نفت بوده‌ایم. بر اساس گزارش تحلیلی موسسه مطالعات انرژی آکسفورد، این موضوع نشان‌دهنده درجه بالای نااطمینانی حول بازار نفت در هر دو سوی بازار یعنی عرضه و تقاضا و همچنین نقدینگی پایین است که برخی از این حرکت‌های قیمتی را بزرگ می‌کند. این‌ها در دو روایت متناقض منعکس می‌شوند: سناریوهای به‌شدت افزایشی که روی عرضه متمرکز است و سناریوهای به‌شدت کاهشی قیمت که روی سمت تقاضا و ترس‌های رکودی متمرکز است.
در سمت افزایشی، عوامل اصلی سناریوی صعودی وابسته به عرضه هستند. این عوامل شامل تسریع اختلال عرضه روسیه در نیمه دوم ۲۰۲۲ و حفظ آن در ۲۰۲۳، ادامه تقلای برخی تولیدکنندگان اوپک‌پلاس برای بازگرداندن عرضه، حفظ ریسک‌های ژئوپلیتیک خارج از روسیه و شکست در بازگرداندن تولید نفت ایران در سال جاری و آینده، ادامه رشد کمتر از انتظار عرضه غیراوپکی هستند. از چشم‌انداز تقاضا نیز تغییر سوخت از گاز به نفت به‌دلیل کمبود گاز زمستانی و بازگشت قوی‌تر از انتظار تقاضای چینی می‌توانند یک سناریوی افزایشی رادیکال را بسازند.
تجزیه‌و‌تحلیل این موسسه نشان می‌دهد حتی اگر همه این عوامل صعودی با هم ترکیب شوند و یک توفان افزایشی تولید شود، انتظار نمی‌رود قیمت‌های نفت از ۱۴۰دلار بر بشکه عبور کنند و نمی‌توانند بیش از دو فصل در شرایط به‌شدت صعودی، در سطوح بالای ۱۳۰دلار بمانند چراکه واکنش منفی از سوی تقاضا باعث کاهش قیمت می‌شود. برای تداوم قیمت‌ها در یک حرکت صعودی، تحقق نهایی اختلال عرضه روسیه باید بزرگ باشد و این فرض واقع‌بینانه نخواهد بود که قیمت‌های بالا به دلیل شوک عرضه، تاثیر قابل‌توجهی بر تقاضا ندارد.
سناریوی رادیکال کاهشی
در سناریوی نزولی، عناصر اصلی در مواجهه با نگرانی‌ها از رکود اقتصادی در بحبوحه اختلالات مداوم زنجیره تامین و فشارهای تورمی بالا که رشد جهانی را تحت فشار قرار می‌دهند، تقاضامحور هستند. فشارهای نزولی ناشی از عرضه نیز شامل تحقق اختلالات کمتر در عرضه روسیه، پیشرفت احتمالی در مذاکرات هسته‌ای ایران و بازگشت کامل تولید ایران، بهبود اندک در چشم‌انداز تولید غیراوپک و تمدید آزادسازی نفت از ذخایر SPR تا پایان سال ۲۰۲۲ هستند.
تحت این سناریوی کاملا توفانی محرک‌های منفی، پیش‌بینی‌های مدل‌سازی‌شده موسسه مطالعات انرژی آکسفورد نشان می‌دهد قیمت نفت ممکن است به حدود ۷۰دلار کاهش یابد، اما این امر مستلزم این است که تمام نیروهای منفی تقاضا و عرضه در یک توفان کامل از جمله حل‌و‌فصل شوک عرضه روسیه با هم همگرا شوند و تاثیر بافرهای کم‌ظرفیت در سیستم نفت نادیده گرفته شود. این امر کف قیمت را با افزایش بین ۵ تا ۱۰ دلار در هر بشکه در محدوده ۷۵ تا ۸۵ دلار در هر بشکه قرار می‌دهد.
چشم‌انداز مرجع موسسه آکسفورد نشان می‌دهد نوسانات بازار نفت همچنان بالا خواهد ماند و درنهایت بازار نفت احتمالا جایی بین این دو سناریوی رادیکال خواهد بود، زیرا عوامل متحرک زیادی بازار را شکل می‌دهند و همه این عوامل نمی‌توانند برای مدت طولانی در یک جهت خاص حرکت کنند. در نهایت با مشخص شدن عناصر غالب (یعنی تاثیر تحریم‌ها بر تولید روسیه، تاثیرات چشم‌انداز کلان و تقاضا)، نوسان قیمت شروع به کاهش خواهد کرد و از حرکت‌های شدید اخیر دور خواهد شد.
