محموله‌‌‌های نفت و سوخت ایرانی به ونزوئلا و نیکاراگوئه خواهند رفت؟
مشارکت نفتی ایران و آمریکای لاتین
آغاز واردات نفت ایران توسط ونزوئلا
به گزارش خبرگزاری رویترز، طبق اسناد شرکت نفت دولتی ونزوئلا (PDVSA)، این کشور واردات نفت خام سنگین ایران را برای تغذیه پالایشگاه‌‌‌های داخلی خود آغاز کرده است. اسناد نشان می‌دهد این اقدام در راستای قرارداد سوآپ سال گذشته میان تهران و کاراکاس صورت پذیرفته است. ایران و ونزوئلا سال گذشته بر سر یک قرارداد سوآپ به توافق رسیدند که در آن شرکت نفت دولتی ونزوئلا میعانات گازی ایران را برای رقیق کردن و فرآوری نفت فوق‌سنگین صادراتی خود دریافت کند. در طرف مقابل، قرار است که شرکت ملی نفت ایران نفت خام ونزوئلا را دریافت کند و می‌تواند این نفت سنگین پرطرفدار در آسیا را به فروش برساند. مطابق اسنادی که در اختیار رویترز قرار گرفته است، نفت خام سنگین ایران که از نظر کیفیت مشابه گرید نفت خام مسا ۳۰ (Mesa ۳۰) ونزوئلاست، قرار است تغذیه نفت پالایشگاه‌‌‌های PDVSA را افزایش دهد.
ونزوئلا در سال‌های اخیر به عنوان بخشی از همکاری خود با ایران، تجهیزات ایرانی را برای بازسازی پالایشگاه‌‌‌های خود دریافت کرده است. پالایشگاه ۱۴۶هزاربشکهای در روز ال پالیتو (El Palito) در هفته جاری پس از تعمیرات و ارتقای گسترده که متکی به تجهیزات وارداتی از ایران بوده، واحد تقطیر نفت خام خود را مجددا راه‌‌‌اندازی می‌کند. گفتنی است که جواد اوجی، وزیر نفت ایران، در جریان سفر خود به آمریکای لاتین، هفته گذشته به ونزوئلا رفت و با رئیس‌جمهور این کشور و وزیر نفت درباره توافقات تجاری گفت‌‌‌وگو کرد. گزارش رویترز می‌‌‌گوید که حداقل ۲۰۰هزار بشکه نفت خام سنگین ایران در اواسط آوریل به پالایشگاه کاردون که با ظرفیت روزانه ۳۱۰هزار بشکه دومین پالایشگاه بزرگ ونزوئلاست، تحویل داده شد. همچنین اسناد نشان می‌دهند که نفتکش Dino I نیز با ۴۰۰ هزار بشکه دیگر از نفت ایران به ونزوئلا رسیده و این هفته در بندر خوزه تخلیه می‌شود. طبق یکی از اسناد، این نفتکش قرار است اواخر ماه جاری نفت کوره ونزوئلا را برای شرکت بازرگانی نفت ایران (Naftiran Intertrade Company) جابه‌‌‌جا کند.
ایران همچنین به تامین میعانات گازی موردنیاز ونزوئلا ادامه می‌دهد. سرویس رهگیری نفتکش تانکر ترکرز اعلام کرده که نفتکش ماکسیمو گورکی متعلق به ونزوئلا قرار است حدود ۲ میلیون بشکه میعانات گازی ایران را در بندر خوزه تخلیه کند و نفتکش دریا نیز با پرچم ایران در آب‌‌‌های ونزوئلا در انتظار تحویل محموله خود است. با سنگین‌‌‌تر شدن نفت تولیدی ونزوئلا، این کشور با توجه به تولید محدود و کمبود متناوب سوخت، به دنبال تامین گریدهای متوسط و سبک برای پالایشگاه‌‌‌های خود است. این کشور آمریکایی جنوبی همچنین به طور فزاینده‌‌‌ای به نفت خام سبک‌‌‌تر یا محصولات فرآوری‌شده نیاز دارد تا نفت فوق سنگین خود را به گریدهای قابل صادرات تبدیل کند.
چالش‌‌‌های همکاری نفتی با آمریکای لاتین
«دنیای‌اقتصاد» به بهانه گزارش رویترز درباره تجارت نفتی ایران و ونزوئلا و همچنین سفر اخیر وزیر نفت به کشورهای آمریکای لاتین، با محسن داوری، کارشناس نفت و انرژی گفت‌‌‌وگو کرد. داوری با اشاره به سابقه همکاری ایران و ونزوئلا گفت: «ما در دوره احمدی‌نژاد هم شاهد تفاهم‌نامه و همکاری با ونزوئلا بودیم ولی در عمل غیر از تهاتر نفت و میعانات گازی این همکاری‌‌‌ها به جایی نرسید. هر ۲ کشور از نظر تحریم نفتی، از دست رفتن بخشی عمده‌‌‌ای از ظرفیت تولید، نیروی انسانی، اعتراضات کارگران نفت، مهاجرت نیروهای متخصص و سرمایه‌گذاری در وضعیت چندان خوبی قرار ندارند.»
این کارشناس نفتی همچنین درباره ساخت یک پتروپالایشگاه با ظرفیت ۱۰۰هزاربشکه در روز در نیکاراگوئه نیز اظهار کرد که در ایران چند پروژه پالایشگاهی وجود دارد که عمر آنها بیشتر از ۱۰ سال شده و هنوز ساخته نشده‌‌‌اند. داوری مثال پالایشگاه‌‌‌هایی را که قرار بود در بندرعباس و عسلویه ساخته شوند زد و افزود که ۶ پالایشگاه در سیراف نیز قرار بود ساخته شود؛ اما این پروژه‌‌‌ها تقریبا هیچ پیشرفتی نداشته‌‌‌اند. او معتقد است که پروژه‌‌‌های پالایشگاهی بزرگ و کوچک ایران به دلیل مسائل مدیریتی و تامین مالی پیشرفتی نداشته‌‌‌اند و بهتر است که ایران در وهله اول، روی پروژه‌‌‌های ناتمام و پرشمار خود تمرکز کند. داوری در ادامه با اشاره به نامشخص بودن منابع مالی پروژه پتروپالایشگاه نیکاراگوئه اظهار کرد: «هر ۲ کشور مشکلات اقتصادی و مالی زیادی دارند و به خاطر تحریم‌‌‌ها هم از امکان تامین مالی از بانک‌های بین‌المللی و کشورهای خارجی بی‌‌‌بهره هستند. به همین دلیل، ابهامات زیادی در مورد این پروژه وجود دارد و چون جزئیات چندانی از آن در دسترس نیست، نمی‌توان به عنوان پروژه‌‌‌ای روی آن حساب کرد که در آینده‌‌‌ای نزدیک عملی شود.»
این کارشناس معتقد است که با افزایش شفافیت مشخص می‌شود که دقیقا دورنما و سیاست این پروژه‌‌‌ها چیست. یکی دیگر از نکات مهم سفر اوجی، بحث صادرات سوخت از ایران به نیکاراگوئه و دیگر کشورهای آمریکای لاتین بود؛ امری که در مورد ونزوئلا مسبوق به سابقه است و ایران در زمان مشکلات تامین سوخت ونزوئلا به این کشور بنزین ارسال کرد. داوری می‌‌‌گوید که برای در نظر گرفتن صادرات بنزین یا گازوئیل به عنوان سوخت، باید صرفه اقتصادی چنین اقدامی را سنجید. این کارشناس، چالش اصلی صادرات سوخت به آمریکای جنوبی را در محدودیت فنی و صرفه اقتصادی می‌‌‌داند و می‌‌‌گوید: «بخش بسیار بزرگی از تولیدات فرآورده‌‌‌های نفتی ایران در داخل کشور مصرف شده و بخشی از آن به شکل قاچاق و بخشی نیز در بازار غیر‌رسمی فروخته می‌شود. متخصصان و کارشناسان بارها هشدار داده‌‌‌اند که با توجه به سرعت توسعه بسیار کم پروژه‌‌‌های پالایشی، ممکن است با توجه به افزایش تقاضا برای فرآورده‌‌‌های بنزین و گازوئیل، ایران به‌زودی واردکننده این سوخت‌‌‌ها شود. پالایشگاه‌‌‌های جدیدی هم که قرار بودند ساخته شوند، یا متوقف شده‌‌‌اند یا پیشرفت بسیار کمی داشته‌‌‌اند.»
اولویت تامین سوخت موردنیاز داخلی
از این رو، داوری معتقد است که تامین نیازهای داخلی باید در اولویت باشد و تمرکز کشور را بر بازارهای داخل معطوف کرد. این کارشناس باور دارد که ایران اگر بتواند نیازهای داخلی خود را کاملا تامین کند و به بازارهای منطقه سوخت صادر کند، بسیار مقرون‌به‌صرفه‌‌‌تر از بازار دور و دشواری چون آمریکای لاتین است. بخشی از چالش صادرات سوخت به آمریکای لاتین و کشورهایی چون ونزوئلا و نیکاراگوئه در دیدگاه محسن داوری، ناشی از عدم‌صرفه اقتصادی مناسب برای ایران است. این کارشناس انرژی در ادامه افزود که صادرات بنزین و گازوئیل به این کشورها برای ایران درآمد خاصی نمی‌تواند ایجاد کند؛ چرا که نهایتا تهاتر صورت خواهد گرفت و به دلیل مشکلات این کشورها، امکان پرداخت پول به ایران در ازای سوخت بسیار بعید به نظر میرسد. او در پایان خاطرنشان کرد: «برای مثال ونزوئلا در ازای سوختی که احتمالا از ایران تحویل بگیرد، به ما نفت فوق‌سنگین خود را خواهد داد که با در نظر گرفتن مساله مسافت بسیار طولانی و هزینه‌‌‌های بالاتر جابه‌‌‌جایی، صرفه اقتصادی آن تا حد زیادی کاهش می‌‌‌یابد. همچنین ایران در حالی که خود دارای ظرفیت پالایشی و تولید نفت خالی است، به دلیل نبود فناوری پیشرفته‌‌‌ای که برای پالایش نفت فوق‌سنگین ونزوئلا موردنیاز است، امکان فرآوری آن را هم ندارد.»
