«بلومبرگ» مشکل کمبود سوخت محرک رشد اقتصادی را بررسی کرد
بحران دیزلی بازار نفت
یکی از این سناریوها مربوط به کمبود دیزل است که منجر به رکورد تاریخی قیمت این سوخت در هفته گذشته شد. تحلیلگران در روزهای گذشته در این مورد که می‌تواند باعث ثبت رکورد تاریخی برای نفت در آینده نزدیک شود، هشدار داده‌‌‌اند چراکه انبارهای دیزل نیز در کف بیش از یک دهه‌‌‌ای خود قرار دارد. خاویر بلاس، ستون‌‌‌نویس بلومبرگ در تحلیلی با عنوان «رالی قیمت نفت بد است. بحران دیزل بسیار بدتر» به این موضوع پرداخته و گفته این بحران حتی پیش از آغاز جنگ در اروپای شرقی وجود داشت اما حمله روسیه به اوکراین وضعیت را بغرنج کرده است زیرا روسیه یکی از تامین‌کنندگان اصلی این سوخت به اروپاست. به عقیده بلاس، دیگر صادرکنندگان مانند چین و عربستان نیز توانایی کاهش شدت بحران را ندارند و تنها راه برای آمریکا و اروپا، آزادسازی به‌‌‌موقع دیزل از ذخایر اضطراری است.
بحران زیر پوست بازار نفت
خاویر بلاس در آغاز تحلیل خود با تشبیه شرایط فعلی بازار نفت با روسیه قبل از جنگ جهانی دوم می‌‌‌نویسد: «وینستون چرچیل در سال ۱۹۳۹ از روسیه به عنوان مجموعه‌‌‌ای از لایه‌‌‌ها یاد کرد: یک معما، پیچیده شده در یک راز، درون یک سِر. خیلی شبیه عروسک ماتریوشکاست. بازار نفت در سال ۲۰۲۲ کمی مشابه است: یک بازار نفت خام با عرضه محدود، که درونش یک بازار خوراک نفت کمیاب‌‌‌تر دارد، و بازار دیزل را در حالت بحرانی محصور کرده است.»
او ادامه می‌دهد که شاخص‌‌‌های نفت برنت و وست‌تگزاس‌اینترمدییت تمایل به ربودن نگاه‌‌‌های بازارهای مالی دارند. با این وجود، مصرف‌کنندگان عادی شامل خانوارها و کسب و کارها، نفت خام نمی‌‌‌خرند؛ آنها محصولات پالایش شده نفت مانند دیزل و بنزین خریداری می‌کنند. در حال حاضر اما دیزل زیادی برای خریداری وجود ندارد.
این یک مشکل بزرگ بهخصوص برای کشورهای مصرف‌کننده است. دیزل (گازوئیل) موتور محرکه اقتصاد جهانی است. این سوخت، کامیون‌‌‌ها، ون‌‌‌ها، ماشین‌‌‌آلات سنگین، قطارهای باری و کشتی‌‌‌ها را به حرکت درمی‌‌‌آورد. قیمت‌های خرده‌‌‌فروشی و عمده‌‌‌فروشی دیزل در هفته گذشته به اوج تاریخی رسید و از پیک سال ۲۰۰۸ عبور کرد. آیا این سرنوشت نفت خام هم هست؟
در آمریکا، متوسط قیمت خرده‌‌‌فروشی از ۵دلار در هر گالن گذشت که برای نخستین بار در تاریخ رخ داد. در بریتانیا هم این سوخت ۷/ ۱ پوند در هر لیتر به فروش رسید که معادل بیش از ۵/ ۸ دلار در هر گالن است. این افزایش به دلیل فراگیر شدن گازوئیل در زندگی مدرن اهمیت دارد. رالی قیمتی این سوخت که در حمل‌ونقل کاربرد فراوان دارد، بر همگان تاثیر می‌‌‌گذارد و به فشارهای تورمی می‌‌‌افزاید که از پیش به اوج چند‌‌‌دهه‌‌‌ای رسیده است. تحلیلگر بلومبرگ بر این باور است که بانک‌های مرکزی بیش از هزینه نفت، باید نگران پرواز قیمت‌های دیزل باشند.
وضعیت بغرنج عرضه دیزل قبل از حمله روسیه به اوکراین وجود داشت. در حالی که تقاضای جهانی نفت هنوز به سطح پیش از شیوع کرونا نرسیده است، مصرف جهانی دیزل در فصل چهارم سال میلادی گذشته به یک اوج تاریخی تازه دست یافت. این رونق منعکس‌‌‌کننده بهبود اقتصادی پساکووید و افزایش تقاضای حمل‌ونقل برای کاهش آشفتگی‌‌‌های زنجیره تامین است.
پالایشگران اروپایی برای تامین تقاضای احیا شده دیزل تقلا می‌کنند. یک علت کلیدی بروز دشواری برای آنها، قیمت بالای گاز طبیعی است. پالایشگاه‌‌‌ها برای تولید هیدروژن از گاز استفاده می‌کنند و سپس هیدروژن را برای از بین بردن سولفور از دیزل به کار می‌‌‌برند. جهش قیمت گاز در اواخر سال ۲۰۲۱ این فرآیند را به شدت گران کرد و موجب کاهش تولید دیزل شد.
نفت خام با سولفور پایین نیز با کمبود عرضه مواجه است چراکه کشورهای تولیدکننده این نوع نفت در اوپک‌پلاس مانند نیجریه و آنگولا توانایی افزایش تولید ندارند. هرگونه افزایش تولید باید توسط عربستان و امارات انجام شود که هر دو تا حدود زیادی تولیدکننده نفت با سولفور بالا هستند.
ذخایر دیزل در کف
حتی قبل از جنگ، ذخایر دیزل به طرز خطرناکی به سطوح پایین کاهش یافته بود، بهخصوص در آمریکا و هاب‌‌‌های نفتی اروپا یعنی آنتورپ، روتردام و آمستردام (ARA). ذخایر دیزل در آمریکا هفته گذشته به پایین‌ترین سطح در ۱۶سال گذشته رسید. در منطقه ARA هم این انبارها در کف فصلی ۱۴ ساله قرار دارد.
حالا درگیری در اوکراین وضعیت را بدتر می‌کند. اروپا بیشترین کسری دیزل را در جهان دارد و به روسیه برای پر کردن این شکاف وابسته است. از تقریبا ۴/ ۱میلیون بشکه روزانه دیزلی که اروپا در سال ۲۰۱۹ وارد می‌کرد، حدود نصف آن یا ۶۸۵هزار بشکه، از کشورهای سابق اتحاد جماهیر شوروی می‌‌‌آمد. علاوه بر این، ۲۸۵هزار بشکه هم از عربستان وارد می‌شود. اروپا همچنین یک قطب قیمت‌گذاری برای دیزل است، بنابراین هر اتفاقی که در اروپا بیفتد، در سراسر جهان بازتاب پیدا می‌کند.
نبود عرضه دیزل روسیه مخصوصا برای شمال آلمان دشوار است که محموله‌‌‌های دریایی روسی را مستقیما از طریق بندر هامبورگ یا دیگر بنادر دریافت می‌کند. در بازتابی از این بحران، قیمت‌های شاخص عمده‌‌‌فروشی دیزل در اروپا هفته گذشته به یک اوج جدید رسیدند. پریمیوم پرداختی برای دیزل تحویل فوری منفجر شد و در یک مقطع، ۱۰۰ برابر بیشتر از حالت عادی بود که نشانه‌‌‌ای برای محدودیت عرضه بسیار شدید است.
چیزی که وضعیت را بدتر کرده این است که اروپا نه‌‌‌تنها دیزل تمام شده از روسیه وارد می‌کند، بلکه نفت نیمه پالایش شده هم برای تصفیه بیشتر جهت تولید دیزل وارد می‌کند. کمبود خوراک برخی پالایشگران را وادار به کاهش تولید کرده است. شل و OMV آغاز به محدود کردن عرضه عمده خود کرده‌‌‌اند. یک شرکت مشاوره‌‌‌ای به نام OilX به مشتریانش گفته است که «یک ریسک واقعی کمبود فیزیکی دیزل در اروپا» را می‌بیند. معامله‌‌‌گران نفت و شرکت‌های نفتی نیز در خلوت همین حرف را می‌‌‌زنند. هیچ‌‌‌کس نمی‌‌‌خواهد در این مورد هشدار دهد چراکه از اثر آن بر قیمت‌ها در جایگاه‌‌‌های سوخت هراس دارند، اما همه کاملا نگران هستند.
اگر هیچ‌‌‌چیزی تغییر نکند، تا اوایل آوریل (ماه آینده) کشورهای اروپایی ممکن است نیازمند محدود کردن فروش دیزل برای محافظت از منابع شوند.
اروپا با یک مشکل دیگر نیز مواجه است. این منطقه در تولید دیزل زیستی (biodiesel) جهان سهمی یک‌سومی دارد. اما صادرات روغن سبزیجات اوکراین عملا متوقف شده است. به همین دلیل، قیمت روغن کلزا - یکی از اجزای اصلی بیودیزل - افزایش یافته و تولید اروپا را در بدترین زمان ممکن در معرض خطر قرار داده است.
خاویر بلاس در پایان به ابزار اروپا و آمریکا برای مقابله با این بحران اشاره می‌کند. این دو منطقه فراتر از ذخایر استراتژیک نفت، ذخایری هم برای دیزل و نفت گرمایشی دارند که می‌توانند برای کاهش کمبود به بازار تزریق کنند. در اروپا، دولت‌‌‌ها باید فعالانه عمل کنند. سال گذشته دولت بریتانیا برای واکنش به کمبود سوخت بسیار کند عمل کرد و زمانی واکنش نشان داد که خیلی دیر بود.
بلاس می‌‌‌گوید سیاستگذاران غربی به صفحه‌‌‌های نمایشی که قیمت نفت را نشان می‌دهد چسبیده‌‌‌اند، اما آنها باید در عوض روی دیزل متمرکز باشند.
سه عامل کاهش روزانه قیمت نفت
با وجود خزیدن عمل دیزلی در بازار نفت، بهای طلای سیاه در روز دوشنبه به‌‌‌شدت کاهش یافت چراکه سرمایه‌گذاران به مذاکرات دیپلماتیک اوکراین و روسیه برای پایان درگیری امید بستند و همزمان، جهش تعداد موارد ابتلا به کووید-۱۹ باعث وحشت بازارها شد.
بهای نفت‌وست تگزاس‌اینترمدییت ساعت ۱۶:۳۵ دوشنبه به وقت تهران با ۴۴/ ۴ دلار کاهش معادل ۰۶/ ۴ درصد، به ۸۹/ ۱۰۴ دلار در هر بشکه تنزل یافت. همزمان، شاخص جهانی برنت هم ۱۳/ ۴ دلار معادل ۶۷/ ۳ درصد پایین رفت تا به ۵۴/ ۱۰۸ دلار بر بشکه برسد.
هر دوی این شاخص‌‌‌ها از هجوم ۲۴ فوریه روسیه به اوکراین جهش یافته‌‌‌اند و از ابتدای سال تقریبا ۴۰درصد رشد پیدا کرده‌‌‌اند.
مذاکره‌‌‌کنندگان روسی و اوکراینی قرار بود دوشنبه به‌‌‌صورت ویدئویی به گفت‌‌‌و‌‌‌گو بپردازند. مذاکره‌‌‌کنندگان پس از مذاکرات آخر هفته گذشته ارزیابی بسیار خوش‌بینانه‌‌‌ای داشتند که نشان می‌دهد ممکن است در چند روز آینده نتایج مثبتی حاصل شود. جیوانی استنوو، تحلیلگر UBS به خبرگزاری رویترز گفت: «جدا از صحبت‌‌‌ها بین روسیه و اوکراین، حدس می‌‌‌زنم قرنطینه‌‌‌های جدید در چین دلیل شروع منفی نفت در این هفته باشد.»
چین به عنوان بزرگ‌ترین واردکننده نفت و دومین مصرف‌کننده بزرگ جهان بعد از آمریکا، با یک جهش در تعداد موارد کرونا رو‌‌‌به‌‌‌رو شده است چراکه سویه بسیار مسری اُمیکرون به شهرهای جدیدی سرایت کرده و موجب شیوع آن در شهرهایی از شانگهای تا شنژن شده است.
تعداد این موارد یکشنبه ۱۳ مارس به ۱۴۳۷ مورد رسید که پیک دو ساله این کشور به شمار می‌رود. استونوو اضافه کرد: «این هفته بازیگران بازار به‌‌‌دقت تحولات صادرات نفت روسیه را دنبال می‌کنند. تاکنون جریان نفت دچار اختلال نشده است.» دو منبع مطلع از آمار تولید نفت روسیه به رویترز گفتند که با وجود تحریم‌ها علیه نفت روسیه، تولید نفت و میعانات گازی این کشور تا اینجای ماه مارس به ۱۲/ ۱۱ میلیون بشکه در روز افزایش یافته است.
از سوی دیگر، معامله‌‌‌گران، جلسه فدرال رزرو را در این هفته دنبال می‌کنند که انتظار می‌رود با شروع افزایش نرخ بهره همراه باشد. چنین اقدامی موجب تقویت نرخ دلار آمریکا و فشار نزولی بر قیمت نفت می‌شود.
