«دنیای اقتصاد» رویکرد اسلو در میانه بحران بازار سوختهای فسیلی را بررسی کرد
پیروزی نروژ در جنگ انرژی اروپا
نخست‌وزیر لهستان در اقدامی عجیب از نروژ خواسته بخشی از درآمد خود را با کشورهای آسیب‌دیده از جنگ اوکراین و مخصوصا اوکراین به اشتراک بگذارد و به دلیل قیمت‌های بالای انرژی، به‌شدت به این کشور ثروتمند نوردیک حمله کرده است. با این حال، به نظر میرسد مردم و دولتمردان نروژی کاملا با چنین ایده‌‌‌ای مخالفند و قصد ندارند دست به چنین کاری بزنند. دولت نروژ می‌‌‌خواهد از درآمد نفت و گاز برای تقویت هرچه بیشتر صندوق غول‌‌‌آسای بازنشستگی دولتی خود استفاده کند تا در آینده بدون نفت و گاز، مشکلات اقتصادی گریبان این کشور را نگیرد و مجبور به تغییرات اساسی در نظام حکمرانی رفاه‌محور خود نشود. غول نفتی دولتی اکوینور نروژ در ۳ماهه نخست امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته، ۴ برابر افزایش درآمد داشته است و این امر انتظار دولت اسلو از درآمد نفتی را تا ۳برابر سال گذشته افزایش داده است.
اروپایی‌‌‌ها نیز که متهم به تامین مالی ماشین جنگی پوتین از طریق خرید ده‌‌‌ها میلیارد دلار نفت و گاز از روسیه از زمان آغاز جنگ شده‌‌‌اند، حالا دست به دامن نروژ برای تامین انرژی خود شده‌‌‌اند، اما می‌‌‌دانند که نروژ نیز قرار نیست تا ابد انرژی موردنیاز آنها را تامین کند. در صورتی که اسلو برای اجرای برنامه‌‌‌های اقلیمی خود پافشاری کند و دیگر کشورهای اروپایی از مسیر این کشور پیروی نکنند، احتمالا اروپایی‌‌‌ها در دهه آینده میلادی بار دیگر با بحران گسترده انرژی مواجه شوند.
انتقاد لهستان از درآمدهای نفتی نروژ
به گزارش خبرگزاری آسوشیتدپرس، ماتئوش موراویسکی، نخست‌وزیر لهستان می‌‌‌خواهد از نروژ برای تامین و جایگزینی بخشی از گاز قطع‌شده توسط روسیه استفاده کند. او در هفته گذشته در اظهارنظری عجیب گفت که نروژ به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت و گاز اروپای غربی باید سود هنگفتی را که از صادرات نفت و گاز از زمان آغاز جنگ در اوکراین به دست آورده است با دیگر کشورها تقسیم کند. خبرگزاری بلومبرگ از او نقل کرده است که نروژی‌‌‌ها باید سود مازاد را بین کشورها تقسیم کنند و حتی گفت که نروژ باید بخشی از درآمد نفت و گاز کشورش را به اوکراین بدهد. موراویسکی می‌‌‌گوید چنین وضعیتی عادی و عادلانه نیست و آن را طعمه غیرمستقیم جنگی می‌‌‌داند که به باور او پوتین آغاز کرده است. نخست‌وزیر لهستان از قیمت گاز نروژ شاکی است و ضمن تاکید بر پیشنهاد خود برای به اشتراک گذاشتن درآمد گاز و نفت این کشور با کشورهای متاثر از جنگ، می‌‌‌گوید: «آیا باید برای گاز نروژ رقمی ۴ یا ۵ برابر بیشتر از سال گذشته بپردازیم؟ این وضعیت بیمارگونه است.»
ایده مالیات بر سودهای بادآورده شرکت‌های نفت و گاز در اروپا برای کمک به مردم برای مقابله با قبوض گران انرژی که به دلیل جنگ تشدید شده‌‌‌اند، ایده رایج و پرطرفداری است. اسپانیا و ایتالیا هر دو چنین قانونی وضع کرده‌‌‌اند و بریتانیا نیز در یک‌قدمی وضع چنین قانونی قرار دارد. اما موراویسکی از این هم پا را فراتر گذاشته و از نروژ می‌‌‌خواهد با ارسال نفت و سود حاصل از درآمدهای انرژی خود به اروپا کمک کند. نروژ، یکی از ثروتمندترین کشورهای اروپا و جهان، ۰۹/ ۱درصد از درآمد ملی خود را به توسعه خارج از کشور اختصاص داده است که یکی از بالاترین درصدها در کل جهان است و تنها در مورد اوکراین به ۲۰۰میلیون دلار کمک منجر شده است. با پر شدن خزانه‌‌‌های نفت و گاز این کشور، برخی مایلند پول بیشتری از نفت و گاز این کشور برای کاهش اثرات جنگ و کمک به اوکراین اختصاص داده شود؛ ایده‌‌‌ای که به نظر میرسد برای بسیاری از دولتمردان و مردم نروژ چندان جذاب نیست.
اسلو پول نفت و گاز را با کسی شریک نمی‌شود
به گزارش روزنامه نروژی آفتن‌‌‌پوستن، ایویند واد پترسون، وزیر امور خارجه نروژ، ایده ماتئوش موراویسکی، نخست‌وزیر لهستان برای تقسیم سود حاصل از صادرات نفت و گاز با اوکراین را رد کرد. به گفته این روزنامه درآمد حاصل از صادرات نفت و گاز نروژ به صندوق بازنشستگی این کشور (Government Pension Fund of Norway) میرسد. صندوقی که بزرگ‌ترین صندوق ثروت ملی در تمام جهان محسوب می‌شود و مالک ۴/ ۱درصد از سهام کل شرکت‌های جهان است. پترسون در ادامه خاطرنشان کرد که با وجود افزایش سود حاصل از فروش منابع انرژی، به دلیل ریزش بازارهای سهام در سراسر جهان، سرمایه این صندوق به میزان بیش از ۵۸میلیارد دلار (۵۵۰میلیارد کرون نروژ) کاهش یافته است. علاوه بر این وزیر امور خارجه نروژ افزود اقتصاد و مردم نروژ به طور جدی تحت‌تاثیر افزایش قیمت برق و بنزین قرار گرفته‌‌‌اند. او گفت: «نروژ در حال حاضر کمک قابل‌توجهی در حمایت از اوکراین کرده است و به کمک‌‌‌های بیشتر خود ادامه خواهد داد.»
با این حال برخی از گروه‌‌‌های حقوق بشری نروژی به دولت این کشور معترضند که به دلیل افزایش کمک‌‌‌ها به اوکراین و تلاش برای تامین هزینه‌‌‌های پذیرش پناهجویان اوکراینی، کمک‌‌‌های خود به تعداد زیادی از نهادهای سازمان ملل و پروژه‌‌‌های حقوق بشر در خارج از کشور را کاهش داده است. آنها معتقدند اظهارات نخست‌وزیر لهستان دارای محاسنی هم بوده است و دولت نروژ را به دلیل افزایش درآمدهای نفتی سرزنش کرده‌‌‌اند و شرایط موجود را زشت خوانده‌‌‌اند. قیمت نفت و گاز در بحبوبه بحران انرژی در حال افزایش بود که با آغاز جنگ در شرق اروپا به رشد انفجاری خود ادامه داد. گاز طبیعی با بهایی بین ۳ تا ۴ برابر بالاتر از مدت‌زمان مشابه سال گذشته معامله می‌شود. شاخص بین‌المللی نفت خام برنت پس از حمله ۳ ماه پیش روسیه به اوکراین از مرز ۱۰۰ دلار در هر بشکه عبور کرد و از آن زمان تاکنون، به‌ندرت به سطحی پایین‌‌‌تر افت کرده است.
غول انرژی نروژی اکوینور (Equinor) که اکثریت مطلق درآمد آن متعلق به دولت این کشور است، در ۳ماهه نخست سال جاری افزایش درآمدی ۴برابری در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته داشته است. چنین سود هنگفتی باعث شد دولت این کشور پیش‌‌‌بینی خود از درآمد حاصل از نفت را اصلاح کند و آن را به ۹۷میلیارد دلار (۹۳۳میلیارد کرون) برساند که بیش از ۳ برابر درآمدی است که در سال ۲۰۲۱ به دست آورده بود. بخش اعظم این وجوه به صندوق ثروت ملی عظیم نروژ (صندوق بازنشستگی دولتی نروژ) که بزرگ‌ترین صندوق جهان است، برای حمایت از این کشور در دوران پسا‌نفتی واریز می‌شود و دولت نروژ به‌صراحت اعلام کرده قصد ندارد این درآمد را به هیچ جای دیگری بفرستد. نروژی‌‌‌ها معتقدند تقویت این صندوق به آنها کمک می‌کند تا بدون دور شدن از سیاست‌‌‌های رفاه‌محور و تغییر مدل حکمرانی خود، تولید نفت و گاز را در آینده متوقف کنند. ایویند واد پترسون، وزیر امور خارجه نروژ به خبرگزاری آسوشیتدپرس نیز گفته است که نروژ از همان هفته اول جنگ از اوکراین حمایت قابل‌توجهی کرده است و ما در حال آماده شدن برای انجام کارهای بیشتری هستیم. او گفت که این کشور بدون توجه به قیمت نفت و گاز، حمایت مالی و تسلیحاتی و بیش از ۲۰۰میلیون دلار به اوکراین کمک بشردوستانه کرده است.
نروژ تحت شرایط کنونی به تامین انرژی اروپایی‌‌‌ها ادامه می‌دهد
در همین حال، باید توجه داشت که کشورهای اروپایی با تلاش برای تنوع بخشیدن به منابع انرژی روسی خود و رشد شدید تقاضا برای منابع انرژی نروژ، به افزایش بیش از حد معمول بهای انرژی این کشور کمک کرده‌‌‌اند. کشورهای اروپایی همچنین از سوی برخی در این قاره و آمریکا، متهم به تامین مالی روسیه در جنگ با ادامه پرداخت هزینه سوختهای فسیلی شده‌‌‌اند و همزمان برای فرار از آن نیز بهای انرژی نروژ را به شکل قابل‌توجهی افزایش داده‌‌‌اند. ینس استولتنبرگ، دبیرکل ناتو و نخست‌وزیر سابق نروژ، در نشست مجمع جهانی اقتصاد در داووس سوئیس گفت: «اتکا به انرژی روسیه، ابزاری برای ارعاب و استفاده علیه ما به مسکو می‌دهد و این اکنون به‌وضوح روشن شده است.» روسیه ارسال گاز طبیعی به ۳ کشور فنلاند، لهستان و بلغارستان را به دلیل امتناع آنان از پرداخت هزینه نفت و گاز با روبل را متوقف کرده است. اتحادیه اروپا ــ متشکل از ۲۷ کشور ــ قصد دارد تا پایان سال از طریق حفاظت و توسعه انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر و منابع جایگزین، وابستگی به گاز روسیه را تا دوسوم کاهش دهد. اروپا از نروژ و کشورهایی مانند قطر و الجزایر برای جبران این کمبود درخواست کمک کرده است. نروژ ۲۰ تا ۲۵درصد از گاز اروپا را تامین می‌کند، درحالی‌که سهم روسیه از این بازار ۴۰درصد است.
آموند ویک، معاون وزیر انرژی نروژ گفت برای این کشور مهم است که تامین‌کننده پایدار و بلندمدت نفت و گاز برای بازارهای اروپایی باشد. او همچنین اظهار کرد: «شرکت‌های نفت و گاز نروژی در حال فروش انرژی در یک بازار بی‌‌‌ثبات هستند و به‌‌‌رغم آنکه قیمت‌های بالای نفت و گاز از پاییز سال گذشته آمده‌‌‌اند، این شرکت‌ها از پاییز سال گذشته از میادین خود شروع به تولید گسترده کرده‌‌‌اند و تقریبا همه آنها به صورت روزانه در حال تولید حدودا حداکثر چیزی هستند که میادین‌شان می‌توانند تولید کنند.» اسلو از طرف دیگر برخلاف سیاست اقلیمی پیشین خود، به درخواست اروپا برای افزایش عرضه گاز، به اپراتورها برای تولید بیشتر گاز در سال جاری مجوزهایی ارائه کرده است. مشوق‌‌‌های مالیاتی که از سال ۲۰۲۰ برای شرکت‌های نروژی در نظر گرفته شده بود، در پایان سال جاری به خاتمه خود می‌‌‌رسند؛ اما این مشوق‌‌‌های مالیاتی تا پایان سال ۲۰۲۲ ادامه دارند و این امر به معنای سرمایه‌گذاری شرکت‌ها در پروژه‌‌‌های دریایی جدید و افتتاح خط لوله انتقال گاز به لهستان است. اولا مورتن آنستاد، سخنگوی غول انرژی اکوینور به آسوشیتدپرس گفته است: «ما هر کاری از دستمان برآید انجام می‌‌‌دهیم تا در شرایط دشوار، تامین‌کننده قابل‌اعتماد گاز و انرژی برای اروپا باشیم. اما در پاییز گذشته بازار فشرده شد و اکنون فشار بسیار بیشتری در بازار وجود دارد.»
این وضعیت با ژوئن ۲۰۲۰ فاصله بسیار زیادی دارد؛ زمانی که قیمت‌ها در پی همه‌گیری کووید سقوط کرد و دولت قبلی نروژ مشوق‌‌‌های مالیاتی برای شرکت‌های نفتی صادر کرد تا آنها را به سرمایه‌گذاری بیشتر، محافظت از مشاغل و عدم‌اخراج نیروی کار خود تشویق کند و چنین سیاستی نیز با موفقیت اجرا شد. اما با افزایش قیمت‌های انرژی در سال جاری، مشوق‌‌‌های مالیاتی در پایان سال ۲۰۲۲ متوقف می‌شود و این اقدام، شرکت‌های نروژی را بر آن داشته تا مجموعه‌‌‌ای از طرح‌‌‌های توسعه را برای پروژه‌‌‌های جدید نفت و گاز در نظر بگیرند. با این حال، این پروژه‌‌‌ها طبق سیاست حکومت نروژ تا اواخر دهه جاری میلادی یا نهایتا چند سال پس از آن به تولید نفت و گاز ادامه خواهند داد و نروژ با سرمایه‌گذاری بسیار هنگفت و اقدام سریع خود، یکی از بهترین زیرساخت‌‌‌ها و فرصت‌‌‌ها را برای تغییر منبع انرژی خود به منابع تجدیدپذیر در اختیار دارد. هر چند ممکن است وضعیت سیاسی در اروپا، نروژ و جهان در آن زمان متفاوت از امروز باشد، اما با توجه به سیاست نروژ بسیاری از اروپایی‌‌‌ها نیز امیدوارند بیشتر مصرف انرژی خود را به انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر تغییر دهند.
با توجه به اینکه نروژ بارها بر قصد خود برای توقف صنعت نفت و گاز در دهه ۲۰۳۰ تاکید کرده است و به نظر نمی‌رسد برنامه‌‌‌ای برای تغییر آن داشته باشد، اروپایی‌‌‌ها نیز مجبورند اتکا به نفت و بالاخص گاز طبیعی خود در سال‌های آینده را کاهش دهند، زیرا در نبود نروژ و با عدم‌خرید احتمالی گاز از روسیه در دهه آینده، اروپایی‌‌‌ها احتمالا با بحران‌های بسیار شدید دیگری در زمینه تامین انرژی موردنیاز خود روبه‌‌‌رو خواهند شد.
