اقدامات جدید آمریکا علیه تولیدکنندگان پتروشیمی موثر هستند؟
طبل توخالی تحریم پتروشیمی‌ها
ایالات متحده آمریکا روز پنجشنبه تحریم‌های تازه‌ای علیه تولیدکنندگان پتروشیمی ایران و چند شرکت مستقر در هنگ‌کنگ و امارات اعلام کرد؛ اما بسیاری از مقامات دولتی، فعالان صنعت پتروشیمی و کارشناسان در روزهای اخیر این تحریم‌های تازه را به نوعی به طبلی توخالی تشبیه کرده‌اند. ۳ شرکت پتروشیمی مارون، خارک و فن‌آوران، تولیدکنندگان داخلی هستند که تحت این تحریم‌های تازه قرار گرفته‌اند. تحریم‌هایی که به ادعای آمریکا برای جلوگیری از دور زدن تحریم‌ها، انجام معاملات بین‌المللی و فروش محصولات پتروشیمی ایران اعمال شده است.
محمدعلی خطیبی، مدیر اسبق امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران و کارشناس دیپلماسی انرژی در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» نیز اظهار کرد که این تحریم‌های جدید آمریکا چیز تازه‌ای برای صنعت پتروشیمی ایران نیست و تاثیری نیز بر رویکرد و تجارت خارجی این صنعت نخواهد داشت. او خاطرنشان کرد که ایران راه‌ها، ابزارها و واسطه‌های جدیدی برای صادرات محصولات پتروشیمی خود خواهد یافت و در برابر تحریم‌های آمریکا دست روی دست نخواهد گذاشت. خطیبی معتقد است که این تحریم‌های تازه تنها بهانه‌ای برای فشار آوردن به ایران در مذاکرات هسته‌ای است و آمریکایی‌ها با این تحریم‌ها به دنبال امتیاز ندادن و امتیاز گرفتن هستند. این کارشناس دیپلماسی انرژی همچنین تحریم‌های تازه پتروشیمی را در ادامه رویکرد سیاسی کردن بازارها توسط آمریکا می‌داند و تحریم‌های نفتی را که در بازار انرژی با منطقی مشابه بر ایران و ونزوئلا تحمیل شده‌اند در این‌باره مثال زد. خطیبی می‌گوید که نتیجه چنین رویکردی عکس خواهد بود و مانند بحث تحریم‌های نفتی و بحران کنونی انرژی، زیان اصلی آن به مردم آمریکا می‌رسد.
تحریم ۳ تولیدکننده پتروشیمی ایران
ایالات متحده آمریکا روز پنجشنبه در اقدامی تازه دست به تحریم شبکه‌ای از تولیدکنندگان پتروشیمی ایران و چند شرکت ثبت‌شده در چین و امارات زده است. به گزارش سی‌ان‌ان، به گفته وزارت خزانه‌داری آمریکا، شبکه تحریم‌شده به انجام معاملات بین‌المللی و دور زدن تحریم‌ها کمک می‌کند و از فروش محصولات پتروشیمی ایرانی به مشتریانی در جمهوری خلق چین و بقیه کشورهای شرق آسیا حمایت می‌کند.
برایان نلسون، معاون وزیر خزانه‌داری ایالات متحده درباره این تحریم‌های تازه علیه شرکت‌های پتروشیمی ایرانی گفته است: «ایالات متحده مسیر دیپلماسی معنادار را برای دستیابی به بازگشت متقابل به تبعیت از برجام دنبال می‌کند. در صورت عدم توافق، ما همچنان از توان تحریمی خود برای محدود کردن صادرات نفت، فرآورده‌های نفتی و محصولات پتروشیمی از ایران استفاده خواهیم کرد.»گفتنی است که تحریم‌های جدید روز پنجشنبه بر اساس تحریم‌های گذشته علیه شرکت پتروشیمی تریلیانس (Triliance) که در سال ۲۰۲۰ تحریم شد و شرکت بازرگانی پتروشیمی ایران (PCC) که در سال ۲۰۱۸ مورد تحریم قرار گرفت، اعمال شده‌اند. براساس اعلام وزارت خزانه‌داری آمریکا، شرکت‌های پتروشیمی مارون، خارک و فن‌آوران ایران در فهرست شرکت‌های جدید تحریمی قرار گرفته‌اند. شرکت‌های خارجی که توسط دفتر کنترل دارایی‌های خارجی وزارت خزانه‌داری آمریکا تحت تحریم قرار گرفته‌اند نیز شامل کین ول اینترنشنال و تیم فورد اینترپرایز در هنگ‌کنگ، جی ایکس شیپنیگ و فیوچر گیت فیول اند پتروکمیکال و اسکای زون در امارات متحده عربی و یوچک جنرال تریدینگ می‌شوند.
به گزارش خبرگزاری ایرنا، در تحریم‌های جدید آمریکا نام دو شخص در چین و هند نیز به چشم می‌خورد که به ادعای آمریکا عنوان تسهیل‌کننده نقل‌و‌انتقال پول برای محصولات پتروشیمی ایران ایفای نقش کرده‌اند. این دو فرد جینگ فنگ جائو از چین و محمد شاهد رکن‌الدین بهور از هند هستند. بر این اساس، دو شخص حقیقی و ۹ شرکت با ادعای فروش محصولات پتروشیمی ایران تحریم شده‌اند.
خطیبی: تحریم‌های پتروشیمی امر تازه‌ای نیستند
«دنیای اقتصاد» برای بررسی بیشتر این تحریم‌ها و تاثیر آنها بر صنعت پتروشیمی و صادرات ایران سراغ محمدعلی خطیبی، کارشناس حوزه دیپلماسی انرژی رفته که سابقه ریاست امور بین‌الملل وزارت نفت در اوج تحریم‌ها را در کارنامه‌اش دارد. خطیبی با اشاره به سابقه تحریم‌ها علیه ایران گفت که این تحریم چیز جدیدی نیست و تحریم‌ها علیه ایران از گذشته وجود داشته است. او معتقد است تحریم‌ها تاکنون عملاً تمام صنعت را در بر گرفته است و با اشاره به تحریم‌های شبکه بانکی که خود به‌تنهایی واردات، صادرات و خریدها را درگیر می‌کند، گفت: «چنین تحریم‌هایی نمی‌تواند چیز جدیدی باشد. این تحریم‌ها از گذشته هم وجود داشته‌اند. در واقع تحریم‌های کلی وجود داشته که همه صنایع را عملا در بر می‌گرفته و حالا آن را جزء به جزء کرده‌اند و به پتروشیمی و فولاد و ... تقسیم می‌کنند.»
خطیبی در ادامه درباره واکنش ایران به این تحریم‌ها اظهار داشت کشوری که تحریم می‌شود دست روی دست نخواهد گذاشت و تلاش می‌کند کارهای خود را انجام دهد. هیچ کشوری با تحریم تسلیم نمی‌شود؛ هر کشوری که تحریم می‌شود تلاش‌های خود را برای پیدا کردن راه‌هایی برای دور زدن تحریم‌ها انجام می‌دهد. او با اشاره به تحریم شرکت‌های واسطه گفت: «کشوری که تحت تحریم باشد از هر ابزاری بتواند استفاده می‌کند تا تحریم‌ها را خنثی کند. اگر شما یک ابزار را از او بگیرید، سراغ یک ابزار دیگر می‌رود. این واسطه نشد، یک واسطه دیگر می‌یابد. این‌گونه نیست که فرض کنیم فقط یک یا دو واسطه وجود داشته باشد و با تحریم کردن آنها دست کشور تحریم‌شده خالی می‌شود. بلکه کشور تحت تحریم هم سراغ واسطه‌ها و ابزارهای دیگر می‌رود.»
مدیر اسبق امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران در ادامه افزود: «به‌هر‌حال پس از این همه سال تحریم این تجربه را پیدا کرده‌ایم که اگر امروز این ابزار ما را تحریم کردند، سراغ ابزار دیگری برویم و تجربیات کافی در این‌باره وجود دارد.» خطیبی معتقد است که این تحریم‌های تازه، چیز جدیدی برای صنعت پتروشیمی ایران ندارد؛ زیرا همه بخش‌های اقتصاد ایران، همه صنعت نفت و از جمله آن صنعت پتروشیمی از قبل تحت تحریم بوده‌اند. او با ذکر مثالی در این باره گفت: «فرض کنید زمانی که صنعت نفت ما را تحریم کردند، تمامیت آن را تحریم کرده‌اند. حالا دو هفته بعد بگویند پالایش و پخش را تحریم می‌کنند، چند روز بعد هم بگویند شرکت ملی گاز تحریم می‌کنیم و چند هفته بعد بگویند فلات قاره را تحریم می‌کنیم. شاید این تحریم‌ها به‌ظاهر تازه باشند، اما زمانی که صنعت نفت تحریم شد، عملا همه اینها تحریم شدند و حالا برای آنکه حرف تازه‌ای برای گفتن داشته باشند، این تحریم‌ها را ریز می‌کنند. این تحریم‌های جدیدی که برای صنعت پتروشیمی اعلام کرده‌اند هم همین‌طور است.»
ایران باید به دنبال تجارت با کشورهای مستقل باشد
این کارشناس حوزه دیپلماسی انرژی، تحریم‌های جدید آمریکا علیه صنعت پتروشیمی را مرتبط با روند مذاکرات احیای توافق هسته‌ای می‌داند و می‌گوید: «حالا که مذاکرات در حال نزدیک شدن به نتیجه است، طرفین سعی می‌کنند امتیازات بیشتری بگیرند. آمریکا هم که این تحریم‌ها را اعمال کرده، هر چقدر به توافق نزدیک‌تر شویم تلاش می‌کند امتیازات بیشتری بگیرد و امتیازات کمتری بدهد. حالا آنها هم با این‌گونه اقدامات می‌خواهند امتیاز کمتری بدهند و فشارها را افزایش دهند. این امر چندان عجیب نیست و از قبل هم قابل‌پیش‌بینی بوده است.» خطیبی همچنین خاطرنشان کرد: «برای تجارت در بازارهای صادراتی و وارداتی انرژی و پتروشیمی باید به دنبال همکاری با کشورهای مستقل باشیم که قابل‌اعتماد و برای تجارت امن باشند؛ نه مانند برخی کشورها که تحت فشار آمریکا دست از تجارت با ایران بکشند.» این کارشناس با اشاره به بحران انرژی در جهان و بالاخص در آمریکا عنوان کرد که قیمت بنزین در آمریکا به اوج تاریخی خود رسیده و با بالا رفتن فشار قیمت‌ها و نارضایتی‌های عمومی، ایالات متحده برای حل این بحران باید تصمیماتی بگیرد. خطیبی در پایان با اشاره به سیاسی کردن بازار انرژی توسط آمریکا، تحریم‌ها علیه صنعت پتروشیمی ایران را این‌گونه توصیف کرد و با مثالی از رویکرد مشابه آنها در بازار گفت: «آمریکا الان در حال مذاکره با ونزوئلا برای افزایش صادرات نفت است، اما برای کنترل واقعی بازار به بازگشت ایران به بازار نیاز است. در واقع، این نتیجه تحریم‌های خود آنان است که با سیاسی کردن بازار انرژی به این نقطه رسیده و آنها باید از این رویکرد خود دست بکشند.»
